ေရသည္ လူတို႕၏ အသက္ရွင္ ရပ္တည္ေရးအတြက္ မရိွမျဖစ္ လိုအပ္လွပါသည္။ ထို႕ေၾကာင့္လည္း ေရအသက္ တစ္မနက္လို႕ ေျပာၾကတယ္ထင္ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ က်န္းမာေရးနဲ႕ ညီညြတ္ဖို႕ ဆိုရင္ေတာ့ ေရကို စနစ္တက် ေသာက္တတ္ဖို႕လိုပါတယ္။ ေသာက္သင့္သည့္ အခ်ိန္တြင္ ေသာက္သင့္သည့္ ပမာဏကို ေသာက္သံုးပါက ခႏၶာကိုယ္ကို အထိေရာက္ဆံုး အက်ိဳးျပဳႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ေရေသာက္သံုးသင့္ေသာ အခ်ိန္မ်ား
• နံနက္အိပ္ယာထထခ်င္းတြင္ ေရ ၂ ဖန္ခြက္ေသာက္ပါ။ ကိုယ္အတြင္းရိွ ကလီစာမ်ားအား ႏိုးရာတြင္ အဆင္ေျပပါသည္။
• အစာမစားမီ မိနစ္ ၃၀ ခန္႕အလိုတြင္ ေရ တစ္ဖန္ခြက္ေသာက္ပါ။ အစာေၾကလြယ္သည္။
• ေရမခ်ိဳးမီ မိနစ္ ၃၀ ခန္႕အလိုတြင္ ေရ တစ္ဖန္ခြက္ ေသာက္ပါ။ ေသြးေပါင္ခ်ိန္က်ေစပါသည္။
• မအိပ္မီ ေရ တစ္ဖန္ခြက္ေသာက္ပါ။ ေလျဖတ္ျခင္းႏွင့္ ႏွလံုးေရာဂါေၾကာင့္ ေလျဖတ္ျခင္းတို႕ကို ေလ်ာ့နည္းေစပါသည္။
ေရအက်ိဳး ဆယ္ပါး
• ေရသည္ ေက်ာက္ကပ္တြင္ ေက်ာက္တည္ျခင္းအား တားဆီးႏိုင္ပါသည္။ ေက်ာက္ကပ္တြင္ ေက်ာက္တည္ရျခင္း၏ အဓိကအေၾကာင္းရင္းမွာ ခႏၶာကိုယ္တြင္ ေရဓာတ္နည္းပါးေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ ေရေသာက္မ်ားပါက ဆီးတြင္ အနယ္ထိုင္ႏွဳန္း နည္းသြားသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္တြင္ ေက်ာက္တည္ေ၀ဒနာသည္မ်ားပါမက ေရာဂါ မျဖစ္ပြားလိုသူမ်ားပါ တစ္ေန႕ကို ေရ ၁၂ ဖန္ခြက္ေလာက္ အနည္းဆံုးေသာက္သင့္ပါသည္။
• ေရသည္ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္ျခင္းကို ကုသေပးႏိုင္ပါသည္။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ေလေလ ဆီးမ်ားမ်ားသြာေလေလျဖစ္ပါသည္။ ဆီးခဏခဏသြားေနပါက ဆီအိမ္အတြင္းရိွ bacteria ပိုးမ်ား ဆီးႏွင့္အတူပါသြားေသာေၾကာင့္ ျမန္ျမန္သက္သာႏိုင္ပါသည္။
• ေရသည္ ၀မ္းေလ်ာသည့္အခါတြင္ ဆံုးရွဳံးသြားေသာ ေရဓာတ္ကို ျပန္လည္ျဖည့္တင္းရာတြင္ အေထာက္အကူျပဳပါသည္။ သို႕ေသာ္ ရိုးရိုးေရထက္ ဓာတ္ဆားရည္က ပိုမိုထိေရာက္ပါသည္။
• ေရသည္ အဖ်ားကို ေလ်ာ့ခ်ရာတြင္ အေထာက္အကူျပဳပါသည္။ ကိုယ္အပူခ်ိန္တက္လ်င္ ေရဓာတ္ဆံုးရွဳံးမွဳ ပိုမိုမ်ားျပားပါသည္။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါက ကိုယ္အပူခ်ိန္က်သည့္အျပင္ ဆီးမ်ားမ်ားသြားေသာေၾကာင့္လည္း ကိုယ္ပူက် ပိုျမန္ပါသည္။
• ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါက တုတ္ေကြးမိေသာအခါ သို႕မဟုတ္ ႏွာေစးေခ်ာင္းဆိုးျဖစ္ေသာအခါ အေထာက္အကူျပဳပါသည္။ ေရဓာတ္မ်ားပါက လည္ေခါင္းအတြင္းရိွ သလိပ္မ်ား ပိုမိုက်ဲသြားျပီး ဟတ္ထုတ္ရာတြင္ လြယ္ကူေစပါသည္။ ထို႕အတူ ႏွာေခါင္းပိတ္ျခင္းကိုလည္း သက္သာေစပါသည္။
• ေရသည္ အစာစားေနာက္က်ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ ရင္ပူျခင္း (acid ေၾကာင့္ ဗိုက္ေအာင့္ျခင္း) ကိုသက္သာေစပါသည္။ ေရ ၂ ခြက္ႏွင့္ ငွက္ေပ်ာသီး တစ္္လံုးသည္ Antacid တစ္လံုးကဲ့သို႕ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္ပါသည္။
• ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါက ၀မ္းခ်ဳပ္ျခင္းကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္ပါသည္။ ေရေသာက္နည္းပါက မစင္တံုးမ်ားသည္ ပိုမိုမာေက်ာသြားျပီး ၀မ္းခ်ဳပ္ေစပါသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ၀မ္းခ်ဳပ္၍ မရသည့္ လိပ္ေခါင္းႏွင့္ စအို၀ကဲြနာ ေ၀ဒနာသည္မ်ားအတြက္ ေရသည္ ေဆးတစ္ခြက္ပင္ ျဖစ္ပါသည္။
• ေရသည္ လူကို လန္းဆန္းတက္ၾကြ ေစပါသည္။ ေရဓာတ္နည္းပါးလာပါက ေသြးသည္ အလိုလို ေစးပ်စ္လာတတ္သည္။ ထိုအခါ ဦးေႏွာက္သို႕ ေသြးစီးႏွဳန္း နည္းသြားျပီး ေခါင္းေနာက္ျခင္းႏွင့္ ပင္ပန္းျခင္းတို႕ကို ခံစားရႏိုင္ပါသည္။
• အစာမစားမီ ေရေသာက္ေလ့ရိွပါက ဗိုက္ပိုတင္းျပီး အစာသိပ္မစားျဖစ္ေတာ့ေခ်။ ထို႕ေၾကာင့္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလွ်ာ့ရာတြင္ ေရသည္ အေရးၾကီးပါသည္။
• ေရသည္ အေရျပားႏွင့္ အသားအေရကို စိုစြတ္ေအးျမေစပါသည္။ အသားအေရကိုလည္း လွပေစပါသည္။
ေရေသာက္ရာတြင္ လိုက္နာသင့္သည္ အခ်က္ ဆယ္ခ်က္
• အိပ္ယာႏိုးႏိုးခ်င္း ေရေသာက္ပါ။
• တစ္ေန႕ကို အနည္းဆံုး ေရဖန္ခြက္ ၈ ခြက္မွ ၁၂ ခြက္ အထိေသာက္ပါ။
• ေရကို နည္းနည္း ျဖင့္ ခဏခဏ ေသာက္ျခင္းက တစ္ခါတည္း အမ်ားၾကီးေသာက္ျခင္းထက္ ပိုမို အက်ိဳးရိွပါသည္။
• ေရငတ္မွ ေရေသာက္ျခင္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။ အထူးသျဖင့္ အသက္ၾကီးသူမ်ားတြင္ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ ေရဓာတ္နည္းပါးေနသည္ကို အာရံုခံစြမ္းအား နည္းသြားပါသည္။
• ေရေသာက္ရာတြင္ ရိုးရိုးေရကိုသာေသာက္ပါ။ အေအး၊ ေကာ္ဖီ၊ ဘီယာ ႏွင့္ အရက္ေသာက္ျခင္းမ်ား ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။ အဆိုပါ အေရမ်ားေသာက္ပါက ေရဓာတ္ဆံုးရွဳံးမွဳ ပိုမို မ်ားျပားသြားပါလိမ့္မည္။
• ကေလးမ်ားကို ေရမ်ားမ်ားေသာက္ရန္ က်င့္ေပးပါ။ မိမိကိုယ္တိုင္ စံျပအျဖစ္လုပ္ျပပါ။
• ကစားျပီး ေလ့က်င့္ခန္းမ်ားလုပ္ျပီးပါက ေရပိုေသာက္ပါ။
• ဖ်ားနာျပီး ကိုယ္ပူေနပါက ေရပိုေသာက္ပါ။ ေရဓာတ္ဆံုးရွဳံးမွဳ မ်ားေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။
• ကိုယ္၀န္ေဆာင္သည္မ်ားအေနျဖင့္ ေရပိုေသာက္ပါ။ ပံုမွန္ေသာက္ေနက်ထက္ ၃-၄ ခြက္ခန္႕ ပို္ေသာက္သင့္သည္။
Friday 4 March 2011
ေမးခိုင္ေရာဂါ
ေမးခိုင္ေရာဂါအေၾကာင္းသိေကာင္းစရာ
ဒီေန႔ေတာ႔ က်ေနာ္တို႔ ေမးခိုင္ေရာဂါေေၾကာင္းေဆြးေႏြးၾကတာေပါ႔ ။
က်ေနာ္တို႔ ပတ္၀န္းက်င္မွာ သံဆူးရင္ ၿဖစ္တက္တယ္ဆိုတ႔ဲ
ေမးခိုင္ေရာဂါအေၾကာင္းၾကားဖူးၿပီးသားၿဖစ္ၾကမွာပါ။ ဒါေပမယ္႔တကယ္ေတြ႕ဖူးတ႔ဲသူဘာေၾကာင္႔ေမးခိုင္ေရာဂါၿဖစ္တာလဲဆိုတာကို ေသေသခ်ာခ်ာသိၾကတဲ႕သူနည္းမယ္ထင္ပါတယ္ ။
ဒါေၾကာင္႔ ေမးခိုင္ေရာဂါအေၾကာင္းကို က်န္းမာေရးဗဟုသုတအေနန႔ဲ သိရွိၿပီး ဂရုၿပဳႏိုင္ေအာင္လို႔ က်ေနာ္ ဒီ က်န္းမာေရးေဆာင္းပါးေလးကို ေရးလိုက္ပါတယ္ ။
ေမးခိုင္ေရာဂါဆိုတ႔ဲ အတိုင္းေရာဂါလကၡဏာအေနန႔ဲ ေ၀ဒနာရွင္ရဲ႕ ေမးက ခိုင္သြားၿပီး ( locked jaw ) လွဳပ္ရွားရခက္သြားလို႔ ေမးခုိင္ေရာဂါလို႔ ၿမန္မာလို နာမည္ေပးထားတာပါ ။ Medical Term ကေတာ႔ Tetanus ပါ ။
ဒီပုံက ေမးခိုင္သြားလို႔ ပါးစပ္ဖြင္႔ မရတ႔ဲ ပုံပါ ။
ေမးခိုင္ေရာဂါကိုၿဖစ္ေစတာက Clostridium tetani ဆိုတ႔ဲ ေရာဂါပိုးပါ ။ က်ေနာ္တို႔ အေၾကာင္းတစ္ခုခုေၾကာင္႔ ဒဏ္ရာရ ၊ နာၿဖစ္တ႔ဲ အခါ ပြမ္းပ႔ဲ တ႔ဲအခါ ( ဥပမာ သံဆူးတယ္ပဲ ဆိုၾကပါေတာ႔ ) Clostridium tetani ဟာ ပတ္၀န္းက်င္ကေန၀င္လာႏိုင္ပါတယ္ (ဥပမာ ေၿမမွဳန္႔ ၊ ဖုန္မွဳန္႔ ) ။ေရာဂါပိုးဟာၿပင္ပပတ္၀န္းက်င္မွာ အခ်ိန္ၾကာၿမင္႔စြာ အသက္ရွင္ေနႏိုင္ပါတယ္ ။
အနာကေန၀င္လာၿပီး ခႏၶာကိုယ္ထဲကိုေရာက္ၿပီဆိုရင္ေတာ႔ C. tetani ကေနၿပီး tetanolysin န႔ဲ tetanospasmin ဆိုတ႔ဲ အဆိပ္ ( toxin ) ၂ မ်ိဳးထုတ္ပါတယ္ ။ Tetanospasmin ေၾကာင္႔ ေမးခိုင္ေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာေတြကိုၿဖစ္ေပၚေစပါတယ္ ။ Tetanospasmin က အာရုံ ေၾကာ ( nerves ) ေေတြကိုု ဒုကၡေပးတ႔ဲ neuro toxin ပါ ။ အဲဒီ Tetanospasmin ဆိုတ႔ဲ အဆိပ္က လူ႔ခႏၶာကိုယ္အႏွံအၿပားကို ေသြးလည္ပတ္မွဳ န႔ဲ ၿပန္ရည္ေၾကာ မွတဆင္႔ ( blood and lymphatic system ) မွတဆင္႔ၿပန္႔ႏွံသြားၿပီး အာရုံေၾကာေတြကိုေရာက္သြားပါတယ္ ။ အဲဒီမွာ inhibitory neurotransmitter ၿဖစ္တ႔ဲ GABA ထုတ္လုပ္မွူကို တားၿမစ္တ႔ဲ အတြက္ ေမးခိုင္ေရာဂါၿဖစ္လာတာပါပဲ ။ inhibitory neurotransmitter မရွိေတာ႔တြက္အတြက္ skeletal muscle ေတြဟာတစ္ခ်ိန္လုံးေတာင္႔တင္းေနလာပါမယ္။
ပထမဆုံးသတိထားမိတာက အစား၀ါးရင္အသုံးၿပဳတ႔ဲ ပါးစပ္က ၾကြက္သား ( masseter muscles ) ေတြေတာင္႔တင္းလာေတာ႔ ေမးခိုင္လာတာပါပဲ ( locked jaw or trismus ) ။
ေနာက္ပိုင္း အစာေရမ်ိဳက ၾကြက္သားေတြမာေတာင္႔လာပါမယ္ ။ အစာမ်ိဳရခက္လာပါမယ္။
၀မ္းဗိုက္က ၾကြက္သားေတြ ၊ ေက်ာၿပင္ကၾကြက္သားေတြ ၊ ေၿခေတြလက္ေတြကၾကြက္သားေတြေတာင္႔တင္းလာၿပီး လူခႏၶာကိုယ္က ေကာ႔ေကာ႔ၾကီးၿဖစ္ေနပါမယ္ ။ ( opisthotonus )
ကိုယ္အပူခ်ိန္တက္တာေတြ ၊ ေသြးဖိအားတက္လာတာစတ႔ဲ တၿခားလကၡဏာေတြကိုပါေတြ႔ရပါမယ္ ။
ဒီပုံကေတာ႔ ေက်ာၿပင္က ၾကြက္သားေတြ ေတာင္႕တင္းၿပီး ေကာ႔ေနတ႔ဲပုံကို ပန္းခ်ီဆြဲထားတာပါ ။
ေမးခိုင္ေရာဂါပိုးရဲ႕ ေရာဂါပ်ိဳးရက္က ၃ ရက္ကေန ၂၁ ရက္အထိၾကာၿမင္႔နိုင္ပါတယ္ ။ ပ်မ္းမွ်ကေတာ႔ ၈ ရက္ပါ ။ တခါတေလ လ န႔ဲခ်ီၿပီးၾကာမွာၿဖစ္တက္ပါတယ္ ။
အနာၿဖစ္ၿပီးေရာဂါပိုး၀င္တ႔ဲ ေနရာက ပင္မအာရုံေၾကာၾကီးန႔ဲ ေ၀းတ႔ဲေနရာဆိုရင္ ( ဥပမာ ေၿခဖ်ား ) ေရာဂါလကၡဏာေပၚတာေနာက္ၾကပါမယ္။
ေယဘုယ်အေနန႔ဲ ေၿပာရရင္ ေရာဂါပ်ိဳးရက္တိုေေလေလ ေရာဂါပိုၿပီးၿပင္းထန္တက္ပါတယ္ ။ အသက္ဆုံးႏိုင္ဖို႔ ရာခိုင္ႏွဳန္းပိုမ်ားပါတယ္ ။
လူၾကီးေတြမွာၿဖစ္တ႔ဲ ေမးခိုင္ေရာဂါလကၡဏာေတြက က်ေနာ္အေပၚမွာေဖာ္ၿပခဲ႔ၿပီးပါၿပီ ။
ၾကြက္သားေတြ ေတာင္႔တင္းတာဟာ ခဏခဏၿဖစ္နိုင္ၿပီး တခါၿဖစ္ရင္ မိနစ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားၾကာႏိုင္ပါတယ္ ။ လုံး၀ၿပန္ေကာင္းဖို႔ လန႔ဲခ်ီၿပီးၾကာနိုင္ပါတယ္ ။
ေမြးခင္းစကေလးေလးေတြမွာၿဖစ္တ႔ဲ ေမးခိုင္ေရာဂါ ( Neonatal Tetanus ) ကေတာ႕ မသန္႔ရွင္းတ႔ဲ ကတ္ေၾကးန႔႔ဲ ခ်က္ၾကိဳးကိုၿဖတ္တာ ၊ ခ်က္ၾကိဳးမေၿခာက္ခင္ အနာကေန၀င္တာမ်ားပါတယ္ ။ ေမြးၿပီး ၄ ရက္ကေန ၁၄ ရက္အတြင္းၿဖစ္ေပၚတက္ပါတယ္ ။
neonatal tetanus ေၾကာင္႔ေမြးကင္းစကေလးေတာင္႔တင္းေနပုံပါ ။
ကဲဒီေတာ႔ က်ေနာ္တို႔ၾကိဳတင္ကာကြယ္ၾကရေအာင္ ။
ကိုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္ေတြအေနန႔ဲ ေမးခိုင္ေရာဂါကာကြယ္ေဆးထိုးရပါမယ္ ။
ကေလးေတြကေတာ႔ ဆုံဆို႔ ၊ ၾကက္ညွာ ၊ ပိုလီယို ၊ တီဘီ ၊ ေမးခို္င္ အစရွိသၿဖင္႔ ကာကြယ္ေဆးပံုမွန္ထိုးရပါမယ္ ။
က်ေနာ္တို႔ လူလတ္ပိုင္း အေနန႔ဲ ေမးခို္င္ေရာဂါကာကြယ္ေဆးကိုေတာ႔ အရင္က မထိုးဖူးသူေတြအေနန႔ဲ ပထမတစ္ခါ ထိုးၿပီး ၁ လၿခား ဒုတိယတၾကိမ္ ေနာက္တခါ ၆ လၾကာတ႔ဲအခါ တတိယတခါထိုးရပါမယ္ ။
၃ ခါထိုးၿပီးရင္ေတာ႔ ၁၀ ႏွစ္ကိုမွတခါထိုးဖို႔လိုအပ္ပါမယ္ ။ လတ္တေလာ ထိခိုက္ပြန္းပဲ႔ မိရင္လည္း Booster dose အေနန႔ဲ ထပ္ထိုးႏိုင္ပါတယ္ ။
ခႏၶာကိုယ္က ေမးခိုင္ေရာဂါကို ဘယ္ေလာက္ immunized ၿဖစ္လဲဆိုတာေပၚမူတည္ပါတယ္ ။
ပြန္းပဲ အနာတရၿဖစ္တ႔ဲ အခါ ဖုန္ေတြ သဲေတြန႔ဲ သိပ္ၿခင္းကိုလုံး၀ေရွာင္ရွားၿပီး ေရ ၊ ဒါမွမဟုတ္ ပိုးသတ္ေဆးန႔႔ဲ ေဆးရပါမယ္ ။
တကယ္လို႔ သံသယရွိလာလိုရွိရင္ က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြန႔ဲ အခ်ိန္မွီၿပသရင္ အခ်ိန္မွီကုသမွဳေပးႏိုင္ပါတယ္ ။
ကုသပုံ အၾကမ္းဖ်င္းကေတာ႔ အာရုံေၾကာေတြမွာ ေပါင္းၿပီးသား ( already combined neurotoxin ) ေတြကို ဘာမွလုပ္လို႔ မရပါဘူး ။ free neurotoxin ေတြကိုေတာ႔ Human Tetanus Immune globulin ( TIG ) ေပးလို႕ရပါတယ္ ။ neuro toxin ေတြရဲ႕ source အနာရွိေနေသးရင္ အနာကို သန္႕စင္ေအာင္လုပ္ရပါမယ္ ။ လိုအပ္တ႔ဲ Antibiotic ေတြေပးရပါမယ္ ။ၾကြက္သားေတြ ေတာင္႔တင္းတာကို သက္သာေအာင္လိုအပ္တ႔ဲ ေဆး၀ါးေတြန႔ဲကုသရပါမယ္ ။ ( eg., Diazepam , propofol , dantrolene etc..) တကယ္လို႔ ၾကြက္သားေတြေတာင္႔တင္းမွဳေၾကာင္႔ အသက္ရွဳခက္ခဲလာရင္ စက္န႔ဲ အကူအသက္ရွဳႏိုင္ေအာင္ ( tracheostomy and mechanical ventilation ) ေဆာင္ရြက္ေပးရပါမယ္ ။ ဒီအေၿခအေနဆိုရင္ေတာ႔ အထူးၾကပ္မတ္ခန္းထဲမွာ ကုသေပးရပါမယ္။
ဒီေတာ႔ ေမးခိုင္ေရာဂါဟာ ကာကြယ္လုိ႔ရသလို သတိမထားပဲ ပြန္းတာပဲ႔တာေလးကို အမွတ္တမ႔ဲ ဂရုမၿပဳမိဘူးဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ အသက္အႏၲာရယ္ၿပဳႏိုင္တာမို႔ အားလုံးပဲေပါ႔ေပါ႔ဆဆ မေနသင္႔ဘူးလို႔တိုက္တြန္းလိုက္ရပါတယ္ ။
ဒီေန႔ေတာ႔ က်ေနာ္တို႔ ေမးခိုင္ေရာဂါေေၾကာင္းေဆြးေႏြးၾကတာေပါ႔ ။
က်ေနာ္တို႔ ပတ္၀န္းက်င္မွာ သံဆူးရင္ ၿဖစ္တက္တယ္ဆိုတ႔ဲ
ေမးခိုင္ေရာဂါအေၾကာင္းၾကားဖူးၿပီးသားၿဖစ္ၾကမွာပါ။ ဒါေပမယ္႔တကယ္ေတြ႕ဖူးတ႔ဲသူဘာေၾကာင္႔ေမးခိုင္ေရာဂါၿဖစ္တာလဲဆိုတာကို ေသေသခ်ာခ်ာသိၾကတဲ႕သူနည္းမယ္ထင္ပါတယ္ ။
ဒါေၾကာင္႔ ေမးခိုင္ေရာဂါအေၾကာင္းကို က်န္းမာေရးဗဟုသုတအေနန႔ဲ သိရွိၿပီး ဂရုၿပဳႏိုင္ေအာင္လို႔ က်ေနာ္ ဒီ က်န္းမာေရးေဆာင္းပါးေလးကို ေရးလိုက္ပါတယ္ ။
ေမးခိုင္ေရာဂါဆိုတ႔ဲ အတိုင္းေရာဂါလကၡဏာအေနန႔ဲ ေ၀ဒနာရွင္ရဲ႕ ေမးက ခိုင္သြားၿပီး ( locked jaw ) လွဳပ္ရွားရခက္သြားလို႔ ေမးခုိင္ေရာဂါလို႔ ၿမန္မာလို နာမည္ေပးထားတာပါ ။ Medical Term ကေတာ႔ Tetanus ပါ ။
ဒီပုံက ေမးခိုင္သြားလို႔ ပါးစပ္ဖြင္႔ မရတ႔ဲ ပုံပါ ။
ေမးခိုင္ေရာဂါကိုၿဖစ္ေစတာက Clostridium tetani ဆိုတ႔ဲ ေရာဂါပိုးပါ ။ က်ေနာ္တို႔ အေၾကာင္းတစ္ခုခုေၾကာင္႔ ဒဏ္ရာရ ၊ နာၿဖစ္တ႔ဲ အခါ ပြမ္းပ႔ဲ တ႔ဲအခါ ( ဥပမာ သံဆူးတယ္ပဲ ဆိုၾကပါေတာ႔ ) Clostridium tetani ဟာ ပတ္၀န္းက်င္ကေန၀င္လာႏိုင္ပါတယ္ (ဥပမာ ေၿမမွဳန္႔ ၊ ဖုန္မွဳန္႔ ) ။ေရာဂါပိုးဟာၿပင္ပပတ္၀န္းက်င္မွာ အခ်ိန္ၾကာၿမင္႔စြာ အသက္ရွင္ေနႏိုင္ပါတယ္ ။
အနာကေန၀င္လာၿပီး ခႏၶာကိုယ္ထဲကိုေရာက္ၿပီဆိုရင္ေတာ႔ C. tetani ကေနၿပီး tetanolysin န႔ဲ tetanospasmin ဆိုတ႔ဲ အဆိပ္ ( toxin ) ၂ မ်ိဳးထုတ္ပါတယ္ ။ Tetanospasmin ေၾကာင္႔ ေမးခိုင္ေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာေတြကိုၿဖစ္ေပၚေစပါတယ္ ။ Tetanospasmin က အာရုံ ေၾကာ ( nerves ) ေေတြကိုု ဒုကၡေပးတ႔ဲ neuro toxin ပါ ။ အဲဒီ Tetanospasmin ဆိုတ႔ဲ အဆိပ္က လူ႔ခႏၶာကိုယ္အႏွံအၿပားကို ေသြးလည္ပတ္မွဳ န႔ဲ ၿပန္ရည္ေၾကာ မွတဆင္႔ ( blood and lymphatic system ) မွတဆင္႔ၿပန္႔ႏွံသြားၿပီး အာရုံေၾကာေတြကိုေရာက္သြားပါတယ္ ။ အဲဒီမွာ inhibitory neurotransmitter ၿဖစ္တ႔ဲ GABA ထုတ္လုပ္မွူကို တားၿမစ္တ႔ဲ အတြက္ ေမးခိုင္ေရာဂါၿဖစ္လာတာပါပဲ ။ inhibitory neurotransmitter မရွိေတာ႔တြက္အတြက္ skeletal muscle ေတြဟာတစ္ခ်ိန္လုံးေတာင္႔တင္းေနလာပါမယ္။
ပထမဆုံးသတိထားမိတာက အစား၀ါးရင္အသုံးၿပဳတ႔ဲ ပါးစပ္က ၾကြက္သား ( masseter muscles ) ေတြေတာင္႔တင္းလာေတာ႔ ေမးခိုင္လာတာပါပဲ ( locked jaw or trismus ) ။
ေနာက္ပိုင္း အစာေရမ်ိဳက ၾကြက္သားေတြမာေတာင္႔လာပါမယ္ ။ အစာမ်ိဳရခက္လာပါမယ္။
၀မ္းဗိုက္က ၾကြက္သားေတြ ၊ ေက်ာၿပင္ကၾကြက္သားေတြ ၊ ေၿခေတြလက္ေတြကၾကြက္သားေတြေတာင္႔တင္းလာၿပီး လူခႏၶာကိုယ္က ေကာ႔ေကာ႔ၾကီးၿဖစ္ေနပါမယ္ ။ ( opisthotonus )
ကိုယ္အပူခ်ိန္တက္တာေတြ ၊ ေသြးဖိအားတက္လာတာစတ႔ဲ တၿခားလကၡဏာေတြကိုပါေတြ႔ရပါမယ္ ။
ဒီပုံကေတာ႔ ေက်ာၿပင္က ၾကြက္သားေတြ ေတာင္႕တင္းၿပီး ေကာ႔ေနတ႔ဲပုံကို ပန္းခ်ီဆြဲထားတာပါ ။
ေမးခိုင္ေရာဂါပိုးရဲ႕ ေရာဂါပ်ိဳးရက္က ၃ ရက္ကေန ၂၁ ရက္အထိၾကာၿမင္႔နိုင္ပါတယ္ ။ ပ်မ္းမွ်ကေတာ႔ ၈ ရက္ပါ ။ တခါတေလ လ န႔ဲခ်ီၿပီးၾကာမွာၿဖစ္တက္ပါတယ္ ။
အနာၿဖစ္ၿပီးေရာဂါပိုး၀င္တ႔ဲ ေနရာက ပင္မအာရုံေၾကာၾကီးန႔ဲ ေ၀းတ႔ဲေနရာဆိုရင္ ( ဥပမာ ေၿခဖ်ား ) ေရာဂါလကၡဏာေပၚတာေနာက္ၾကပါမယ္။
ေယဘုယ်အေနန႔ဲ ေၿပာရရင္ ေရာဂါပ်ိဳးရက္တိုေေလေလ ေရာဂါပိုၿပီးၿပင္းထန္တက္ပါတယ္ ။ အသက္ဆုံးႏိုင္ဖို႔ ရာခိုင္ႏွဳန္းပိုမ်ားပါတယ္ ။
လူၾကီးေတြမွာၿဖစ္တ႔ဲ ေမးခိုင္ေရာဂါလကၡဏာေတြက က်ေနာ္အေပၚမွာေဖာ္ၿပခဲ႔ၿပီးပါၿပီ ။
ၾကြက္သားေတြ ေတာင္႔တင္းတာဟာ ခဏခဏၿဖစ္နိုင္ၿပီး တခါၿဖစ္ရင္ မိနစ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားၾကာႏိုင္ပါတယ္ ။ လုံး၀ၿပန္ေကာင္းဖို႔ လန႔ဲခ်ီၿပီးၾကာနိုင္ပါတယ္ ။
ေမြးခင္းစကေလးေလးေတြမွာၿဖစ္တ႔ဲ ေမးခိုင္ေရာဂါ ( Neonatal Tetanus ) ကေတာ႕ မသန္႔ရွင္းတ႔ဲ ကတ္ေၾကးန႔႔ဲ ခ်က္ၾကိဳးကိုၿဖတ္တာ ၊ ခ်က္ၾကိဳးမေၿခာက္ခင္ အနာကေန၀င္တာမ်ားပါတယ္ ။ ေမြးၿပီး ၄ ရက္ကေန ၁၄ ရက္အတြင္းၿဖစ္ေပၚတက္ပါတယ္ ။
neonatal tetanus ေၾကာင္႔ေမြးကင္းစကေလးေတာင္႔တင္းေနပုံပါ ။
ကဲဒီေတာ႔ က်ေနာ္တို႔ၾကိဳတင္ကာကြယ္ၾကရေအာင္ ။
ကိုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္ေတြအေနန႔ဲ ေမးခိုင္ေရာဂါကာကြယ္ေဆးထိုးရပါမယ္ ။
ကေလးေတြကေတာ႔ ဆုံဆို႔ ၊ ၾကက္ညွာ ၊ ပိုလီယို ၊ တီဘီ ၊ ေမးခို္င္ အစရွိသၿဖင္႔ ကာကြယ္ေဆးပံုမွန္ထိုးရပါမယ္ ။
က်ေနာ္တို႔ လူလတ္ပိုင္း အေနန႔ဲ ေမးခို္င္ေရာဂါကာကြယ္ေဆးကိုေတာ႔ အရင္က မထိုးဖူးသူေတြအေနန႔ဲ ပထမတစ္ခါ ထိုးၿပီး ၁ လၿခား ဒုတိယတၾကိမ္ ေနာက္တခါ ၆ လၾကာတ႔ဲအခါ တတိယတခါထိုးရပါမယ္ ။
၃ ခါထိုးၿပီးရင္ေတာ႔ ၁၀ ႏွစ္ကိုမွတခါထိုးဖို႔လိုအပ္ပါမယ္ ။ လတ္တေလာ ထိခိုက္ပြန္းပဲ႔ မိရင္လည္း Booster dose အေနန႔ဲ ထပ္ထိုးႏိုင္ပါတယ္ ။
ခႏၶာကိုယ္က ေမးခိုင္ေရာဂါကို ဘယ္ေလာက္ immunized ၿဖစ္လဲဆိုတာေပၚမူတည္ပါတယ္ ။
ပြန္းပဲ အနာတရၿဖစ္တ႔ဲ အခါ ဖုန္ေတြ သဲေတြန႔ဲ သိပ္ၿခင္းကိုလုံး၀ေရွာင္ရွားၿပီး ေရ ၊ ဒါမွမဟုတ္ ပိုးသတ္ေဆးန႔႔ဲ ေဆးရပါမယ္ ။
တကယ္လို႔ သံသယရွိလာလိုရွိရင္ က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြန႔ဲ အခ်ိန္မွီၿပသရင္ အခ်ိန္မွီကုသမွဳေပးႏိုင္ပါတယ္ ။
ကုသပုံ အၾကမ္းဖ်င္းကေတာ႔ အာရုံေၾကာေတြမွာ ေပါင္းၿပီးသား ( already combined neurotoxin ) ေတြကို ဘာမွလုပ္လို႔ မရပါဘူး ။ free neurotoxin ေတြကိုေတာ႔ Human Tetanus Immune globulin ( TIG ) ေပးလို႕ရပါတယ္ ။ neuro toxin ေတြရဲ႕ source အနာရွိေနေသးရင္ အနာကို သန္႕စင္ေအာင္လုပ္ရပါမယ္ ။ လိုအပ္တ႔ဲ Antibiotic ေတြေပးရပါမယ္ ။ၾကြက္သားေတြ ေတာင္႔တင္းတာကို သက္သာေအာင္လိုအပ္တ႔ဲ ေဆး၀ါးေတြန႔ဲကုသရပါမယ္ ။ ( eg., Diazepam , propofol , dantrolene etc..) တကယ္လို႔ ၾကြက္သားေတြေတာင္႔တင္းမွဳေၾကာင္႔ အသက္ရွဳခက္ခဲလာရင္ စက္န႔ဲ အကူအသက္ရွဳႏိုင္ေအာင္ ( tracheostomy and mechanical ventilation ) ေဆာင္ရြက္ေပးရပါမယ္ ။ ဒီအေၿခအေနဆိုရင္ေတာ႔ အထူးၾကပ္မတ္ခန္းထဲမွာ ကုသေပးရပါမယ္။
ဒီေတာ႔ ေမးခိုင္ေရာဂါဟာ ကာကြယ္လုိ႔ရသလို သတိမထားပဲ ပြန္းတာပဲ႔တာေလးကို အမွတ္တမ႔ဲ ဂရုမၿပဳမိဘူးဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ အသက္အႏၲာရယ္ၿပဳႏိုင္တာမို႔ အားလုံးပဲေပါ႔ေပါ႔ဆဆ မေနသင္႔ဘူးလို႔တိုက္တြန္းလိုက္ရပါတယ္ ။
Smoking and Heart ေဆးလိပ္ႏွင္႔ ႏွလံုးေရာဂါ
Smoking and Heart ေဆးလိပ္ႏွင္႔ ႏွလံုးေရာဂါ
ေဆးလိ္ပ္ မေကာင္းေၾကာင္းေရး လြန္းလို႔ ေဆးလိပ္ ကုမၸဏီ ေတြက အျမင္ကပ္ ေနေလာက္ျပီ ထင္ပါတယ္။ ႏွစ္စဥ္ စက္တင္ဘာလ ၂၈ ရက္ေန႔ က ကမၻာ႔ႏွလံုး မ်ားေန႔ ျဖစ္ ပါတယ္။ ကမၻာ႔ ႏွလံုးေစာင္႔ေရွာက္ေရး အဖြဲ႔ၾကီးမွ ဦးစီးၿပီး ႏွစ္စဥ္ က်င္းပေနတဲ႔ ဒီေန႔မွာ တစ္ခုခုေရး ခ်င္တာနဲ႔ ေဆးလိပ္ မေကာင္းေၾကာင္း ကိုပဲေရးဖို႔ ဆံုးျဖတ္ လိုက္ပါတယ္။ ဒီႏွစ္ ကမၻာ႔ႏွလံုး မ်ားေန႔ရဲ႔ ေဆာင္ပုဒ္ ကလည္း ႏွလံုး အႏၱရာယ္ သိရွိ ကာကြယ္ (Do you know your risk?) ဆုိေတာ႔ စာဖတ္သူ ေတြထဲ မွာ မသိ တဲ႔သူ သိေအာင္ သိျပီးသားသူ ပိုျပီး သတိထား မိေအာင္ ဒီေခါင္းစဥ္ ေလးကို ေရြးခ်ယ္လိုက္ ပါတယ္။
သိျပီးသားသူဆို တဲ႔ထဲ မွာဆရာ၀န္ေတြက ထိပ္ဆံုး ကပါ။ ကြၽန္ေတာ္ အခု စာသင္ ေနတဲ႔ေဆးရံု က ႏွလံုးအထူး ကု ေဆးရံုၾကီး တစ္ခုပါ။ Ward တစ္ခုထဲ မွာ အတူတူ အလုပ္လုပ္ ေနတဲ႔ လက္ေထာက္ ဆရာ၀န္ (၁၅) ေယာက္ခန္႔ ရွိပါတယ္။ သူတို႔ရဲ႔ DUTY COAT ထဲမွာ ေဆးလိပ္ ဘူး ကိုယ္စီ ရွိၾက ပါတယ္။ မနက္ပိုင္း လူနာၾကည္႔ခ်ိန္ ျပီးတာနဲ႔ smoking zone (ေဆးလိပ္ေသာက္ ရန္ သတ္မွတ္ ထားေသာေနရာ) ကို ေျပးၾက တာပါပဲ။ သူတို႔အတြက္ လူနာ ၾကည္႔ခ်ိန္ (၁)နာရီ ေလာက္ကို ခက္ခက္ခဲခဲ ျဖတ္ေက်ာ္ခဲ႔ ရပံုပါပဲ။ ေနာက္ ပါေမာကၡၾကီး။ သူကေတာ႔ ေန႔လည္းပိုင္း စာသင္ခန္းမွာ (၄၅) မိနစ္စာ သင္ျပီး တာနဲ႔ ေဆးလိပ္ေသာက္ နားခ်ိန္ ေပး ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ တစ္လိပ္ကုန္မွ စာသင္ခန္း ကို ျပန္လာ ပါတယ္။ ဆရာ၀န္ေတြ ကိုယ္တိုင္ နစ္ကိုတင္း ရဲ႔ သားေကာင္ေတြ ျဖစ္ေန ၾကပါတယ္။
သာမန္ စာဖတ္ သူေတြကေတာ႔ ေဆးလိပ္နဲ႔ အသက္ရွဴ လမ္းေၾကာင္း ဆိုင္ရာ ေရာဂါေတြ ဆက္ႏြယ္ေန တယ္ ဆိုတဲ႔ အေၾကာင္း သိျပီး ၾကမွာပါ။ ႏွလံုး က်န္းမာေရးနဲ႔ ပက္သက္ရင္ေတာ႔ သိတဲ႔သူ နည္းပါ လိမ္႔မယ္ ငယ္ငယ္က ျမန္မာ့ ရုပ္ျမင္သံၾကား မွာ ပညာေပး ဇာတ္လမ္းတိုေလး ၾကည္႔ဖူး ပါတယ္။ က်န္းမာေရး ၀န္ၾကီး ဌာနကေတာ႔နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႔ တတ္နိဳင္သမွ် ပညာေပး ေနတာပါပဲ။
ႏွလံုးေရာဂါ ေတြျဖစ္ေစနိဳင္တဲ႔ အေျခခံ အေၾကာင္း အရင္းေတြထဲ မွာ ေဆးလိပ္ ေသာက္ျခင္းက အဓိက အခ်က္ တစ္ခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေန႔စဥ္ ေဆးလိပ္ ဘယ္ႏွစ္လိပ္ ေသာက္တယ္ ဆိုတဲ႔အခ်က္ က ႏွလံုးေရာဂါ ျဖစ္ပြား မွဳ အေပၚမွာ တိုက္ရိုက္ အက်ိဳး သက္ေရာက္ ပါတယ္။ မ်ားမ်ား ေသာက္ေလ ျဖစ္ဖို႔ အလားအလာ ပိုမ်ား ေလပါပဲ။ ေန႔စဥ္ ေဆးလိပ္ တစ္ဘူး ကုန္ေအာင္ ေသာက္တဲ႔ သူဟာ ေဆးလိပ္ လံုး၀ မေသာက္တဲ႔ သူနဲ႔ စာရင္ ႏွလံုး ေရာဂါ ျဖစ္နိဳင္ေျခ (၂) ဆ ပိုမ်ား ပါတယ္ ေဆးလိပ္လည္း ေသာက္တယ္ သေႏၶ တားေဆး ေတြလည္း သံုးစြဲတယ္ ဆိုတဲ႔ အမ်ိဳးသမီး ေတြ အတြက္ေတာ႔ ျဖစ္နိဳင္ေျခပို မ်ားပါတယ္။
ေဆးလိပ္ ေသာက္တယ္ ဆိုတဲ႔ ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ တဆင္႔ခံ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း (secondhand smoke) လည္း ပါ၀င္ ပါတယ္။ ႏွစ္စဥ္ ႏွလံုးေရာဂါေၾကာင္႕ ေသဆံုးသူ ၃၅၀၀၀ ခန္႔ဟာ ဒီလို တဆင္႔ခံ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း ႏွင္႔ တိုက္ရိုက္ ဆက္စပ္ ေနတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
ေဆးလိပ္ ႏွင္႔ ႏွလံုးေရာဂါ ဘယ္လို ဆက္စပ္ ေနသလဲ ?
ေဆးလိပ္မွာ အဓိကပါ၀င္တဲ႔ နီကိုတင္းဓါတ္က
1. ႏွလံုး အတြက္ လိုအပ္တဲ႔ ေအာက္ဆီဂ်င္ ရရွိမွဳ ကို နည္းပါးေစ ပါတယ္။
2. ေသြးဖိအားကို မ်ားေစျပီး ႏွလံုးခံုနွဳန္းကို ျမန္ေစပါတယ္။
3. ေသြးခဲေအာင္ အားေပး ပါတယ္။
4. ႏွလံုး ေသြးေၾကာ အပါအ၀င္ ေသြးေၾကာအားလံုး၏ နံရံမွ ဆဲလ္မ်ားကို ထိခိုက္ ပ်က္စီး ေစပါတယ္။
ေဆးလိ္ပ္ျဖတ္ျခင္း၏ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ား
1. အသက္ကို ရွည္ေစပါတယ္။
2. ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေသြးတိုးေရာဂါ ႏွင္႔ ကင္ဆာေရာဂါ မ်ားျဖစ္ပြားနိဳင္ေျခ ကို ေလ်ာ႔နည္း ေစပါတယ္။
3. ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊ လည္ေခ်ာင္း နာျခင္းမ်ား ကင္ေ၀းျပီး အေမာအပန္း ခံနိဳင္လာပါတယ္။
4. အသား အေရ တြန္႔ျခင္း၊ အရြယ္မတိုင္ခင္ အိုမင္း ရင္႔ေရာ္ျခင္း ကို ကာကြယ္ ေပးျပီး ႏုပ်ိဳေစပါတယ္။
5. အရသာခံ ျခင္း၊ အနံ႔ခံျခင္း စတဲ႔ အာရံုမ်ား ကို တိုးတက္ေစပါတယ္။
6. ေငြေၾကး အကုန္အက် သက္သာပါတယ္။
7. ေဆးလိပ္ေငြ႔ ကင္းစင္တဲ႔ ေပ်ာ္စရာ မိသားစုေလး ကို ပိုင္ဆိုင္နိဳင္ပါတယ္။
ေဆးလိပ္ ဘယ္လို ျဖတ္ၾကမလဲ ?
ေဆးလိပ္ မေကာင္းေၾကာင္း လည္းေျပာျပီးျပီ။ ေဆးလိပ္မေသာက္ရင္ ဘာေတြေကာင္းမယ္ ဆိုတာလည္း ေျပာျပီးျပီ။ ေဆးလိပ္ဘယ္လို ျဖတ္ရမလဲ ဆိုတဲ႔ ေမးခြန္းေတြကို ခဏခဏ အေမးခံရ ဖူးပါတယ္။ ေဆးလိပ္ ျဖတ္တယ္ဆိုတာ ဆရာ ေျပာသေလာက္ မလြယ္ပါဘူး ဆိုတဲ႔ သူေတြ လည္း ၾကံဳဖူးပါတယ္။ မလြယ္ဘူး ဆိုတာ ကိုယ္တိုင္ မေသာက္ေပမယ္႔ ရိ္ပ္စား မိပါတယ္။ သို႔ေပမယ္႔လည္း မိမိ ေကာင္းက်ိဳး၊ မိသားစု ေကာင္းက်ိဳး ေရွ႔ရွဴျပီး ၾကိဳးစား သင္႔ပါတယ္။
ေဆးလိပ္ျဖတ္မယ္ လို႔ ဆံုးျဖတ္တဲ႔ အခါမွာ မိမိကိုယ္တိုင္ က ျပတ္သားဖို႔ လိုပါတယ္။ လိုလိုခ်င္ခ်င္ ရွိရပါမယ္။ ရည္းစားက ျဖတ္ခိုင္းလို႔ ဆိုတာထက္ မိမိကို္ယ္တိုင္ မေသာက္သင္႔ ေတာ႔ဘူး၊ ျဖတ္ကို ျဖတ္ရမယ္ ဆိုတာမ်ိဳး ျဖစ္သင္႔ ပါတယ္။ ပထမဆံုး လုပ္ရမွာ က ေဆးလိပ္ ျဖတ္မယ္႔ေန႔ကို ေရြးရပါမယ္။ ဒီေန႔ ျဖတ္ရမယ္လို႔ မဆိုလို ပါဘူး။ ဥပမာ ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ရက္ေန႔ ေဆးလိပ္ျဖတ္မည္ ဆိုတာမ်ိဳးေပါ႔။ ရက္ေရြးျပီးရင္ တိတိက်က် လုပ္ရ ပါမယ္။ ဘာအေၾကာင္းနဲ႔ မွ ရက္ ေနာက္ဆုတ္ သြားတာမ်ိဳး မျဖစ္သင္႔ ပါဘူး။
1. ဘာေၾကာင္႔ ေဆးလိပ္ျဖတ္ဖို႔ ေရြးခ်ယ္ခဲ႔တယ္ ဆိုတာ ေရးသားျပီး ေန႔စဥ္ ျပန္ျပန္ ဖတ္ပါ။ ဥပမာ ေဆးလိပ္ရဲ႔ ဆိုးက်ိဳး ေတြကို ေရးခ်ျပီး ေန႔စဥ္ ျပန္ သတိရေအာင္ ဖတ္ပါ။
2. ဘာလို႕ အခ်ိန္ေတြ မွာေဆးလိပ္ ေသာက္တယ္၊ ဘာေၾကာင္႔ ေဆး လိပ္ေသာက္တယ္၊ ေဆးလိပ္ ေသာက္တဲ႔ အခ်ိန္ေတြမွာ ဘာေတြ လုပ္ေနတယ္ ဆိုတာကို စာရြက္နဲ႔ ေရးခ်ျပီး မိမိ ေဆးလိပ္ ေသာက္ရ ျခင္း အေၾကာင္းအရင္း ကို ဆန္းစစ္ပါ။
3. လံုး၀ အျပီးအပိုင္ မျဖတ္ခင္ ေသာက္ေနက် အခ်ိန္ေတြမွာ မေသာက္ဘဲ ေနၾကည္႔ပါ။ ဥပမာ အလုပ္နားခ်ိန္၊ ညစာ စားျပီခ်ိန္။
4. ေဆးလိပ္ ေသာက္ခ်င္ စိတ္ေပးလာရင္ တစ္ခုခုလုပ္ဖို႔ စာရင္း ျပဳစုထားပါ၊ ဥပမာ ပီေက၀ါးမယ္။ ေရကူးမယ္။
5. Chantix and Wellbutrin ကဲ႔သို႔ေဆးလိပ္ ျဖတ္ေဆးမ်ား၊ နစ္ကိုတင္း Gum မ်ား ကိုလည္းသံုးစြဲနိဳင္ပါတယ္ နီးစပ္ရာ ဆရာ၀န္ ႏွင္႔ တိုင္ပင္ သံုးစြဲ ရပါမယ္။
အေနာက္ နိဳင္ငံေတြ မွာေတာ႔ ေဆးလိပ္ ျဖတ္သူေတြ စုစည္း ထားတဲ႔ အသင္းအဖြဲ႔ ေတြရွိပါတယ္။ အေတြ႔အၾကံဳ ဖလွယ္ျခင္း အၾကံဉာဏ္ ရယူျခင္းမ်ား ျဖင္႔ အက်ိဳး ရွိေစ ပါတယ္။
ေဆးလိပ္ ျဖတ္ျပီ ဆိုတာနဲ႔ ေနာက္အေရး ၾကီးတဲ႔အခ်က္ က ျပန္မေသာက္ ျဖစ္ေအာင္ ထိန္းနိဳင္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒီအတြက္ ေအာက္ပါ အခ်က္ေလး မ်ားကို ဂရုစိုက္ျပီးလိုက္နာသင္႔ပါတယ္။
1. ေဆးလိပ္၊ မီးျခစ္၊ ေဆးလိပ္ျပာခြက္ စတာေတြကို လံုး၀ စြန္႔ပစ္လိုက္ပါ။
2. အနီး ပတ္၀န္းက်င္မွာ ေဆးလိပ္ မေသာက္ဖို႔ သူငယ္ခ်င္းေတြ ကို ေျပာပါ။ တားျမစ္ပါ။
3. ေဆးလိပ္ကို သတိရတိုင္း မိမိ က်န္မာေရး ေကာင္းမြန္ လာမွာကို ေတြးျပီး ေျဖသိမ္႔ပါ။
4. ေဆးလိပ္ ေသာက္ခ်င္စိတ္ ျဖစ္ လာတဲ႔အခါ အသက္ျပင္းျပင္း ရွဴျပီး(၁၀) စကၠန္႔ခန္႔ ေအာင္႔ထားပါ။ ေျဖးညွင္းစြာ ရွဴထုတ္ပါ။ ေဆးလိပ္ ေသာက္ခ်င္စိတ္ ေပ်ာက္တဲ႔ အထိ အၾကိမ္ၾကိမ္ ျပန္လုပ္ပါ။
5. လက္ကို မအားေအာင္ တစ္ခုခု လုပ္ေနပါ။ ဥပမာ … ခဲတံျဖင္႔ ကစားေနပါ။
6. ေဆးလိပ္နဲ႔ ပက္သက္ ေနတဲ႔ မိမိရဲ႔ လူေနမွဳ ပံုစံကိုျပင္ပါ။ လမ္းေလွ်ာက္၊ ေရကူး ေလ႔က်င္႔ခန္းမ်ား လုပ္ပါ။
7. ပီကယ္ ၀ါးပါ။ ေဆးလိပ္ အစားထိုး အစားအစာကို သတိထား ေရြးခ်ယ္ပါ။ သၾကားဓါတ္ မမ်ားပါေစႏွင္႔။
8. ေရမ်ားမ်ား ေသာက္ပါ။ အရက္ႏွင္႔ ကဖင္းဓါတ္ ပါေသာ အခ်ိဳရည္မ်ားကိုေရွာင္ပါ။
ေဆးလိပ္ျဖတ္ လကၡဏာမ်ား
ေဆးလိပ္မွာ ပါတဲ နစ္ကိုတင္း ဓါတ္ေၾကာင္႔ ေဆးလိပ္ ျဖတ္စမွာ ခႏၶာကိုယ္ က ေဆးလိပ္ ေတာင္းတတ္ ပါတယ္။ ဂဏွာမျငိမ္ျခင္း၊ စိတ္တို လြယ္ျခင္း၊ ဗိုက္ဆာျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ေခြၽးေစးမ်ား ထြက္ျခင္း၊ အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း စတဲ႔ ေ၀ဒနာေတြ ကို ခံစား ရနိဳင္ ပါတယ္။ ဒီကာလမွာ ေတာင႔္ခံနိဳင္ေအာင္ ၾကိဳးစား ရပါမယ္။ မိသားစု၀င္ ေတြ က လည္း စာနာ ေဖးမ ျပီး ကူညီ ေပးရ ပါမယ္။ ဒီလကၡဏာေတြ ဟာ သာမန္ အားျဖင္႔ (၂) ပတ္ အတြင္း ေပ်ာက္ကင္း သြားနိဳင္ ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ ျဖတ္တာ (၁၅) ႏွစ္ၾကာျပီ ဆို ရင္ေတာ႔ ႏွလံုးေရာဂါရ နိဳင္ေျခ ဟာ သာမန္လူေတြနဲ႔ အတူတူ ျပန္ျဖစ္ သြားပါမယ္။
သင္ကိုယ္တိုင္ ႏွင္႔ သင္႔ မိသားစု၀င္ ေတြ ေဆးလိပ္ အႏၱရာယ္မွ ကင္းေ၀း နိဳင္ၾကပါေစ။
ေဆးလိ္ပ္ မေကာင္းေၾကာင္းေရး လြန္းလို႔ ေဆးလိပ္ ကုမၸဏီ ေတြက အျမင္ကပ္ ေနေလာက္ျပီ ထင္ပါတယ္။ ႏွစ္စဥ္ စက္တင္ဘာလ ၂၈ ရက္ေန႔ က ကမၻာ႔ႏွလံုး မ်ားေန႔ ျဖစ္ ပါတယ္။ ကမၻာ႔ ႏွလံုးေစာင္႔ေရွာက္ေရး အဖြဲ႔ၾကီးမွ ဦးစီးၿပီး ႏွစ္စဥ္ က်င္းပေနတဲ႔ ဒီေန႔မွာ တစ္ခုခုေရး ခ်င္တာနဲ႔ ေဆးလိပ္ မေကာင္းေၾကာင္း ကိုပဲေရးဖို႔ ဆံုးျဖတ္ လိုက္ပါတယ္။ ဒီႏွစ္ ကမၻာ႔ႏွလံုး မ်ားေန႔ရဲ႔ ေဆာင္ပုဒ္ ကလည္း ႏွလံုး အႏၱရာယ္ သိရွိ ကာကြယ္ (Do you know your risk?) ဆုိေတာ႔ စာဖတ္သူ ေတြထဲ မွာ မသိ တဲ႔သူ သိေအာင္ သိျပီးသားသူ ပိုျပီး သတိထား မိေအာင္ ဒီေခါင္းစဥ္ ေလးကို ေရြးခ်ယ္လိုက္ ပါတယ္။
သိျပီးသားသူဆို တဲ႔ထဲ မွာဆရာ၀န္ေတြက ထိပ္ဆံုး ကပါ။ ကြၽန္ေတာ္ အခု စာသင္ ေနတဲ႔ေဆးရံု က ႏွလံုးအထူး ကု ေဆးရံုၾကီး တစ္ခုပါ။ Ward တစ္ခုထဲ မွာ အတူတူ အလုပ္လုပ္ ေနတဲ႔ လက္ေထာက္ ဆရာ၀န္ (၁၅) ေယာက္ခန္႔ ရွိပါတယ္။ သူတို႔ရဲ႔ DUTY COAT ထဲမွာ ေဆးလိပ္ ဘူး ကိုယ္စီ ရွိၾက ပါတယ္။ မနက္ပိုင္း လူနာၾကည္႔ခ်ိန္ ျပီးတာနဲ႔ smoking zone (ေဆးလိပ္ေသာက္ ရန္ သတ္မွတ္ ထားေသာေနရာ) ကို ေျပးၾက တာပါပဲ။ သူတို႔အတြက္ လူနာ ၾကည္႔ခ်ိန္ (၁)နာရီ ေလာက္ကို ခက္ခက္ခဲခဲ ျဖတ္ေက်ာ္ခဲ႔ ရပံုပါပဲ။ ေနာက္ ပါေမာကၡၾကီး။ သူကေတာ႔ ေန႔လည္းပိုင္း စာသင္ခန္းမွာ (၄၅) မိနစ္စာ သင္ျပီး တာနဲ႔ ေဆးလိပ္ေသာက္ နားခ်ိန္ ေပး ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ တစ္လိပ္ကုန္မွ စာသင္ခန္း ကို ျပန္လာ ပါတယ္။ ဆရာ၀န္ေတြ ကိုယ္တိုင္ နစ္ကိုတင္း ရဲ႔ သားေကာင္ေတြ ျဖစ္ေန ၾကပါတယ္။
သာမန္ စာဖတ္ သူေတြကေတာ႔ ေဆးလိပ္နဲ႔ အသက္ရွဴ လမ္းေၾကာင္း ဆိုင္ရာ ေရာဂါေတြ ဆက္ႏြယ္ေန တယ္ ဆိုတဲ႔ အေၾကာင္း သိျပီး ၾကမွာပါ။ ႏွလံုး က်န္းမာေရးနဲ႔ ပက္သက္ရင္ေတာ႔ သိတဲ႔သူ နည္းပါ လိမ္႔မယ္ ငယ္ငယ္က ျမန္မာ့ ရုပ္ျမင္သံၾကား မွာ ပညာေပး ဇာတ္လမ္းတိုေလး ၾကည္႔ဖူး ပါတယ္။ က်န္းမာေရး ၀န္ၾကီး ဌာနကေတာ႔နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႔ တတ္နိဳင္သမွ် ပညာေပး ေနတာပါပဲ။
ႏွလံုးေရာဂါ ေတြျဖစ္ေစနိဳင္တဲ႔ အေျခခံ အေၾကာင္း အရင္းေတြထဲ မွာ ေဆးလိပ္ ေသာက္ျခင္းက အဓိက အခ်က္ တစ္ခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေန႔စဥ္ ေဆးလိပ္ ဘယ္ႏွစ္လိပ္ ေသာက္တယ္ ဆိုတဲ႔အခ်က္ က ႏွလံုးေရာဂါ ျဖစ္ပြား မွဳ အေပၚမွာ တိုက္ရိုက္ အက်ိဳး သက္ေရာက္ ပါတယ္။ မ်ားမ်ား ေသာက္ေလ ျဖစ္ဖို႔ အလားအလာ ပိုမ်ား ေလပါပဲ။ ေန႔စဥ္ ေဆးလိပ္ တစ္ဘူး ကုန္ေအာင္ ေသာက္တဲ႔ သူဟာ ေဆးလိပ္ လံုး၀ မေသာက္တဲ႔ သူနဲ႔ စာရင္ ႏွလံုး ေရာဂါ ျဖစ္နိဳင္ေျခ (၂) ဆ ပိုမ်ား ပါတယ္ ေဆးလိပ္လည္း ေသာက္တယ္ သေႏၶ တားေဆး ေတြလည္း သံုးစြဲတယ္ ဆိုတဲ႔ အမ်ိဳးသမီး ေတြ အတြက္ေတာ႔ ျဖစ္နိဳင္ေျခပို မ်ားပါတယ္။
ေဆးလိပ္ ေသာက္တယ္ ဆိုတဲ႔ ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ တဆင္႔ခံ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း (secondhand smoke) လည္း ပါ၀င္ ပါတယ္။ ႏွစ္စဥ္ ႏွလံုးေရာဂါေၾကာင္႕ ေသဆံုးသူ ၃၅၀၀၀ ခန္႔ဟာ ဒီလို တဆင္႔ခံ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း ႏွင္႔ တိုက္ရိုက္ ဆက္စပ္ ေနတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
ေဆးလိပ္ ႏွင္႔ ႏွလံုးေရာဂါ ဘယ္လို ဆက္စပ္ ေနသလဲ ?
ေဆးလိပ္မွာ အဓိကပါ၀င္တဲ႔ နီကိုတင္းဓါတ္က
1. ႏွလံုး အတြက္ လိုအပ္တဲ႔ ေအာက္ဆီဂ်င္ ရရွိမွဳ ကို နည္းပါးေစ ပါတယ္။
2. ေသြးဖိအားကို မ်ားေစျပီး ႏွလံုးခံုနွဳန္းကို ျမန္ေစပါတယ္။
3. ေသြးခဲေအာင္ အားေပး ပါတယ္။
4. ႏွလံုး ေသြးေၾကာ အပါအ၀င္ ေသြးေၾကာအားလံုး၏ နံရံမွ ဆဲလ္မ်ားကို ထိခိုက္ ပ်က္စီး ေစပါတယ္။
ေဆးလိ္ပ္ျဖတ္ျခင္း၏ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ား
1. အသက္ကို ရွည္ေစပါတယ္။
2. ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေသြးတိုးေရာဂါ ႏွင္႔ ကင္ဆာေရာဂါ မ်ားျဖစ္ပြားနိဳင္ေျခ ကို ေလ်ာ႔နည္း ေစပါတယ္။
3. ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊ လည္ေခ်ာင္း နာျခင္းမ်ား ကင္ေ၀းျပီး အေမာအပန္း ခံနိဳင္လာပါတယ္။
4. အသား အေရ တြန္႔ျခင္း၊ အရြယ္မတိုင္ခင္ အိုမင္း ရင္႔ေရာ္ျခင္း ကို ကာကြယ္ ေပးျပီး ႏုပ်ိဳေစပါတယ္။
5. အရသာခံ ျခင္း၊ အနံ႔ခံျခင္း စတဲ႔ အာရံုမ်ား ကို တိုးတက္ေစပါတယ္။
6. ေငြေၾကး အကုန္အက် သက္သာပါတယ္။
7. ေဆးလိပ္ေငြ႔ ကင္းစင္တဲ႔ ေပ်ာ္စရာ မိသားစုေလး ကို ပိုင္ဆိုင္နိဳင္ပါတယ္။
ေဆးလိပ္ ဘယ္လို ျဖတ္ၾကမလဲ ?
ေဆးလိပ္ မေကာင္းေၾကာင္း လည္းေျပာျပီးျပီ။ ေဆးလိပ္မေသာက္ရင္ ဘာေတြေကာင္းမယ္ ဆိုတာလည္း ေျပာျပီးျပီ။ ေဆးလိပ္ဘယ္လို ျဖတ္ရမလဲ ဆိုတဲ႔ ေမးခြန္းေတြကို ခဏခဏ အေမးခံရ ဖူးပါတယ္။ ေဆးလိပ္ ျဖတ္တယ္ဆိုတာ ဆရာ ေျပာသေလာက္ မလြယ္ပါဘူး ဆိုတဲ႔ သူေတြ လည္း ၾကံဳဖူးပါတယ္။ မလြယ္ဘူး ဆိုတာ ကိုယ္တိုင္ မေသာက္ေပမယ္႔ ရိ္ပ္စား မိပါတယ္။ သို႔ေပမယ္႔လည္း မိမိ ေကာင္းက်ိဳး၊ မိသားစု ေကာင္းက်ိဳး ေရွ႔ရွဴျပီး ၾကိဳးစား သင္႔ပါတယ္။
ေဆးလိပ္ျဖတ္မယ္ လို႔ ဆံုးျဖတ္တဲ႔ အခါမွာ မိမိကိုယ္တိုင္ က ျပတ္သားဖို႔ လိုပါတယ္။ လိုလိုခ်င္ခ်င္ ရွိရပါမယ္။ ရည္းစားက ျဖတ္ခိုင္းလို႔ ဆိုတာထက္ မိမိကို္ယ္တိုင္ မေသာက္သင္႔ ေတာ႔ဘူး၊ ျဖတ္ကို ျဖတ္ရမယ္ ဆိုတာမ်ိဳး ျဖစ္သင္႔ ပါတယ္။ ပထမဆံုး လုပ္ရမွာ က ေဆးလိပ္ ျဖတ္မယ္႔ေန႔ကို ေရြးရပါမယ္။ ဒီေန႔ ျဖတ္ရမယ္လို႔ မဆိုလို ပါဘူး။ ဥပမာ ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ရက္ေန႔ ေဆးလိပ္ျဖတ္မည္ ဆိုတာမ်ိဳးေပါ႔။ ရက္ေရြးျပီးရင္ တိတိက်က် လုပ္ရ ပါမယ္။ ဘာအေၾကာင္းနဲ႔ မွ ရက္ ေနာက္ဆုတ္ သြားတာမ်ိဳး မျဖစ္သင္႔ ပါဘူး။
1. ဘာေၾကာင္႔ ေဆးလိပ္ျဖတ္ဖို႔ ေရြးခ်ယ္ခဲ႔တယ္ ဆိုတာ ေရးသားျပီး ေန႔စဥ္ ျပန္ျပန္ ဖတ္ပါ။ ဥပမာ ေဆးလိပ္ရဲ႔ ဆိုးက်ိဳး ေတြကို ေရးခ်ျပီး ေန႔စဥ္ ျပန္ သတိရေအာင္ ဖတ္ပါ။
2. ဘာလို႕ အခ်ိန္ေတြ မွာေဆးလိပ္ ေသာက္တယ္၊ ဘာေၾကာင္႔ ေဆး လိပ္ေသာက္တယ္၊ ေဆးလိပ္ ေသာက္တဲ႔ အခ်ိန္ေတြမွာ ဘာေတြ လုပ္ေနတယ္ ဆိုတာကို စာရြက္နဲ႔ ေရးခ်ျပီး မိမိ ေဆးလိပ္ ေသာက္ရ ျခင္း အေၾကာင္းအရင္း ကို ဆန္းစစ္ပါ။
3. လံုး၀ အျပီးအပိုင္ မျဖတ္ခင္ ေသာက္ေနက် အခ်ိန္ေတြမွာ မေသာက္ဘဲ ေနၾကည္႔ပါ။ ဥပမာ အလုပ္နားခ်ိန္၊ ညစာ စားျပီခ်ိန္။
4. ေဆးလိပ္ ေသာက္ခ်င္ စိတ္ေပးလာရင္ တစ္ခုခုလုပ္ဖို႔ စာရင္း ျပဳစုထားပါ၊ ဥပမာ ပီေက၀ါးမယ္။ ေရကူးမယ္။
5. Chantix and Wellbutrin ကဲ႔သို႔ေဆးလိပ္ ျဖတ္ေဆးမ်ား၊ နစ္ကိုတင္း Gum မ်ား ကိုလည္းသံုးစြဲနိဳင္ပါတယ္ နီးစပ္ရာ ဆရာ၀န္ ႏွင္႔ တိုင္ပင္ သံုးစြဲ ရပါမယ္။
အေနာက္ နိဳင္ငံေတြ မွာေတာ႔ ေဆးလိပ္ ျဖတ္သူေတြ စုစည္း ထားတဲ႔ အသင္းအဖြဲ႔ ေတြရွိပါတယ္။ အေတြ႔အၾကံဳ ဖလွယ္ျခင္း အၾကံဉာဏ္ ရယူျခင္းမ်ား ျဖင္႔ အက်ိဳး ရွိေစ ပါတယ္။
ေဆးလိပ္ ျဖတ္ျပီ ဆိုတာနဲ႔ ေနာက္အေရး ၾကီးတဲ႔အခ်က္ က ျပန္မေသာက္ ျဖစ္ေအာင္ ထိန္းနိဳင္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒီအတြက္ ေအာက္ပါ အခ်က္ေလး မ်ားကို ဂရုစိုက္ျပီးလိုက္နာသင္႔ပါတယ္။
1. ေဆးလိပ္၊ မီးျခစ္၊ ေဆးလိပ္ျပာခြက္ စတာေတြကို လံုး၀ စြန္႔ပစ္လိုက္ပါ။
2. အနီး ပတ္၀န္းက်င္မွာ ေဆးလိပ္ မေသာက္ဖို႔ သူငယ္ခ်င္းေတြ ကို ေျပာပါ။ တားျမစ္ပါ။
3. ေဆးလိပ္ကို သတိရတိုင္း မိမိ က်န္မာေရး ေကာင္းမြန္ လာမွာကို ေတြးျပီး ေျဖသိမ္႔ပါ။
4. ေဆးလိပ္ ေသာက္ခ်င္စိတ္ ျဖစ္ လာတဲ႔အခါ အသက္ျပင္းျပင္း ရွဴျပီး(၁၀) စကၠန္႔ခန္႔ ေအာင္႔ထားပါ။ ေျဖးညွင္းစြာ ရွဴထုတ္ပါ။ ေဆးလိပ္ ေသာက္ခ်င္စိတ္ ေပ်ာက္တဲ႔ အထိ အၾကိမ္ၾကိမ္ ျပန္လုပ္ပါ။
5. လက္ကို မအားေအာင္ တစ္ခုခု လုပ္ေနပါ။ ဥပမာ … ခဲတံျဖင္႔ ကစားေနပါ။
6. ေဆးလိပ္နဲ႔ ပက္သက္ ေနတဲ႔ မိမိရဲ႔ လူေနမွဳ ပံုစံကိုျပင္ပါ။ လမ္းေလွ်ာက္၊ ေရကူး ေလ႔က်င္႔ခန္းမ်ား လုပ္ပါ။
7. ပီကယ္ ၀ါးပါ။ ေဆးလိပ္ အစားထိုး အစားအစာကို သတိထား ေရြးခ်ယ္ပါ။ သၾကားဓါတ္ မမ်ားပါေစႏွင္႔။
8. ေရမ်ားမ်ား ေသာက္ပါ။ အရက္ႏွင္႔ ကဖင္းဓါတ္ ပါေသာ အခ်ိဳရည္မ်ားကိုေရွာင္ပါ။
ေဆးလိပ္ျဖတ္ လကၡဏာမ်ား
ေဆးလိပ္မွာ ပါတဲ နစ္ကိုတင္း ဓါတ္ေၾကာင္႔ ေဆးလိပ္ ျဖတ္စမွာ ခႏၶာကိုယ္ က ေဆးလိပ္ ေတာင္းတတ္ ပါတယ္။ ဂဏွာမျငိမ္ျခင္း၊ စိတ္တို လြယ္ျခင္း၊ ဗိုက္ဆာျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ေခြၽးေစးမ်ား ထြက္ျခင္း၊ အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း စတဲ႔ ေ၀ဒနာေတြ ကို ခံစား ရနိဳင္ ပါတယ္။ ဒီကာလမွာ ေတာင႔္ခံနိဳင္ေအာင္ ၾကိဳးစား ရပါမယ္။ မိသားစု၀င္ ေတြ က လည္း စာနာ ေဖးမ ျပီး ကူညီ ေပးရ ပါမယ္။ ဒီလကၡဏာေတြ ဟာ သာမန္ အားျဖင္႔ (၂) ပတ္ အတြင္း ေပ်ာက္ကင္း သြားနိဳင္ ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ ျဖတ္တာ (၁၅) ႏွစ္ၾကာျပီ ဆို ရင္ေတာ႔ ႏွလံုးေရာဂါရ နိဳင္ေျခ ဟာ သာမန္လူေတြနဲ႔ အတူတူ ျပန္ျဖစ္ သြားပါမယ္။
သင္ကိုယ္တိုင္ ႏွင္႔ သင္႔ မိသားစု၀င္ ေတြ ေဆးလိပ္ အႏၱရာယ္မွ ကင္းေ၀း နိဳင္ၾကပါေစ။
အူအတက္ေရာင္ၿခင္း ( Appendicitis )
က်ေနာ္တို႔ အလုပ္သင္ဆရာ၀န္ဘ၀ ကတည္းက ခြဲစိတ္ေဆာင္မွာ ဂ်ဴတီက်ၿပီဆိုရင္ ညဘက္္အေရးေပၚ ခြ႔ဲစိတ္ခန္း၀င္ရတ႔ဲ အဓိကအေၾကာင္းက ေတာ႔ အူအတက္ေရာင္တာပါပဲ ။
ညဘက္ဆုိေတာ႔ ဂ်ဴတီက်တ႔ဲ ခြဲစိတ္ဆရာ၀န္ (Surgeon) ၁ ေယာက္္ရယ္ ၊ ေဟာက္စ္ဆာဂ်င္ (House Surgeon) ၁-၂ ေယာက္ပဲရွိတာမို႔လို႔ ခြဲခန္းမွာ ဆာဂ်င္ကို ကုူဖုိ႔ အဆင္ေၿပရင္ Surgeon ရဲ႕ၾကီးၾကပ္မွဳန႔ဲ ကိုယ္တိုင္ခြဲစိတ္ဖို႔ အခြင္႔အေရးပါပဲ ။
အူအတက္ေရာင္လို႔ ေဆးရုံေရာက္လာၿပီဆိုရင္ ေသခ်ာေအာင္စမ္းသပ္စစ္ေဆးမွဴၿပဳလုပ္ၿပီးတာန႔ဲ ခြဲဖို႔ၿပင္ဆင္ၿပီး ခြဲလိုက္ပါတယ္ ။ သာမန္ဆိုရင္ေတာ႔ နာရီ၀က္ ၄၅ မိနစ္ေလာက္ဆိုရင္ ဗိုက္ၿပန္ပိတ္ၿပီးပါၿပီ ။
ဆာဂ်င္ရဲဲ႕ က်ြမ္းက်င္မွဴရယ္ လူနာရဲ႕ အူအတက္ေရာင္ေနတ႔ဲ အေၿခအေန ၊ အၿခားအေနအထားေပၚမူတည္ပါတယ္ ။
ဘာလို႔ခ်က္ခ်င္းခြဲရလဲဆိုေတာ႔ ေယာင္ေနတ႔ဲ အူအတက္ေပါက္မသြားေအာင္ ၊ တၿခားေနာက္ဆက္တြဲၿပသနာေတြမ၀င္ခင္ ေစာေစာစီးစီး အခ်ိန္မွီခြဲ ႏိုင္ရင္ ရလာဒ္ေကာင္းလို႔ပါ ။
က်ေနာ္တို႔ပတ္၀န္းက်င္အရပ္ထဲမွာ အူအတက္ေရာင္တာကို ၾကားဖူးတ႔ဲသူေတြေရာ ၊ ကိုယ္တိုင္ၿဖစ္ဖူးတ႔ဲသူေတြရွိမွာပါ ။
အခု အူအတက္ေရာင္တယ္ဆိုတာ ဘာလဲဆိုတာ ေသေသခ်ာခ်ာသိေအာင္ ေဆြးေႏြးၾကရေအာင္ …
အူအတက္ (Appendix ) ဆိုတာက အူေသး (small intestine ) န႔ဲ အူမၾကီး (Large Intestine ) ဆက္တ႔ဲေနရာနားက အူမၾကီးဆီကထြက္လာတ႔ဲ တစ္ဖက္ပိတ္ၿပြန္လိုမ်ိဳးအတက္ေလးတစ္ခုပါ ။
၀မ္းဗိုက္ရဲ႕ ညာဘက္ေအာက္ပိုင္းမွာရွိပါတယ္ ။
အူအတက္ေရာင္ရၿခင္းရဲ႕ အဓိက အေၾကာင္းအရင္းကေတာ႔ တစ္ဖက္ပိတ္ၿပြန္ပုံစံေလးၿဖစ္တ႔ဲ အူအတက္ေလးထဲကို တစ္စုံတစ္ခု ( ဥပမာ ။ အစာအစိတ္အပိုင္း ၊ မစင္ ) ၀င္သြားရာက စပါတယ္ ။
အူအတက္ထဲကို ေရာက္ေနတ႔ဲ အစိတ္အပိုင္းေလးက တစ္ဖက္ပိတ္ၿဖစ္ေနတ႔ဲ အူအတက္ထဲက ေနၿပန္ထြက္ဖို႔ခက္ၿပီး အ၀မွာပိတ္ေနတက္ပါတယ္ ။ အရြယ္အစားေပၚမူတည္ပါတယ္ ။
အူအတက္ရဲ႕ နံရံေတြက လွဳံေဆာ္ခံရၿပီး အရည္ေတြစစ္ထုတ္လာပါတယ္ ။
အဲဒီအခါ အူအတက္က ပိုၿပီးေဖာင္းလာၿပီး ဖိအားတက္လာၿပီး နံရံေတြကတင္းလာပါတယ္ ။ ေယာင္လာပါတယ္ ။
အူအတက္ကို ေထာက္ပံတ႔ဲ ေသြးေၾကာေလးေတြကေသြးမစီးႏိုင္ေတာ႔ပါဘူး ။
အစာလမ္းေၾကာင္းအူထဲမွာရွိတ႔ဲ ေရာဂါပိုးေတြက အူအတက္ေရာင္တာကို ပိုဆိုးေစပါတယ္ ။ ေနာက္ပိုင္းအူအတက္ကိုေသြးမေရာက္ေတာ႔ပဲ ပုပ္လာပါတယ္ ။
This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 654x480 and weights 47KB.
အဓိကခံစားရတာကေတာ႔ ဗိုက္နာတာပါပဲ ။
စ စနာတုန္းက ခ်က္တ၀ိုက္ ၀မ္းဗိုက္အလယ္ေလာက္ကေနစနာၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ႔ ညာဘက္ေအာက္ပိုင္းကနာပါမယ္ ။
တၿခားေရာဂါလက္ခဏာေတြ အေနန႔ဲ ေတြ႔ရတက္တာကေတာ႔
အစားအေသာက္ပ်က္ၿခင္း
မူးေ၀ၿခင္း
ပ်ိဳ႕အန္ၿခင္း ၊ အန္ၿခင္း
၀မ္းခ်ဳပ္ ၊ ၀မ္းေလ်ွာၿခင္း
အဖ်ားတက္လာၿခင္း တို႔ၿဖစ္တက္ပါတယ္ ။
မ်ားေသာအားၿဖင္႔ ၀မ္းဗိုက္ကိုစမ္းသပ္ၿပီး အူအတက္ေရာင္ေရာဂါကို စမ္းသပ္ႏိုင္ပါတယ္ ။
ဒါေပမယ္႔ ဗိုက္ေအာင္႔တက္တ႔ဲ တၿခားေရာဂါေတြရွိေသးတာမို႔ ေရာဂါနာမည္တပ္တာမမွားဖို႔ သတိထားရပါတယ္ ။
အၾကမ္းဖ်ဥ္းကေတာ႔ ဗိုက္ညာဘက္ေအာက္ပိုင္းကို လက္န႔ဲ ဖိလိုက္ရင္နာၿပီး လက္ၿပန္ရုတ္လိုက္တ႔ဲ အခါက်ရင္လဲ ထပ္နာတ႔ဲ ပုံစံမ်ိဳးေတြပါ ။
တၿခားစမ္းသပ္ ရတာေတြလဲ ရွိပါေသးတယ္ ။
စမ္းသပ္ပုံေတြကိုေတာ႔ ဒီေနရာမွာ အေသးစိတ္မေရးေတာ႔ပါဘူး ။
အဓိကကေတာ႔ အူအတက္ေရာင္တာကို အခ်ိန္မွွီ သိရွိၿပီး ခြဲစိတ္ႏိုင္ဖို႔ပါပဲ ။
ကုသတာကေတာ႔ ပါးစပ္ကေန ဘာမွမေသာက္ ၊ မစားပဲ ခြဲစိတ္ဖို႔ၿပင္ဆင္ပါမယ္ ။
ေသြးေၾကာထဲကေန အစြမ္းထက္တ႔ဲ ပိုးသတ္ေဆးေတြေပးပါမယ္ ။
အားလုံးအဆင္သင္႔ၿဖစ္ရင္ ေရာင္ေနတ႔ဲ အူအတက္ကို ခြဲစိတ္ၿပီး ၿဖတ္ထုတ္လိုက္တာပါ ။
ေမ႔ေဆးအေနန႔ဲ ခါးကေန ထုံေဆးထိုးၿပီးခြဲစိတ္တာမ်ားပါတယ္ ။
ညာဘက္၀မ္းဗိုက္ေအာက္ပိုင္းကို ၃ - ၄ လက္မေလာက္ခြဲၿပီး အူအတက္ကိုခြဲစိတ္ႏိုင္သလို (appendicetomy ) ၊ ဗိုက္ကို အေပါက္ေလးေတြေဖာက္ၿပီး မွန္ေၿပာင္းထည္႔ၿပီးလဲ ခြဲစိတ္ႏိုင္ပါတယ္ ( laparoscopic appendicetomy ) ။
အူအတက္ေရာင္ၿခင္းရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲၿပသနာမ်ား
အခ်ိန္မွီ မသိလို႔ မကုႏိုင္ဘူးဆုိရင္ အူအတက္မွာၿပည္တည္ႏိုင္ပါတယ္ ( appendicular abscess )။
အဆိုးဆုံးကေတာ႔ ေရာင္ေနတ႔ဲ အူအတက္ေပါက္သြားၿပီး ေရာဂါပိုးမႊားေတြ ၀မ္းဗိုက္အႏွံပ်ံႏွံကုန္တာပါပဲ (severe peritonitis ) ။
အခ်ိန္ၾကာလာတာန႔ဲအမ်ွ ေသြးထဲကေနၿပီးေတာ႔လဲ တစ္ကိုယ္လုံးကိုပ်ံႏွံႏိုင္ပါတယ္ ( septicaemia ) ။
အဲဒီအခ်ိန္က်ရင္ကုသရခက္ခဲၿပီး အသက္န႔ဲလုၿပီး ခြဲစိတ္ကုသရတဲ႔အေၿခအေနမ်ိဳးၿဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္ ။
ပုံမွန္အားၿဖင္႔ေတာ႔ အူအတက္ေရာင္ေရာဂါဆိုတာဟာ အခ်ိန္မွီသိရွိကုသႏိုင္ရင္ စိုးရိမ္စရာမရွိပါဘူး ။
က်ေနာ္ ဒီေဆာင္းပါးေလးက ေၿပာခ်င္တာက အူအတက္ေရာင္တာက အေရးေပၚကုသမွဳလိုအပ္တ႔ဲေရာဂါပါ ။
အူအတက္ေရာင္ရင္ အမ်ားအားၿဖင္႔ ၀မ္းဗိုက္ညာဘက္ေအာက္ပိုင္းက နာတက္ပါတယ္ ။
ဗိုက္နာတ႔ဲ အေၾကာင္းေတြအမ်ားၾကီးရွိတာေၾကာင္႔လဲ ဗိုက္နာတာန႔ဲ အစိုးရိမ္မလြန္ေစခ်င္ပါဘူး ။
ဒါေပမယ္႔ သံသယရွိလာရင္ေတာ႔ က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြန႔ဲ အခိိ်န္မွီၿပသဖို႔လုိအပ္ပါတယ္ ။
ဒါမွသာလိုအပ္တ႔ဲ စမ္းသပ္မွဴေတြၿပဳလုပ္ၿပီး ေသခ်ာရင္ထိေရာက္တ႔ဲ ကုသမွဳေတြအခိ်န္မွီခံယူႏိုင္မွာပါ ။ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳးေတြကို ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္ ။
ဘယ္အခိ်န္မွာၿဖစ္မယ္ ၊ ဘယ္သူ႕မွာၿဖစ္မယ္ဆိုတာ ၊ ဘယ္သူမွမေၿပာႏိုင္ပါဘူး ။
အဲဒီေတာ႔ ၾကံဳလာခ႔ဲရင္ နီးစပ္ရာ ေဆးမီးတိုေတြန႔ဲ တန္ဖိုးရွိတ႔ဲ အခ်ိန္ေတြအကုန္မခံၾကဖို႔ အခိ်န္မီွ ေဆးရုံေဆးခန္းၿပၾကဖို႔ ဒီေနရာကေနတိုက္တြန္းလိုက္ပါတယ္ ။
Dr. Zero
ညဘက္ဆုိေတာ႔ ဂ်ဴတီက်တ႔ဲ ခြဲစိတ္ဆရာ၀န္ (Surgeon) ၁ ေယာက္္ရယ္ ၊ ေဟာက္စ္ဆာဂ်င္ (House Surgeon) ၁-၂ ေယာက္ပဲရွိတာမို႔လို႔ ခြဲခန္းမွာ ဆာဂ်င္ကို ကုူဖုိ႔ အဆင္ေၿပရင္ Surgeon ရဲ႕ၾကီးၾကပ္မွဳန႔ဲ ကိုယ္တိုင္ခြဲစိတ္ဖို႔ အခြင္႔အေရးပါပဲ ။
အူအတက္ေရာင္လို႔ ေဆးရုံေရာက္လာၿပီဆိုရင္ ေသခ်ာေအာင္စမ္းသပ္စစ္ေဆးမွဴၿပဳလုပ္ၿပီးတာန႔ဲ ခြဲဖို႔ၿပင္ဆင္ၿပီး ခြဲလိုက္ပါတယ္ ။ သာမန္ဆိုရင္ေတာ႔ နာရီ၀က္ ၄၅ မိနစ္ေလာက္ဆိုရင္ ဗိုက္ၿပန္ပိတ္ၿပီးပါၿပီ ။
ဆာဂ်င္ရဲဲ႕ က်ြမ္းက်င္မွဴရယ္ လူနာရဲ႕ အူအတက္ေရာင္ေနတ႔ဲ အေၿခအေန ၊ အၿခားအေနအထားေပၚမူတည္ပါတယ္ ။
ဘာလို႔ခ်က္ခ်င္းခြဲရလဲဆိုေတာ႔ ေယာင္ေနတ႔ဲ အူအတက္ေပါက္မသြားေအာင္ ၊ တၿခားေနာက္ဆက္တြဲၿပသနာေတြမ၀င္ခင္ ေစာေစာစီးစီး အခ်ိန္မွီခြဲ ႏိုင္ရင္ ရလာဒ္ေကာင္းလို႔ပါ ။
က်ေနာ္တို႔ပတ္၀န္းက်င္အရပ္ထဲမွာ အူအတက္ေရာင္တာကို ၾကားဖူးတ႔ဲသူေတြေရာ ၊ ကိုယ္တိုင္ၿဖစ္ဖူးတ႔ဲသူေတြရွိမွာပါ ။
အခု အူအတက္ေရာင္တယ္ဆိုတာ ဘာလဲဆိုတာ ေသေသခ်ာခ်ာသိေအာင္ ေဆြးေႏြးၾကရေအာင္ …
အူအတက္ (Appendix ) ဆိုတာက အူေသး (small intestine ) န႔ဲ အူမၾကီး (Large Intestine ) ဆက္တ႔ဲေနရာနားက အူမၾကီးဆီကထြက္လာတ႔ဲ တစ္ဖက္ပိတ္ၿပြန္လိုမ်ိဳးအတက္ေလးတစ္ခုပါ ။
၀မ္းဗိုက္ရဲ႕ ညာဘက္ေအာက္ပိုင္းမွာရွိပါတယ္ ။
အူအတက္ေရာင္ရၿခင္းရဲ႕ အဓိက အေၾကာင္းအရင္းကေတာ႔ တစ္ဖက္ပိတ္ၿပြန္ပုံစံေလးၿဖစ္တ႔ဲ အူအတက္ေလးထဲကို တစ္စုံတစ္ခု ( ဥပမာ ။ အစာအစိတ္အပိုင္း ၊ မစင္ ) ၀င္သြားရာက စပါတယ္ ။
အူအတက္ထဲကို ေရာက္ေနတ႔ဲ အစိတ္အပိုင္းေလးက တစ္ဖက္ပိတ္ၿဖစ္ေနတ႔ဲ အူအတက္ထဲက ေနၿပန္ထြက္ဖို႔ခက္ၿပီး အ၀မွာပိတ္ေနတက္ပါတယ္ ။ အရြယ္အစားေပၚမူတည္ပါတယ္ ။
အူအတက္ရဲ႕ နံရံေတြက လွဳံေဆာ္ခံရၿပီး အရည္ေတြစစ္ထုတ္လာပါတယ္ ။
အဲဒီအခါ အူအတက္က ပိုၿပီးေဖာင္းလာၿပီး ဖိအားတက္လာၿပီး နံရံေတြကတင္းလာပါတယ္ ။ ေယာင္လာပါတယ္ ။
အူအတက္ကို ေထာက္ပံတ႔ဲ ေသြးေၾကာေလးေတြကေသြးမစီးႏိုင္ေတာ႔ပါဘူး ။
အစာလမ္းေၾကာင္းအူထဲမွာရွိတ႔ဲ ေရာဂါပိုးေတြက အူအတက္ေရာင္တာကို ပိုဆိုးေစပါတယ္ ။ ေနာက္ပိုင္းအူအတက္ကိုေသြးမေရာက္ေတာ႔ပဲ ပုပ္လာပါတယ္ ။
This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 654x480 and weights 47KB.
အဓိကခံစားရတာကေတာ႔ ဗိုက္နာတာပါပဲ ။
စ စနာတုန္းက ခ်က္တ၀ိုက္ ၀မ္းဗိုက္အလယ္ေလာက္ကေနစနာၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ႔ ညာဘက္ေအာက္ပိုင္းကနာပါမယ္ ။
တၿခားေရာဂါလက္ခဏာေတြ အေနန႔ဲ ေတြ႔ရတက္တာကေတာ႔
အစားအေသာက္ပ်က္ၿခင္း
မူးေ၀ၿခင္း
ပ်ိဳ႕အန္ၿခင္း ၊ အန္ၿခင္း
၀မ္းခ်ဳပ္ ၊ ၀မ္းေလ်ွာၿခင္း
အဖ်ားတက္လာၿခင္း တို႔ၿဖစ္တက္ပါတယ္ ။
မ်ားေသာအားၿဖင္႔ ၀မ္းဗိုက္ကိုစမ္းသပ္ၿပီး အူအတက္ေရာင္ေရာဂါကို စမ္းသပ္ႏိုင္ပါတယ္ ။
ဒါေပမယ္႔ ဗိုက္ေအာင္႔တက္တ႔ဲ တၿခားေရာဂါေတြရွိေသးတာမို႔ ေရာဂါနာမည္တပ္တာမမွားဖို႔ သတိထားရပါတယ္ ။
အၾကမ္းဖ်ဥ္းကေတာ႔ ဗိုက္ညာဘက္ေအာက္ပိုင္းကို လက္န႔ဲ ဖိလိုက္ရင္နာၿပီး လက္ၿပန္ရုတ္လိုက္တ႔ဲ အခါက်ရင္လဲ ထပ္နာတ႔ဲ ပုံစံမ်ိဳးေတြပါ ။
တၿခားစမ္းသပ္ ရတာေတြလဲ ရွိပါေသးတယ္ ။
စမ္းသပ္ပုံေတြကိုေတာ႔ ဒီေနရာမွာ အေသးစိတ္မေရးေတာ႔ပါဘူး ။
အဓိကကေတာ႔ အူအတက္ေရာင္တာကို အခ်ိန္မွွီ သိရွိၿပီး ခြဲစိတ္ႏိုင္ဖို႔ပါပဲ ။
ကုသတာကေတာ႔ ပါးစပ္ကေန ဘာမွမေသာက္ ၊ မစားပဲ ခြဲစိတ္ဖို႔ၿပင္ဆင္ပါမယ္ ။
ေသြးေၾကာထဲကေန အစြမ္းထက္တ႔ဲ ပိုးသတ္ေဆးေတြေပးပါမယ္ ။
အားလုံးအဆင္သင္႔ၿဖစ္ရင္ ေရာင္ေနတ႔ဲ အူအတက္ကို ခြဲစိတ္ၿပီး ၿဖတ္ထုတ္လိုက္တာပါ ။
ေမ႔ေဆးအေနန႔ဲ ခါးကေန ထုံေဆးထိုးၿပီးခြဲစိတ္တာမ်ားပါတယ္ ။
ညာဘက္၀မ္းဗိုက္ေအာက္ပိုင္းကို ၃ - ၄ လက္မေလာက္ခြဲၿပီး အူအတက္ကိုခြဲစိတ္ႏိုင္သလို (appendicetomy ) ၊ ဗိုက္ကို အေပါက္ေလးေတြေဖာက္ၿပီး မွန္ေၿပာင္းထည္႔ၿပီးလဲ ခြဲစိတ္ႏိုင္ပါတယ္ ( laparoscopic appendicetomy ) ။
အူအတက္ေရာင္ၿခင္းရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲၿပသနာမ်ား
အခ်ိန္မွီ မသိလို႔ မကုႏိုင္ဘူးဆုိရင္ အူအတက္မွာၿပည္တည္ႏိုင္ပါတယ္ ( appendicular abscess )။
အဆိုးဆုံးကေတာ႔ ေရာင္ေနတ႔ဲ အူအတက္ေပါက္သြားၿပီး ေရာဂါပိုးမႊားေတြ ၀မ္းဗိုက္အႏွံပ်ံႏွံကုန္တာပါပဲ (severe peritonitis ) ။
အခ်ိန္ၾကာလာတာန႔ဲအမ်ွ ေသြးထဲကေနၿပီးေတာ႔လဲ တစ္ကိုယ္လုံးကိုပ်ံႏွံႏိုင္ပါတယ္ ( septicaemia ) ။
အဲဒီအခ်ိန္က်ရင္ကုသရခက္ခဲၿပီး အသက္န႔ဲလုၿပီး ခြဲစိတ္ကုသရတဲ႔အေၿခအေနမ်ိဳးၿဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္ ။
ပုံမွန္အားၿဖင္႔ေတာ႔ အူအတက္ေရာင္ေရာဂါဆိုတာဟာ အခ်ိန္မွီသိရွိကုသႏိုင္ရင္ စိုးရိမ္စရာမရွိပါဘူး ။
က်ေနာ္ ဒီေဆာင္းပါးေလးက ေၿပာခ်င္တာက အူအတက္ေရာင္တာက အေရးေပၚကုသမွဳလိုအပ္တ႔ဲေရာဂါပါ ။
အူအတက္ေရာင္ရင္ အမ်ားအားၿဖင္႔ ၀မ္းဗိုက္ညာဘက္ေအာက္ပိုင္းက နာတက္ပါတယ္ ။
ဗိုက္နာတ႔ဲ အေၾကာင္းေတြအမ်ားၾကီးရွိတာေၾကာင္႔လဲ ဗိုက္နာတာန႔ဲ အစိုးရိမ္မလြန္ေစခ်င္ပါဘူး ။
ဒါေပမယ္႔ သံသယရွိလာရင္ေတာ႔ က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြန႔ဲ အခိိ်န္မွီၿပသဖို႔လုိအပ္ပါတယ္ ။
ဒါမွသာလိုအပ္တ႔ဲ စမ္းသပ္မွဴေတြၿပဳလုပ္ၿပီး ေသခ်ာရင္ထိေရာက္တ႔ဲ ကုသမွဳေတြအခိ်န္မွီခံယူႏိုင္မွာပါ ။ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳးေတြကို ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္ ။
ဘယ္အခိ်န္မွာၿဖစ္မယ္ ၊ ဘယ္သူ႕မွာၿဖစ္မယ္ဆိုတာ ၊ ဘယ္သူမွမေၿပာႏိုင္ပါဘူး ။
အဲဒီေတာ႔ ၾကံဳလာခ႔ဲရင္ နီးစပ္ရာ ေဆးမီးတိုေတြန႔ဲ တန္ဖိုးရွိတ႔ဲ အခ်ိန္ေတြအကုန္မခံၾကဖို႔ အခိ်န္မီွ ေဆးရုံေဆးခန္းၿပၾကဖို႔ ဒီေနရာကေနတိုက္တြန္းလိုက္ပါတယ္ ။
Dr. Zero
အစာအိမ္ေရာင္ၿခင္း ( Gastritis )
က်ေနာ္တို႔ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား တခါတေလ ဗိုက္ေအာင္႔ဖူးၾကမွာပါ ။
ဗိုက္ေအာင္႔ေစတ႔ဲ အေၾကာင္းအရာေတြ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္ ။
က်ေနာ္ဒီေန႔ေရးမယ္႔ အစာအိမ္ေရာင္တာေၾကာင္႔ ဗိုက္ေအာင္႔တာလဲ တစ္ခုအပါအ၀င္ေပါ႕ ။
ဒါေပမယ္႔ ဒီေဆာင္းပါးေလးကိုဖတ္ၿပီး ဗိုက္ေအာင္႔တိုင္း ကိုယ္႕မွာ အစာအိမ္ေရာင္ေနၿပီ ၊ အစာအိမ္မွာအနာၿဖစ္ေနၿပီလို႔ စိတ္ထဲက မွတ္ထင္မသြားေစခ်င္ပါဘူး ။
တခါတေလ အစားအေသာက္မွားတ႔ဲအခါ ၊ အစာမေၾကၿဖစ္တ႔ဲအခါ သာမန္ဗိုက္ေအာင္႔ ဗိုက္နာတာမ်ိဳး ၿဖစ္တက္ပါတယ္ ။
အစာအိမ္ဆိုတာ
က်ေနာ္တို႔ ပါးစပ္ကေန သြားန႔ဲ၀ါးၿပီးစားလိုက္တ႔ဲ အစားအစာေတြဟာ တကယ္ေတာ႔ မေၾကညက္ေသးပါဘူး ။
အပိုင္းေသးေသးေလးေတြ ၿဖစ္ေအာင္ မ်ိဳခ်လို႔ရေအာင္ ကိုက္ေခ်လိုက္တ႔ဲသေဘာပါပဲ ။ မ်ိဳခ်လိုက္တ႔ဲ အစာေတြအားလုံးဟာ အစာေရမ်ိဳကေနတဆင္႔ အစာအိမ္ထဲကိုေရာက္သြားပါတယ္ ။
အစာအိမ္ထဲမွာ စားလိုက္တ႔ဲအစာေတြစုေနၿပီး အစာေခ်တ႔ဲအလုပ္ကိုလုပ္ၿပီးမွ တၿဖည္းၿဖည္းၿခင္း အူေတြကို ဆက္လက္ပို႔ေဆာင္ပါတယ္ ။
အစာအိမ္မွာ ေခ်ဖ်က္စရာ ခံတြင္းထဲမွာလို မာေက်ာတ႔ဲသြားေတြမရွိပါဘူး ။
ဒါေပမယ္႔ အစာအိမ္ကေန အက္ဆစ္ဓာတ္ ( Hydrocloric Acid ) န႔ဲ တၿခားအင္ဇိုင္းေတြကို စစ္ထုတ္ၿပီး စားထားတ႔ဲ အစားအစာေတြကို ေခ်ဖ်က္ပါတယ္ ။
အစာအိမ္ရဲ႕ အက္ဆစ္ဓာတ္က pH 1-2 ၾကားမွာရွိပါတယ္ ။
တစ္ရက္တစ္ရက္ကို အစာအိမ္ကေန ထုတ္တ႔ဲ အက္ဆစ္ပမာဏဟာ ၂.၅ - ၃ လီတာေလာက္ရွိပါတယ္ ။
အစာအိမ္ဟာ အစာေတြကို ေခ်ဖ်က္ေပးသလို အစာအဟာရအခ်ိဳ႕ကိုလည္း စုပ္ယူပါေသးတယ္ ။
pH 1 , pH 2 ဆိုတ႔ဲ အက္ဆစ္ၿပင္းအားက ေတာ္ေတာ္ကိုၿပင္းပါတယ္ ။
အစာအိမ္ထဲမွာ ရွိတ႔ဲ ဒီအက္ဆစ္ဓာတ္ေတြဟာ အစာအိမ္နံရံကို ၿပန္ၿပီးမတိုက္စားႏိုင္ေအာင္ အစာအိမ္နံရံက အေၿမွးပါးကေန အခ်ြဲ ( Mucus ) တမ်ိဳးကိုထုတ္ၿပီး ကာကြယ္ထားပါတယ္ ။
အေၾကာင္းတစ္ခုခုေၾကာင္႔ မ်ွေခ်ပ်က္ၿပီး အက္ဆစ္ကအစာအိမ္နံရံကိုတိုက္စားမယ္ဆိုရင္
• အစာအိမ္နံရံက အေၿမးပါးေရာင္တာေတြ ( Gastritis ) ၊
• အစာအိမ္အနာၿဖစ္တာ (Gastric Ulcer ) ၊
• အစာအိမ္ေသြးၾကာေပါက္တာ ၊ အစာအိမ္ေပါက္တာ ( Gastric Perforation ) ၊
• ၾကာလာရင္ အစာအိမ္ကင္ဆာၿဖစ္တာ ( Gastric Cancer ) ေတြၿဖစ္ႏိုင္ပါတယ္ ။
အစာအိမ္ေရာင္ေစတ႔ဲ အေၾကာင္းေတြ
• အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြေၾကာင္႔ အစာအိမ္ေရာင္တက္ပါတယ္ ။
အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြက အစာအိမ္နံရံက အခ်ြဲအက်ိထုတ္လုပ္မွဳကိုနည္းပါးေစတာေၾကာင္႔ အက္ဆစ္ေတြက အစာအိမ္နံရံကိုတိုက္စားေစပါတယ္ ။
အထူးသၿဖင္႔ အစာမရွိပဲ အက္စပရင္တို႔လို႔ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးအၿပင္းစားေတြကို အစာမရွိပဲ လုံး၀ မေသာက္သုံးရပါဘူး ။
အၿခားအကိုက္ခဲေပ်ာက္ေဆးေတြ ၊ အဖ်ားက်ေဆးေတြကို မိမိသေဘာန႔ဲ မိမိ အလြန္အက်ြံမေသာက္သုံးသင္႕႔ပါဘူး ။
• အရက္ အလြန္အက်ြံေသာက္သုံးၿခင္း
• စိတ္ဖိစီးမွဳမ်ားၿခင္း
စိတ္ဖိစီးမွဳ ( Stress ) ေၾကာင္႔ အစာအိမ္က အက္ဆစ္ဓာတ္ပိုမိုထုတ္လုပ္ေစပါတယ္ ။
• H. Pylori ဘက္တီးရီးယား
ဒီဘက္တီးရီးယားက အစာအိမ္နံရံရဲ႕ အခ်ြဲကိုေၿပာင္းလဲေစၿပီး အက္ဆစ္ဓာတ္ေၾကာင္႔ အစာအိမ္ေရာင္ေစဖို႔ အခြင္႔အလမ္းမ်ားေစပါတယ္ ။
အစာအိမ္ေရာင္တာရဲ႕ လကၡဏာမ်ား
• ဗိုက္ေအာင္႔ ၊ ဗိုက္နာၿခင္း ( အထူးသၿဖင္႔ ရင္ညြန္႔ေအာက္က ေအာင္႔တက္ပါတယ္ )
• အစာစားလိုက္ရင္သက္သာသြားတက္ပါတယ္ ။
• အစာမေၾက ၊ ရင္ၿပည္႔ရင္ကယ္ၿဖစ္ၿခင္း
• ပ်ိဳ႕အန္ၿခင္း
• ေလခ်ဥ္တက္ၿခင္း
• အစာစားခ်င္စိတ္မရွိၿခင္း
စတာေတြၿဖစ္တက္ပါတယ္ ။
ေဆးကုသၿခင္း
ေဆးကုသတာန႔ဲ ပတ္သတ္လို႔ အစာအိမ္ထဲက အက္ဆစ္ၿပင္းအားကို ေလ်ာ႕ခ်ေပးမယ္႕ ( Antacid ) လုိေဆးေတြ ၊ အက္ဆစ္ထြက္တာကို ေလ်ာ႕နည္းေစတ႔ဲ ၊ ရပ္တန္႕ေစတ႔ဲေဆးေတြ န႔ဲ ဆရာ၀န္က လိုအပ္သလို ကုသေပးပါလိမ္႕မယ္ ။
လိုအပ္ရင္ H. Pylori ဘက္တီးရီးယားပိုးကိုသတ္ဖို႕ အတြက္ လိုအပ္တ႔ဲ ပဋိဇီ၀ေဆးေတြပါ အစာအိမ္ေရာင္တာအတြက္ထည္႔သြင္းကုသဖို႔လိုအပ္ပါတယ္ ။
လူနာအေနန႔ဲ Digene , Gelmag , Kremil S , အစရွိသၿဖင္႔ ဗိုက္ေအာင္႔ဗိုက္နာအတြက္ Antacid ေသာက္ေဆးေတြန႔ဲ ရင္းႏွီးၿပီးသားၿဖစ္မွာပါ ။
Cemetidine , Omeprazole တို႔လို Acid Inhibitor ေတြကေတာ႔ ဆရာ၀န္ညႊန္ၾကားေပးပါလိမ္႕မယ္ ။
အေရးၾကီးတာက လူနာက ေဆးမွန္မွန္ေသာက္ဖို႔အၿပင္ အေနအထိုင္အစားအေသာက္ဆင္ၿခင္ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္ ။
အစာအိမ္ေရာင္ေရာဂါရွိတ႔ဲ လုူနာအတြက္
• အရက္ ၊ ေဆးလိပ္ ေရွာင္ၾကဥ္ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္ ။
• စပ္တ႔ဲ အစားအစာေတြ ၊ မာတ႔ဲအစားအစာ ေရွာင္ရပါမယ္ ။
• အစာေပ်ာ႕ေပ်ာ႕ကိုစားဖို႔ လိုအပ္ပါမယ္ ။
• အခ်ိန္မွန္မွန္အစားစားဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္ ။
• စိတ္ဖိစီးမွဳမ်ားေနရင္ ေလ်ာ႕ခ်ရပါမယ္ ။
• ဖ်ားနာကိုက္ခဲေပ်ာက္ေဆးေတြ ေသာက္မယ္ဆို အထူးသတိထားရပါမယ္ ။
( မိမိသေဘာန႔ဲ မိမိ မေသာက္သုံးသင္႔ပါဘူး )
ေဆးလဲ မွန္မွန္ေသာက္တယ္ ၊ လိုအပ္တ႔ဲ ညႊန္ၾကားခ်က္ေတြကိုလိုက္နာမယ္ဆိုရင္ အစာအိမ္ေရာင္တာဟာ မၾကာခင္ေပ်ာက္ကင္းသြားမွာပါ ။
ဗိုက္ေအာင္႔လိုက္ ၊ ေဆးေသာက္လိုက္ ၊ သက္သာသြားလိုက္ ၊ ၿဖစ္သလိုေနလိုက္ ၊ ဗိုက္ၿပန္ေအာင္႔လိုက္န႔ဲ သံသရာလည္ေနတ႔ဲသူေတြရွိပါတယ္ ။
တခဏာတာ အစာအိမ္ေရာင္တာက ၿပသနာမၾကီးေပမယ္႔ ဂရုမစိုက္လို႔ ၿဖစ္လိုက္ေပ်ာက္လိုက္န႔ဲ တာရွည္ အစာအိမ္ေရာင္တယ္ဆိုရင္ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳးေတြ၀င္လာႏိုင္ပါတယ္ ။
အစာအိမ္နံရံေရာင္တာကေန အနာၿဖစ္တာ ၊ ေသြးေၾကာေပါက္သြားတာ ၊ ကင္ဆာအၿဖစ္ေၿပာင္းလဲသြားတက္တာေတြဟာ အသက္အႏၲရာယ္ကို ထိခိုက္ႏိုင္ပါတယ္ ။
ဒါေၾကာင္႔မို႔
ဗိုက္ေအာင္႔ ၊ ဗိုက္နာ အစာအိမ္ေရာဂါမၿဖစ္ခ်င္ရင္
• အစာကို အခ်ိန္မွန္မွန္စားပါ ။
• အဆာမခံပါန႔ဲ ။
• ပူလြန္း ၊ စပ္လြန္းတာေတြ မစားပါန႔ဲ ။
• ေဆးလိပ္ ၊ အရက္ေရွာင္ပါ ။
• စိတ္ဖိစီးမွဳ သိပ္မမ်ားပါန႔ဲ ။
တကယ္လို႕မ်ား အစာအိမ္ေရာဂါရွိေနခဲ႔တယ္ဆိုရင္ ဆရာ၀န္န႔ဲ စနစ္တက် ကုသမွဳခံယူပါ ။
ေဆးကုသမွဳခံယူဖို႔လိုအပ္သလို႔ ၊ လူနာကလည္းလိုအပ္တ႔ဲ ေနထိုင္စားေသာက္မွဳေတြကို ၿပဳၿပင္ေဆာင္ရြက္ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္ ။
လူတိုင္းလူတိုင္းက်န္းမာေရးဗဟုသုတတိုးပြားၿပီး က်န္းမာေပ်ာ္ရႊင္ႏိုင္ၾကပါေစလို႔ ဆုေတာင္းရင္း...
ဗိုက္ေအာင္႔ေစတ႔ဲ အေၾကာင္းအရာေတြ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္ ။
က်ေနာ္ဒီေန႔ေရးမယ္႔ အစာအိမ္ေရာင္တာေၾကာင္႔ ဗိုက္ေအာင္႔တာလဲ တစ္ခုအပါအ၀င္ေပါ႕ ။
ဒါေပမယ္႔ ဒီေဆာင္းပါးေလးကိုဖတ္ၿပီး ဗိုက္ေအာင္႔တိုင္း ကိုယ္႕မွာ အစာအိမ္ေရာင္ေနၿပီ ၊ အစာအိမ္မွာအနာၿဖစ္ေနၿပီလို႔ စိတ္ထဲက မွတ္ထင္မသြားေစခ်င္ပါဘူး ။
တခါတေလ အစားအေသာက္မွားတ႔ဲအခါ ၊ အစာမေၾကၿဖစ္တ႔ဲအခါ သာမန္ဗိုက္ေအာင္႔ ဗိုက္နာတာမ်ိဳး ၿဖစ္တက္ပါတယ္ ။
အစာအိမ္ဆိုတာ
က်ေနာ္တို႔ ပါးစပ္ကေန သြားန႔ဲ၀ါးၿပီးစားလိုက္တ႔ဲ အစားအစာေတြဟာ တကယ္ေတာ႔ မေၾကညက္ေသးပါဘူး ။
အပိုင္းေသးေသးေလးေတြ ၿဖစ္ေအာင္ မ်ိဳခ်လို႔ရေအာင္ ကိုက္ေခ်လိုက္တ႔ဲသေဘာပါပဲ ။ မ်ိဳခ်လိုက္တ႔ဲ အစာေတြအားလုံးဟာ အစာေရမ်ိဳကေနတဆင္႔ အစာအိမ္ထဲကိုေရာက္သြားပါတယ္ ။
အစာအိမ္ထဲမွာ စားလိုက္တ႔ဲအစာေတြစုေနၿပီး အစာေခ်တ႔ဲအလုပ္ကိုလုပ္ၿပီးမွ တၿဖည္းၿဖည္းၿခင္း အူေတြကို ဆက္လက္ပို႔ေဆာင္ပါတယ္ ။
အစာအိမ္မွာ ေခ်ဖ်က္စရာ ခံတြင္းထဲမွာလို မာေက်ာတ႔ဲသြားေတြမရွိပါဘူး ။
ဒါေပမယ္႔ အစာအိမ္ကေန အက္ဆစ္ဓာတ္ ( Hydrocloric Acid ) န႔ဲ တၿခားအင္ဇိုင္းေတြကို စစ္ထုတ္ၿပီး စားထားတ႔ဲ အစားအစာေတြကို ေခ်ဖ်က္ပါတယ္ ။
အစာအိမ္ရဲ႕ အက္ဆစ္ဓာတ္က pH 1-2 ၾကားမွာရွိပါတယ္ ။
တစ္ရက္တစ္ရက္ကို အစာအိမ္ကေန ထုတ္တ႔ဲ အက္ဆစ္ပမာဏဟာ ၂.၅ - ၃ လီတာေလာက္ရွိပါတယ္ ။
အစာအိမ္ဟာ အစာေတြကို ေခ်ဖ်က္ေပးသလို အစာအဟာရအခ်ိဳ႕ကိုလည္း စုပ္ယူပါေသးတယ္ ။
pH 1 , pH 2 ဆိုတ႔ဲ အက္ဆစ္ၿပင္းအားက ေတာ္ေတာ္ကိုၿပင္းပါတယ္ ။
အစာအိမ္ထဲမွာ ရွိတ႔ဲ ဒီအက္ဆစ္ဓာတ္ေတြဟာ အစာအိမ္နံရံကို ၿပန္ၿပီးမတိုက္စားႏိုင္ေအာင္ အစာအိမ္နံရံက အေၿမွးပါးကေန အခ်ြဲ ( Mucus ) တမ်ိဳးကိုထုတ္ၿပီး ကာကြယ္ထားပါတယ္ ။
အေၾကာင္းတစ္ခုခုေၾကာင္႔ မ်ွေခ်ပ်က္ၿပီး အက္ဆစ္ကအစာအိမ္နံရံကိုတိုက္စားမယ္ဆိုရင္
• အစာအိမ္နံရံက အေၿမးပါးေရာင္တာေတြ ( Gastritis ) ၊
• အစာအိမ္အနာၿဖစ္တာ (Gastric Ulcer ) ၊
• အစာအိမ္ေသြးၾကာေပါက္တာ ၊ အစာအိမ္ေပါက္တာ ( Gastric Perforation ) ၊
• ၾကာလာရင္ အစာအိမ္ကင္ဆာၿဖစ္တာ ( Gastric Cancer ) ေတြၿဖစ္ႏိုင္ပါတယ္ ။
အစာအိမ္ေရာင္ေစတ႔ဲ အေၾကာင္းေတြ
• အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြေၾကာင္႔ အစာအိမ္ေရာင္တက္ပါတယ္ ။
အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြက အစာအိမ္နံရံက အခ်ြဲအက်ိထုတ္လုပ္မွဳကိုနည္းပါးေစတာေၾကာင္႔ အက္ဆစ္ေတြက အစာအိမ္နံရံကိုတိုက္စားေစပါတယ္ ။
အထူးသၿဖင္႔ အစာမရွိပဲ အက္စပရင္တို႔လို႔ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးအၿပင္းစားေတြကို အစာမရွိပဲ လုံး၀ မေသာက္သုံးရပါဘူး ။
အၿခားအကိုက္ခဲေပ်ာက္ေဆးေတြ ၊ အဖ်ားက်ေဆးေတြကို မိမိသေဘာန႔ဲ မိမိ အလြန္အက်ြံမေသာက္သုံးသင္႕႔ပါဘူး ။
• အရက္ အလြန္အက်ြံေသာက္သုံးၿခင္း
• စိတ္ဖိစီးမွဳမ်ားၿခင္း
စိတ္ဖိစီးမွဳ ( Stress ) ေၾကာင္႔ အစာအိမ္က အက္ဆစ္ဓာတ္ပိုမိုထုတ္လုပ္ေစပါတယ္ ။
• H. Pylori ဘက္တီးရီးယား
ဒီဘက္တီးရီးယားက အစာအိမ္နံရံရဲ႕ အခ်ြဲကိုေၿပာင္းလဲေစၿပီး အက္ဆစ္ဓာတ္ေၾကာင္႔ အစာအိမ္ေရာင္ေစဖို႔ အခြင္႔အလမ္းမ်ားေစပါတယ္ ။
အစာအိမ္ေရာင္တာရဲ႕ လကၡဏာမ်ား
• ဗိုက္ေအာင္႔ ၊ ဗိုက္နာၿခင္း ( အထူးသၿဖင္႔ ရင္ညြန္႔ေအာက္က ေအာင္႔တက္ပါတယ္ )
• အစာစားလိုက္ရင္သက္သာသြားတက္ပါတယ္ ။
• အစာမေၾက ၊ ရင္ၿပည္႔ရင္ကယ္ၿဖစ္ၿခင္း
• ပ်ိဳ႕အန္ၿခင္း
• ေလခ်ဥ္တက္ၿခင္း
• အစာစားခ်င္စိတ္မရွိၿခင္း
စတာေတြၿဖစ္တက္ပါတယ္ ။
ေဆးကုသၿခင္း
ေဆးကုသတာန႔ဲ ပတ္သတ္လို႔ အစာအိမ္ထဲက အက္ဆစ္ၿပင္းအားကို ေလ်ာ႕ခ်ေပးမယ္႕ ( Antacid ) လုိေဆးေတြ ၊ အက္ဆစ္ထြက္တာကို ေလ်ာ႕နည္းေစတ႔ဲ ၊ ရပ္တန္႕ေစတ႔ဲေဆးေတြ န႔ဲ ဆရာ၀န္က လိုအပ္သလို ကုသေပးပါလိမ္႕မယ္ ။
လိုအပ္ရင္ H. Pylori ဘက္တီးရီးယားပိုးကိုသတ္ဖို႕ အတြက္ လိုအပ္တ႔ဲ ပဋိဇီ၀ေဆးေတြပါ အစာအိမ္ေရာင္တာအတြက္ထည္႔သြင္းကုသဖို႔လိုအပ္ပါတယ္ ။
လူနာအေနန႔ဲ Digene , Gelmag , Kremil S , အစရွိသၿဖင္႔ ဗိုက္ေအာင္႔ဗိုက္နာအတြက္ Antacid ေသာက္ေဆးေတြန႔ဲ ရင္းႏွီးၿပီးသားၿဖစ္မွာပါ ။
Cemetidine , Omeprazole တို႔လို Acid Inhibitor ေတြကေတာ႔ ဆရာ၀န္ညႊန္ၾကားေပးပါလိမ္႕မယ္ ။
အေရးၾကီးတာက လူနာက ေဆးမွန္မွန္ေသာက္ဖို႔အၿပင္ အေနအထိုင္အစားအေသာက္ဆင္ၿခင္ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္ ။
အစာအိမ္ေရာင္ေရာဂါရွိတ႔ဲ လုူနာအတြက္
• အရက္ ၊ ေဆးလိပ္ ေရွာင္ၾကဥ္ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္ ။
• စပ္တ႔ဲ အစားအစာေတြ ၊ မာတ႔ဲအစားအစာ ေရွာင္ရပါမယ္ ။
• အစာေပ်ာ႕ေပ်ာ႕ကိုစားဖို႔ လိုအပ္ပါမယ္ ။
• အခ်ိန္မွန္မွန္အစားစားဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္ ။
• စိတ္ဖိစီးမွဳမ်ားေနရင္ ေလ်ာ႕ခ်ရပါမယ္ ။
• ဖ်ားနာကိုက္ခဲေပ်ာက္ေဆးေတြ ေသာက္မယ္ဆို အထူးသတိထားရပါမယ္ ။
( မိမိသေဘာန႔ဲ မိမိ မေသာက္သုံးသင္႔ပါဘူး )
ေဆးလဲ မွန္မွန္ေသာက္တယ္ ၊ လိုအပ္တ႔ဲ ညႊန္ၾကားခ်က္ေတြကိုလိုက္နာမယ္ဆိုရင္ အစာအိမ္ေရာင္တာဟာ မၾကာခင္ေပ်ာက္ကင္းသြားမွာပါ ။
ဗိုက္ေအာင္႔လိုက္ ၊ ေဆးေသာက္လိုက္ ၊ သက္သာသြားလိုက္ ၊ ၿဖစ္သလိုေနလိုက္ ၊ ဗိုက္ၿပန္ေအာင္႔လိုက္န႔ဲ သံသရာလည္ေနတ႔ဲသူေတြရွိပါတယ္ ။
တခဏာတာ အစာအိမ္ေရာင္တာက ၿပသနာမၾကီးေပမယ္႔ ဂရုမစိုက္လို႔ ၿဖစ္လိုက္ေပ်ာက္လိုက္န႔ဲ တာရွည္ အစာအိမ္ေရာင္တယ္ဆိုရင္ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳးေတြ၀င္လာႏိုင္ပါတယ္ ။
အစာအိမ္နံရံေရာင္တာကေန အနာၿဖစ္တာ ၊ ေသြးေၾကာေပါက္သြားတာ ၊ ကင္ဆာအၿဖစ္ေၿပာင္းလဲသြားတက္တာေတြဟာ အသက္အႏၲရာယ္ကို ထိခိုက္ႏိုင္ပါတယ္ ။
ဒါေၾကာင္႔မို႔
ဗိုက္ေအာင္႔ ၊ ဗိုက္နာ အစာအိမ္ေရာဂါမၿဖစ္ခ်င္ရင္
• အစာကို အခ်ိန္မွန္မွန္စားပါ ။
• အဆာမခံပါန႔ဲ ။
• ပူလြန္း ၊ စပ္လြန္းတာေတြ မစားပါန႔ဲ ။
• ေဆးလိပ္ ၊ အရက္ေရွာင္ပါ ။
• စိတ္ဖိစီးမွဳ သိပ္မမ်ားပါန႔ဲ ။
တကယ္လို႕မ်ား အစာအိမ္ေရာဂါရွိေနခဲ႔တယ္ဆိုရင္ ဆရာ၀န္န႔ဲ စနစ္တက် ကုသမွဳခံယူပါ ။
ေဆးကုသမွဳခံယူဖို႔လိုအပ္သလို႔ ၊ လူနာကလည္းလိုအပ္တ႔ဲ ေနထိုင္စားေသာက္မွဳေတြကို ၿပဳၿပင္ေဆာင္ရြက္ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္ ။
လူတိုင္းလူတိုင္းက်န္းမာေရးဗဟုသုတတိုးပြားၿပီး က်န္းမာေပ်ာ္ရႊင္ႏိုင္ၾကပါေစလို႔ ဆုေတာင္းရင္း...
အစာအိမ္ေဆး
ဗိုက္ေအာင့္ ေ၀ဒနာရွင္မ်ားအတြက္ အျမစ္ျပတ္ ေပ်ာက္ကင္းေစရန္ ကုထံုးေဆးခ်က္
ဗိုက္ေအာင့္ျခင္း ေ၀ဒနာကို ခံစားဖူးတဲ့ သူတိုင္း သိၾကမွာပါ။ ဒီေ၀ဒနာဟာ တကယ္ခံစားေနရတဲ့ အခ်ိန္ဆိုရင္ မလွဳပ္ရဲ မရွားရဲနဲ႔ တကယ့္ကို အလုပ္ပ်က္ အကိုင္ပ်က္ပါပဲ။ အရမ္းနာေနတဲ့ ခံစားခ်က္ဟာ ပိုပို တိုးလာမလားဆိုျပီး အသက္ရွဴသံ တစ္ခ်က္နဲ႔ တစ္ခ်က္ၾကားမွာေတာင္ ရဲရဲ မရွဴရဲေလာက္ေအာင္ ဆိုးပါတယ္။ ဒီလို အခ်ိန္မွန္မွန္ ဗိုက္ေအာင့္တတ္တဲ့ ေရာဂါကို အစာလမ္းေၾကာင္း ျပည္တည္နာ (Peptic Ulcer) လို႔ေခၚပါတယ္။
ဗိုက္ေအာင့္ေစတဲ့ ေနာက္ခံ ေရာဂါ အေၾကာင္းတရား အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိေပမယ့္ (၁) နာေသာေနရာကို သတ္သတ္မွတ္မွတ္ လက္ညွိဳးနဲ႔ ညႊန္ျပလို႔ ရျခင္း (၂) ကာလအတန္ၾကာ ေပ်ာက္သြားလိုက္ ျပန္ျဖစ္လိုက္ ခဏခဏ ျဖစ္ေနျခင္း (၃) နာက်င္ျခင္းသည္ အစာစားလိုက္ျခင္းနဲ႔ ဆက္စပ္ေနျခင္း စတဲ့ အခ်က္(၃) ခ်က္စလံုး ရွိေနတယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ေသခ်ာေပါက္ အစာလမ္းေၾကာင္း ျပည္တည္နာ (Peptic Ulcer) လို႔ ေျပာနိုင္ပါတယ္။
ဒီေရာဂါကို အစာအိမ္ျပည္တည္နာ (Gastric Ulcer) နဲ႔ အူသိမ္ျပည္တည္နာ (Duodenal Ulcer) ဆိုျပီး ႏွစ္မ်ိဳး ခြဲျခားထားပါတယ္။ ေ၀ဒနာပံုစံမွာ သိသိသာသာ ကြဲျပားပါတယ္။
(၁) အစာအိမ္ျပည္တည္နာက အရွိဳက္ေနရာနဲ႔ အစာအိမ္ရွိတဲ့ ေနရာေတြမွာ နာပါတယ္။ သူက အစာစားလိုက္တာနဲ့ ျဖစ္တာပါပဲ။ အလြန္ဆံုး အစာစားျပီး နာရီ၀က္ေလာက္အတြင္း နာလာတတ္ပါတယ္။ အစာစားျပီး နာတယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္က အသိသာဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒိုင္ဂ်င္း၊ ခေရးေမးလ္အက္စ္ စတဲ့ အက္ဆစ္ကို သက္သာေအာင္ ေလွ်ာ့ေပးတဲ့ ၀ါးစားရတဲ့Antacids ေတြေသာက္ရင္ ထူးထူးျခားျခား မသက္သာလွပါဘူး။
(၂) အူသိမ္ျပည္တည္နာက နာတဲ့ေနရာခ်င္း တူေပမယ့္ သူက ဗိုက္ဆာရင္ အစာေခ်ရည္ေတြ ထြက္လာရင္ နာလာတတ္တဲ့ ေ၀ဒနာျဖစ္ျပီး သိသာတဲ့ လကၡဏာတစ္ခုအေနနဲ႔ အစာစားလိုက္မွ သက္သာသြားပါတယ္။ Antacids ေတြ ၀ါးစားလိုက္ရင္ သိသိသာသာ သက္သာသြားပါတယ္။ ညတစ္ေရးနိုး ဗိုက္ဆာျပီး ထေအာင့္ရင္ ေသခ်ာေပါက္ အူသိမ္ျပည္တည္နာ ျဖစ္ေနျပီ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါဆိုရင္ ဘယ္လိုကုၾကမလဲ။ ကြ်န္ေတာ့္ရဲ့ ဒီေဆာင္းပါးမွာ ဒီေရာဂါေတြအေၾကာင္း တစ္ေစ့တစ္ေစာင္း ေဖာ္ျပေပးသြားမွာ ျဖစ္ျပီး ေဆးခန္းသြားစရာ မလိုေတာ့ဘဲ ႏွစ္ေပါင္း သံုးေလးဆယ္ ျဖစ္လာလဲ ေပ်ာက္သြားေအာင္ ေသာက္လို႔ရတဲ့ ေဆးပံုစံကို မက္ဖန္ပရိသတ္မ်ားအတြက္ေဖာ္ျပေပးမွာပါ။
ဒီေရာဂါ ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးဟာ မိန္းေတြမွာထက္ ေယာက်္ားေတြမွာ ၂ဆကေန ၅ဆ ပိုျဖစ္ေလ့ရွိတာ ေတြ႔ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။အစာအိမ္ျပည္တည္နာထက္ အူသိမ္ျပည္တည္နာက ပိုအျဖစ္မ်ားပါတယ္။ ထူးထူးျခားျခား “ O “ ေသြး သမားေတြမွာ ပိုျဖစ္ၾကတာ ေတြ႔ရပါတယ္။
ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြက
(၁) အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ား ေရရွည္စြဲေသာက္ျခင္း
(၂) ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း (အစာအိမ္နာကို ပိုျဖစ္ေစပါတယ္။ ျဖစ္ျပီးသား အနာေတြကိုလည္း အနာက်က္ ေႏွးေစပါတယ္။
(၃) စိတ္ဖိစီးမွဳမ်ားေသာ၊ စိတ္ျမန္လက္ျမန္ ေဒါသၾကီးေသာ စိတ္အေျခအေနရွိျခင္း
(၄) အစာေခ်ရည္ အက္ဆစ္ဓာတ္မ်ား လြန္ကဲစြာ ထြက္ေစေသာ အစားအစာမ်ား (ေကာ္ဖီ၊ လက္ဖက္၊ အရက္၊ မဆလာ စသည္တို႔ကို) ရက္ဆက္ စားသံုးျခင္း
(၅) Helicobacter pylori အမည္ရွိ ဘက္တီးရီးယား အစာအိမ္လမ္းေၾကာင္းတြင္ ကူးစက္ခံရျခင္း
ဒီပိုးကိုေတြ႔ရွိတာ ဘယ္ေလာက္မွ မၾကာေသးပါဘူး။ ဒီပိုးဟာ ဘယ္ေလာက္ ဆိုး၀ါးအစြမ္းထက္သလဲဆိုရင္ အစာေခ်ရည္ရဲ့ ဟိုက္ဒရိုကလိုရစ္ အက္ဆစ္ (HCl) ထဲမွာေတာင္ ေအးေဆး အသက္ရွင္နိုင္ပါတယ္။ သူက အစာလမ္းေၾကာင္းနဲ႔ အစာအိမ္ရဲ့ မ်က္ႏွာျပင္ဆဲလ္ေတြမွာ တြယ္ကပ္ ေပါက္ပြားေနထိုင္ပါတယ္။ ဒီပိုးဟာ စတင္ေတြ႔ရွိခဲ့တုန္းက ပညာရွင္ေတြကိုယ္တိုင္ အံ့အားသင့္သြားေစတဲ့ အသက္ျပင္းတဲ့ ပိုးျဖစ္ပါတယ္။
ဒီပိုးက မသန္႔တဲ့ အစားအေသာက္ လမ္းေဘးအစားအေသာက္ ပန္းကန္ခြက္ေယာက္ေတြက တစ္ဆင့္ အမ်ားဆံုး ကူးတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ဖြံ႔ျဖိဳးဆဲ နိုင္ငံေတြမွာ ပိုအျဖစ္မ်ားပါတယ္။
ေရွးယခင္က ဒီေရာဂါျဖစ္တဲ့ လူနာေတြမွာ အေၾကာင္းရင္း အမွတ္ (၁) ကေန (၄) အထိပဲ စဥ္းစား ကုသေပးခဲ့ေပမယ့္ တကယ္တမ္း လိုက္စစ္ေဆးၾကည့္လိုက္ေတာ့ ၉၀% ေသာ အစာအိမ္ျပည္တည္နာေတြနဲ႔ ၇၀% ေသာ အူသိမ္ျပည္တည္နာေတြဟာ ဒီပိုးေၾကာင့္ မေပ်ာက္နိုင္ေတာ့တာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒီပိုးက အနာေတြကို ပိုဆိုးေစျပီး ေနာက္ဆံုး ကင္ဆာအျဖစ္ ေျပာင္းသြားေစပါတယ္။ (အထူးသျဖင့္ အူသိမ္အနာထက္ အစာအိမ္အနာက ကင္ဆာေျပာင္းဖို႔ အခြင့္အလမ္း အရမ္းမ်ားပါတယ္။ ကင္ဆာေျပာင္းတာက်ေတာ့ “A” ေသြးသမားေတြ ပိုမ်ားပါသတဲ့ ) ဒီပိုးဟာ အက္ဆစ္ဓာတ္ကိုလဲ မ်ားလာေစလို႔ အနာက မေပ်ာက္ေတာ့ဘဲ မကုသေရြ႔ တစ္သက္လံုး ျဖစ္သြားမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္ဆက္တြဲေတြအေနနဲ႔ အနာျဖစ္လိုက္ အမာရြတ္တက္လိုက္ သံသရာလည္တာ ၾကာလာရင္ ကင္ဆာေျပာင္းသြားမယ္၊ ေပါက္ထြက္သြားျခင္း၊ အစာအိမ္ ထြက္ေပါက္ပိတ္ျခင္း၊ ေသြးထြက္ ေသြးအန္ ေသြး၀မ္းသြားျခင္း စတာေတြ ျဖစ္လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလို ဗိုက္ေအာင့္တာ ၾကာလာလို႔ ေတြ႔ကရာ ကြမ္းရာဆိုင္က ေဆးေတြ ေသာက္၊ ရမ္းကုေတြနဲ႔ ေဆးျမီးတိုေတြနဲ႔ ကုေနၾကျပီး မေပ်ာက္ဘဲ အေျခအေနပိုဆိုးလာေနတဲ့ လူေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားပါတယ္။
ပိုဆိုးတာက ရမ္းကုက ဗိုက္နာတာ အကိုက္အခဲ ေပ်ာက္ေဆး ထပ္ေပးလိုက္လို႔ အစာအိမ္အကြင္းလိုက္ ေပါက္ထြက္ျပီး ေဆးရံုေရာက္လာတဲ့သူေတြ ကြ်န္ေတာ့္အေတြ႔အၾကံဳမွာေတာင္ မနည္းေတာ့လို႔ ဒီေဆာင္းပါးကို ေရးရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ (ၾကားျဖတ္ ေျပာရရင္ ျမန္မာတိုင္းရင္း အစာအိမ္ေဆးမ်ားဟာလဲ ႏြယ္ခ်ိဳမ်ားစြာ ပါ၀င္တဲ့အတြက္ ေသြးတိုးတတ္တဲ့ သူမ်ားအတြက္ လံုး၀မသင့္ေတာ္ပါဘူး)
ဒီပိုးကို စစ္တဲ့ Investigation ေတြက 13C Urea Breath Test, Serological Test, Rapid Urease Test, Culture စသျဖင့္ ရွိျပီး အတန္သင့္ ေစ်းၾကီးလွပါတယ္။ ဒီေတာ့ ဆရာ၀န္တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ မတတ္နိုင္ပါဘူးဆိုတဲ့ လူနာကို ဒါေတြ စစ္ခိုင္းဖို႔ ဘယ္လိုေျပာရပါ့မလဲ။ ဒါကတစ္ခ်က္…..။
ေနာက္ျပီး ခန္႔မွန္းေျခ ၈၀% ခန္႔ေသာ ဗိုက္ေအာင့္သူအားလံုးမွာ ဒီ H.pylori ပိုး ရွိေနျပီး က်န္တဲ့ ၂၀% ကလဲ ျပည္တည္အနာရွိလာျပီဆိုတာနဲ႔ မၾကာခင္ ဒီပိုး၀င္လာေတာ့မွာမို႔ ေအာက္ပါေဆးနည္းပံုစံအတိုင္း ၁၄ ရက္ တန္းေပးလိုက္ၾကပါတယ္။ တကယ္လဲ ထိေရာက္စြာ ကုသေပ်ာက္ကင္းသြားတာ ကမၻာနဲ႔ အ၀ွမ္း လက္ေတြ႔ပါပဲ။ ႏွစ္ရွည္လမ်ား ႏွစ္၃၀ ေက်ာ္ ေအာင့္လာတဲ့သူေတာင္ ဒီေဆး၁၄ ရက္နဲ႔ အျမစ္ျပတ္ေပ်ာက္ကင္းသြားတာ ကြ်န္ေတာ့္ ကိုယ္ေတြ႔ပါပဲ။ ဒီေဆးနည္း ကုထံုးဟာ ေဆးခန္းေတြမွာပဲ ရနိုင္တဲ့ ဆရာ၀န္ေတြပဲ သိတဲ့ ေဆးနည္းေကာင္းတစ္လက္ ျဖစ္လို႔ တကယ္ေဘးကင္းျပီး ထိေရာက္တဲ့ ေဆးညႊန္းျဖစ္လို႔ ေငြေရးေၾကးေရးနဲ႔ တြက္ရင္ ဘယ္ေလာက္တန္မလဲ စဥ္းစားသာၾကည့္ေတာ့။
ဒါျဖင့္ ကြ်န္ေတာ္က ဘာလို႔ ဒီလို လွိ်ဳ႔၀ွက္ခ်က္ကို ထုတ္ေဖာ္ခ်ျပရသလဲဆိုေတာ့ ျပည္သူ႔အက်ိဳးအတြက္ပါ။ ကြ်န္ေတာ္တို႔နိုင္ငံမွာ ဆရာ၀န္ လံုလံုေလာက္ေလာက္ မရွိတဲ့ ေနရာေတြ အမ်ားၾကီးပါပဲ။ ဆရာ၀န္ ရွိျပန္ဦးေတာ့ လိုအပ္ခ်က္ေတြနဲ႔ တစ္၀မ္းတစ္ခါး ရွာစားေနၾကရတဲ့ အတြက္ ေဆးကုခ မရွိဘဲ ေတြ႔ကရာ ဒိုင္ဂ်င္းေလး၀ါးျပီး ေဆးျမီးတိုေလး ေသာက္ျပီး ရုန္းကန္လွဳပ္ရွား အသက္ဆက္ေနၾကရတဲ့ သူေတြအတြက္ အြန္လိုင္းေပၚကေန တတ္စြမ္းသေလာက္ ကူညီေပးျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေ၀ဒနာရွင္မ်ားကို လက္ဆင့္ကမ္း ေပးၾကပါလို႔ ေမတၱာရပ္ခံပါတယ္။
ေသာက္ရန္ ေဆးညႊန္း
Omezprazole 40 mg
Clarithromycin 500 mg
Amoxicillin 500 mg
Metronidazole 400 mg
ဒီေဆး ၄ မ်ိဳးစလံုးကို တစ္ခါေသာက္ တစ္လံုးစီ တစ္ေန႔ ၂ခြက္ အစာစားျပီးတိုင္း ေသာက္ပါ။ ၁၄ ရက္တိတိ မပ်က္မကြက္ ေသာက္ပါ။ ဒါဆိုရင္ ေသခ်ာေပါက္ အျမစ္ျပတ္ ေပ်ာက္ကင္းပါမယ္။ ဒါဟာ H.pylori ပိုးနဲ႔ ဗိုက္ေအာင့္ျခင္း ေ၀ဒနာမ်ားကို အျမစ္ျပတ္ ကုသနိုင္တဲ့ ကမၻာေက်ာ္ ေဆးသံုးျဖာကုထံုး (Triple Therapy) ပဲျဖစ္ပါတယ္။ (Triple Therapy အျပင္ 2nd Line အေနနဲ႔ Quadritherapy ေဆးေလးျဖာ ကုထံုးလဲ ေပၚေနျပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒါက ေဆးမွန္မွန္မေသာက္လို႔ ျပန္ျဖစ္တဲ့ သူေတြ အတြက္သာ ျဖစ္ပါတယ္။ အခုထဲက Triple Therapy ကိုပဲ မွန္မွန္ မပ်က္မကြက္ ေသာက္မယ္ဆိုရင္ ျပတ္ပါတယ္)ဒီေဆးေတြကို ေသာက္ေနစဥ္အတြင္းမွာ ၀မ္းသြားျခင္း၊ ပါးစပ္အနည္းငယ္ပ်က္ျခင္း၊ ပ်ိဳ႔ခ်င္ အန္ခ်င္ျခင္း၊ ဗိုက္ေအာင့္ျခင္း စတာေတြ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးအေနနဲ႔ ခံစားရတတ္ေပမယ့္ ေထြေထြထူးထူး အႏၱရာယ္ မရွိပါဘူး။ ၁၄ရက္ ေဆးအျပည့္ ေသာက္ျပီးတဲ့ အခ်ိန္မွာ ေ၀ဒနာရွင္မ်ားအားလံုး သက္သာေပ်ာက္ကင္းလို႔ စိတ္ခ်မ္းသာၾကရမယ္ဆိုရင္ ကြ်န္ေတာ္ ၾကိဳးစား ေရးသားထားတဲ့ ဒီေဆာင္းပါးေလးဟာ မ်ိဳးၾကီးသီခ်င္းထဲကလို “ေနေရာင္ျခည္ မဟုတ္လဲပဲ…….. ၾကယ္စင္ေလာက္ေတာ့ ငါ့ရဲ့လက္တစ္ကမ္းအတြင္း……… ကိုယ္တတ္စြမ္းသေလာက္ အလင္းေရာင္ အေႏြးဓာတ္ ေပးခဲ့တယ္” ဆိုတာမ်ိဳး ျဖစ္တယ္ဆိုရင္ပဲ တကယ္ေက်နပ္လွပါျပီ။
ဆရာ၀န္ တိုက္ရိုက္မညႊန္ၾကားဘဲ ေဆးရမ္းေသာက္ခိုင္းတယ္လို႔ မေက်လည္သူမ်ားရွိရင္လဲ thihathit.um2@gmail.com ကို ဆက္သြယ္ ေဆြးေႏြးနိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေ၀ဒနာရွင္ေပါင္းမ်ားစြာကို ကုသေပးနိုင္ခဲ့တဲ့ Triple Therapy ဟာ လမ္းေဘးေဆးဆိုင္ေတြက ေရာင္းေပးတဲ့ စပ္ေဆးေတြထက္ေတာ့ သာမွာ ေသခ်ာပါတယ္။ ဆရာ၀န္နဲ႔ လက္တစ္ကမ္းကို မေရာက္လာနိုင္ၾကတဲ့ ျပည္သူေတြအက်ိဳးကို ေရွးရွဳလို႔ မက္ဖန္ကိုယ္စားျပဳျပီး ကြ်န္ေတာ္ ဆက္လက္ တင္ဆက္ေပးသြားပါဦးမယ္။
Last Updated at 2010-04-06 on 02:33:03 Written by : သီဟသစ္(ေဆး-၂) Mutdfan.com
ဗိုက္ေအာင့္ျခင္း ေ၀ဒနာကို ခံစားဖူးတဲ့ သူတိုင္း သိၾကမွာပါ။ ဒီေ၀ဒနာဟာ တကယ္ခံစားေနရတဲ့ အခ်ိန္ဆိုရင္ မလွဳပ္ရဲ မရွားရဲနဲ႔ တကယ့္ကို အလုပ္ပ်က္ အကိုင္ပ်က္ပါပဲ။ အရမ္းနာေနတဲ့ ခံစားခ်က္ဟာ ပိုပို တိုးလာမလားဆိုျပီး အသက္ရွဴသံ တစ္ခ်က္နဲ႔ တစ္ခ်က္ၾကားမွာေတာင္ ရဲရဲ မရွဴရဲေလာက္ေအာင္ ဆိုးပါတယ္။ ဒီလို အခ်ိန္မွန္မွန္ ဗိုက္ေအာင့္တတ္တဲ့ ေရာဂါကို အစာလမ္းေၾကာင္း ျပည္တည္နာ (Peptic Ulcer) လို႔ေခၚပါတယ္။
ဗိုက္ေအာင့္ေစတဲ့ ေနာက္ခံ ေရာဂါ အေၾကာင္းတရား အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိေပမယ့္ (၁) နာေသာေနရာကို သတ္သတ္မွတ္မွတ္ လက္ညွိဳးနဲ႔ ညႊန္ျပလို႔ ရျခင္း (၂) ကာလအတန္ၾကာ ေပ်ာက္သြားလိုက္ ျပန္ျဖစ္လိုက္ ခဏခဏ ျဖစ္ေနျခင္း (၃) နာက်င္ျခင္းသည္ အစာစားလိုက္ျခင္းနဲ႔ ဆက္စပ္ေနျခင္း စတဲ့ အခ်က္(၃) ခ်က္စလံုး ရွိေနတယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ေသခ်ာေပါက္ အစာလမ္းေၾကာင္း ျပည္တည္နာ (Peptic Ulcer) လို႔ ေျပာနိုင္ပါတယ္။
ဒီေရာဂါကို အစာအိမ္ျပည္တည္နာ (Gastric Ulcer) နဲ႔ အူသိမ္ျပည္တည္နာ (Duodenal Ulcer) ဆိုျပီး ႏွစ္မ်ိဳး ခြဲျခားထားပါတယ္။ ေ၀ဒနာပံုစံမွာ သိသိသာသာ ကြဲျပားပါတယ္။
(၁) အစာအိမ္ျပည္တည္နာက အရွိဳက္ေနရာနဲ႔ အစာအိမ္ရွိတဲ့ ေနရာေတြမွာ နာပါတယ္။ သူက အစာစားလိုက္တာနဲ့ ျဖစ္တာပါပဲ။ အလြန္ဆံုး အစာစားျပီး နာရီ၀က္ေလာက္အတြင္း နာလာတတ္ပါတယ္။ အစာစားျပီး နာတယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္က အသိသာဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒိုင္ဂ်င္း၊ ခေရးေမးလ္အက္စ္ စတဲ့ အက္ဆစ္ကို သက္သာေအာင္ ေလွ်ာ့ေပးတဲ့ ၀ါးစားရတဲ့Antacids ေတြေသာက္ရင္ ထူးထူးျခားျခား မသက္သာလွပါဘူး။
(၂) အူသိမ္ျပည္တည္နာက နာတဲ့ေနရာခ်င္း တူေပမယ့္ သူက ဗိုက္ဆာရင္ အစာေခ်ရည္ေတြ ထြက္လာရင္ နာလာတတ္တဲ့ ေ၀ဒနာျဖစ္ျပီး သိသာတဲ့ လကၡဏာတစ္ခုအေနနဲ႔ အစာစားလိုက္မွ သက္သာသြားပါတယ္။ Antacids ေတြ ၀ါးစားလိုက္ရင္ သိသိသာသာ သက္သာသြားပါတယ္။ ညတစ္ေရးနိုး ဗိုက္ဆာျပီး ထေအာင့္ရင္ ေသခ်ာေပါက္ အူသိမ္ျပည္တည္နာ ျဖစ္ေနျပီ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါဆိုရင္ ဘယ္လိုကုၾကမလဲ။ ကြ်န္ေတာ့္ရဲ့ ဒီေဆာင္းပါးမွာ ဒီေရာဂါေတြအေၾကာင္း တစ္ေစ့တစ္ေစာင္း ေဖာ္ျပေပးသြားမွာ ျဖစ္ျပီး ေဆးခန္းသြားစရာ မလိုေတာ့ဘဲ ႏွစ္ေပါင္း သံုးေလးဆယ္ ျဖစ္လာလဲ ေပ်ာက္သြားေအာင္ ေသာက္လို႔ရတဲ့ ေဆးပံုစံကို မက္ဖန္ပရိသတ္မ်ားအတြက္ေဖာ္ျပေပးမွာပါ။
ဒီေရာဂါ ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးဟာ မိန္းေတြမွာထက္ ေယာက်္ားေတြမွာ ၂ဆကေန ၅ဆ ပိုျဖစ္ေလ့ရွိတာ ေတြ႔ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။အစာအိမ္ျပည္တည္နာထက္ အူသိမ္ျပည္တည္နာက ပိုအျဖစ္မ်ားပါတယ္။ ထူးထူးျခားျခား “ O “ ေသြး သမားေတြမွာ ပိုျဖစ္ၾကတာ ေတြ႔ရပါတယ္။
ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြက
(၁) အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ား ေရရွည္စြဲေသာက္ျခင္း
(၂) ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း (အစာအိမ္နာကို ပိုျဖစ္ေစပါတယ္။ ျဖစ္ျပီးသား အနာေတြကိုလည္း အနာက်က္ ေႏွးေစပါတယ္။
(၃) စိတ္ဖိစီးမွဳမ်ားေသာ၊ စိတ္ျမန္လက္ျမန္ ေဒါသၾကီးေသာ စိတ္အေျခအေနရွိျခင္း
(၄) အစာေခ်ရည္ အက္ဆစ္ဓာတ္မ်ား လြန္ကဲစြာ ထြက္ေစေသာ အစားအစာမ်ား (ေကာ္ဖီ၊ လက္ဖက္၊ အရက္၊ မဆလာ စသည္တို႔ကို) ရက္ဆက္ စားသံုးျခင္း
(၅) Helicobacter pylori အမည္ရွိ ဘက္တီးရီးယား အစာအိမ္လမ္းေၾကာင္းတြင္ ကူးစက္ခံရျခင္း
ဒီပိုးကိုေတြ႔ရွိတာ ဘယ္ေလာက္မွ မၾကာေသးပါဘူး။ ဒီပိုးဟာ ဘယ္ေလာက္ ဆိုး၀ါးအစြမ္းထက္သလဲဆိုရင္ အစာေခ်ရည္ရဲ့ ဟိုက္ဒရိုကလိုရစ္ အက္ဆစ္ (HCl) ထဲမွာေတာင္ ေအးေဆး အသက္ရွင္နိုင္ပါတယ္။ သူက အစာလမ္းေၾကာင္းနဲ႔ အစာအိမ္ရဲ့ မ်က္ႏွာျပင္ဆဲလ္ေတြမွာ တြယ္ကပ္ ေပါက္ပြားေနထိုင္ပါတယ္။ ဒီပိုးဟာ စတင္ေတြ႔ရွိခဲ့တုန္းက ပညာရွင္ေတြကိုယ္တိုင္ အံ့အားသင့္သြားေစတဲ့ အသက္ျပင္းတဲ့ ပိုးျဖစ္ပါတယ္။
ဒီပိုးက မသန္႔တဲ့ အစားအေသာက္ လမ္းေဘးအစားအေသာက္ ပန္းကန္ခြက္ေယာက္ေတြက တစ္ဆင့္ အမ်ားဆံုး ကူးတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ဖြံ႔ျဖိဳးဆဲ နိုင္ငံေတြမွာ ပိုအျဖစ္မ်ားပါတယ္။
ေရွးယခင္က ဒီေရာဂါျဖစ္တဲ့ လူနာေတြမွာ အေၾကာင္းရင္း အမွတ္ (၁) ကေန (၄) အထိပဲ စဥ္းစား ကုသေပးခဲ့ေပမယ့္ တကယ္တမ္း လိုက္စစ္ေဆးၾကည့္လိုက္ေတာ့ ၉၀% ေသာ အစာအိမ္ျပည္တည္နာေတြနဲ႔ ၇၀% ေသာ အူသိမ္ျပည္တည္နာေတြဟာ ဒီပိုးေၾကာင့္ မေပ်ာက္နိုင္ေတာ့တာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒီပိုးက အနာေတြကို ပိုဆိုးေစျပီး ေနာက္ဆံုး ကင္ဆာအျဖစ္ ေျပာင္းသြားေစပါတယ္။ (အထူးသျဖင့္ အူသိမ္အနာထက္ အစာအိမ္အနာက ကင္ဆာေျပာင္းဖို႔ အခြင့္အလမ္း အရမ္းမ်ားပါတယ္။ ကင္ဆာေျပာင္းတာက်ေတာ့ “A” ေသြးသမားေတြ ပိုမ်ားပါသတဲ့ ) ဒီပိုးဟာ အက္ဆစ္ဓာတ္ကိုလဲ မ်ားလာေစလို႔ အနာက မေပ်ာက္ေတာ့ဘဲ မကုသေရြ႔ တစ္သက္လံုး ျဖစ္သြားမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္ဆက္တြဲေတြအေနနဲ႔ အနာျဖစ္လိုက္ အမာရြတ္တက္လိုက္ သံသရာလည္တာ ၾကာလာရင္ ကင္ဆာေျပာင္းသြားမယ္၊ ေပါက္ထြက္သြားျခင္း၊ အစာအိမ္ ထြက္ေပါက္ပိတ္ျခင္း၊ ေသြးထြက္ ေသြးအန္ ေသြး၀မ္းသြားျခင္း စတာေတြ ျဖစ္လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလို ဗိုက္ေအာင့္တာ ၾကာလာလို႔ ေတြ႔ကရာ ကြမ္းရာဆိုင္က ေဆးေတြ ေသာက္၊ ရမ္းကုေတြနဲ႔ ေဆးျမီးတိုေတြနဲ႔ ကုေနၾကျပီး မေပ်ာက္ဘဲ အေျခအေနပိုဆိုးလာေနတဲ့ လူေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားပါတယ္။
ပိုဆိုးတာက ရမ္းကုက ဗိုက္နာတာ အကိုက္အခဲ ေပ်ာက္ေဆး ထပ္ေပးလိုက္လို႔ အစာအိမ္အကြင္းလိုက္ ေပါက္ထြက္ျပီး ေဆးရံုေရာက္လာတဲ့သူေတြ ကြ်န္ေတာ့္အေတြ႔အၾကံဳမွာေတာင္ မနည္းေတာ့လို႔ ဒီေဆာင္းပါးကို ေရးရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ (ၾကားျဖတ္ ေျပာရရင္ ျမန္မာတိုင္းရင္း အစာအိမ္ေဆးမ်ားဟာလဲ ႏြယ္ခ်ိဳမ်ားစြာ ပါ၀င္တဲ့အတြက္ ေသြးတိုးတတ္တဲ့ သူမ်ားအတြက္ လံုး၀မသင့္ေတာ္ပါဘူး)
ဒီပိုးကို စစ္တဲ့ Investigation ေတြက 13C Urea Breath Test, Serological Test, Rapid Urease Test, Culture စသျဖင့္ ရွိျပီး အတန္သင့္ ေစ်းၾကီးလွပါတယ္။ ဒီေတာ့ ဆရာ၀န္တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ မတတ္နိုင္ပါဘူးဆိုတဲ့ လူနာကို ဒါေတြ စစ္ခိုင္းဖို႔ ဘယ္လိုေျပာရပါ့မလဲ။ ဒါကတစ္ခ်က္…..။
ေနာက္ျပီး ခန္႔မွန္းေျခ ၈၀% ခန္႔ေသာ ဗိုက္ေအာင့္သူအားလံုးမွာ ဒီ H.pylori ပိုး ရွိေနျပီး က်န္တဲ့ ၂၀% ကလဲ ျပည္တည္အနာရွိလာျပီဆိုတာနဲ႔ မၾကာခင္ ဒီပိုး၀င္လာေတာ့မွာမို႔ ေအာက္ပါေဆးနည္းပံုစံအတိုင္း ၁၄ ရက္ တန္းေပးလိုက္ၾကပါတယ္။ တကယ္လဲ ထိေရာက္စြာ ကုသေပ်ာက္ကင္းသြားတာ ကမၻာနဲ႔ အ၀ွမ္း လက္ေတြ႔ပါပဲ။ ႏွစ္ရွည္လမ်ား ႏွစ္၃၀ ေက်ာ္ ေအာင့္လာတဲ့သူေတာင္ ဒီေဆး၁၄ ရက္နဲ႔ အျမစ္ျပတ္ေပ်ာက္ကင္းသြားတာ ကြ်န္ေတာ့္ ကိုယ္ေတြ႔ပါပဲ။ ဒီေဆးနည္း ကုထံုးဟာ ေဆးခန္းေတြမွာပဲ ရနိုင္တဲ့ ဆရာ၀န္ေတြပဲ သိတဲ့ ေဆးနည္းေကာင္းတစ္လက္ ျဖစ္လို႔ တကယ္ေဘးကင္းျပီး ထိေရာက္တဲ့ ေဆးညႊန္းျဖစ္လို႔ ေငြေရးေၾကးေရးနဲ႔ တြက္ရင္ ဘယ္ေလာက္တန္မလဲ စဥ္းစားသာၾကည့္ေတာ့။
ဒါျဖင့္ ကြ်န္ေတာ္က ဘာလို႔ ဒီလို လွိ်ဳ႔၀ွက္ခ်က္ကို ထုတ္ေဖာ္ခ်ျပရသလဲဆိုေတာ့ ျပည္သူ႔အက်ိဳးအတြက္ပါ။ ကြ်န္ေတာ္တို႔နိုင္ငံမွာ ဆရာ၀န္ လံုလံုေလာက္ေလာက္ မရွိတဲ့ ေနရာေတြ အမ်ားၾကီးပါပဲ။ ဆရာ၀န္ ရွိျပန္ဦးေတာ့ လိုအပ္ခ်က္ေတြနဲ႔ တစ္၀မ္းတစ္ခါး ရွာစားေနၾကရတဲ့ အတြက္ ေဆးကုခ မရွိဘဲ ေတြ႔ကရာ ဒိုင္ဂ်င္းေလး၀ါးျပီး ေဆးျမီးတိုေလး ေသာက္ျပီး ရုန္းကန္လွဳပ္ရွား အသက္ဆက္ေနၾကရတဲ့ သူေတြအတြက္ အြန္လိုင္းေပၚကေန တတ္စြမ္းသေလာက္ ကူညီေပးျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေ၀ဒနာရွင္မ်ားကို လက္ဆင့္ကမ္း ေပးၾကပါလို႔ ေမတၱာရပ္ခံပါတယ္။
ေသာက္ရန္ ေဆးညႊန္း
Omezprazole 40 mg
Clarithromycin 500 mg
Amoxicillin 500 mg
Metronidazole 400 mg
ဒီေဆး ၄ မ်ိဳးစလံုးကို တစ္ခါေသာက္ တစ္လံုးစီ တစ္ေန႔ ၂ခြက္ အစာစားျပီးတိုင္း ေသာက္ပါ။ ၁၄ ရက္တိတိ မပ်က္မကြက္ ေသာက္ပါ။ ဒါဆိုရင္ ေသခ်ာေပါက္ အျမစ္ျပတ္ ေပ်ာက္ကင္းပါမယ္။ ဒါဟာ H.pylori ပိုးနဲ႔ ဗိုက္ေအာင့္ျခင္း ေ၀ဒနာမ်ားကို အျမစ္ျပတ္ ကုသနိုင္တဲ့ ကမၻာေက်ာ္ ေဆးသံုးျဖာကုထံုး (Triple Therapy) ပဲျဖစ္ပါတယ္။ (Triple Therapy အျပင္ 2nd Line အေနနဲ႔ Quadritherapy ေဆးေလးျဖာ ကုထံုးလဲ ေပၚေနျပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒါက ေဆးမွန္မွန္မေသာက္လို႔ ျပန္ျဖစ္တဲ့ သူေတြ အတြက္သာ ျဖစ္ပါတယ္။ အခုထဲက Triple Therapy ကိုပဲ မွန္မွန္ မပ်က္မကြက္ ေသာက္မယ္ဆိုရင္ ျပတ္ပါတယ္)ဒီေဆးေတြကို ေသာက္ေနစဥ္အတြင္းမွာ ၀မ္းသြားျခင္း၊ ပါးစပ္အနည္းငယ္ပ်က္ျခင္း၊ ပ်ိဳ႔ခ်င္ အန္ခ်င္ျခင္း၊ ဗိုက္ေအာင့္ျခင္း စတာေတြ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးအေနနဲ႔ ခံစားရတတ္ေပမယ့္ ေထြေထြထူးထူး အႏၱရာယ္ မရွိပါဘူး။ ၁၄ရက္ ေဆးအျပည့္ ေသာက္ျပီးတဲ့ အခ်ိန္မွာ ေ၀ဒနာရွင္မ်ားအားလံုး သက္သာေပ်ာက္ကင္းလို႔ စိတ္ခ်မ္းသာၾကရမယ္ဆိုရင္ ကြ်န္ေတာ္ ၾကိဳးစား ေရးသားထားတဲ့ ဒီေဆာင္းပါးေလးဟာ မ်ိဳးၾကီးသီခ်င္းထဲကလို “ေနေရာင္ျခည္ မဟုတ္လဲပဲ…….. ၾကယ္စင္ေလာက္ေတာ့ ငါ့ရဲ့လက္တစ္ကမ္းအတြင္း……… ကိုယ္တတ္စြမ္းသေလာက္ အလင္းေရာင္ အေႏြးဓာတ္ ေပးခဲ့တယ္” ဆိုတာမ်ိဳး ျဖစ္တယ္ဆိုရင္ပဲ တကယ္ေက်နပ္လွပါျပီ။
ဆရာ၀န္ တိုက္ရိုက္မညႊန္ၾကားဘဲ ေဆးရမ္းေသာက္ခိုင္းတယ္လို႔ မေက်လည္သူမ်ားရွိရင္လဲ thihathit.um2@gmail.com ကို ဆက္သြယ္ ေဆြးေႏြးနိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေ၀ဒနာရွင္ေပါင္းမ်ားစြာကို ကုသေပးနိုင္ခဲ့တဲ့ Triple Therapy ဟာ လမ္းေဘးေဆးဆိုင္ေတြက ေရာင္းေပးတဲ့ စပ္ေဆးေတြထက္ေတာ့ သာမွာ ေသခ်ာပါတယ္။ ဆရာ၀န္နဲ႔ လက္တစ္ကမ္းကို မေရာက္လာနိုင္ၾကတဲ့ ျပည္သူေတြအက်ိဳးကို ေရွးရွဳလို႔ မက္ဖန္ကိုယ္စားျပဳျပီး ကြ်န္ေတာ္ ဆက္လက္ တင္ဆက္ေပးသြားပါဦးမယ္။
Last Updated at 2010-04-06 on 02:33:03 Written by : သီဟသစ္(ေဆး-၂) Mutdfan.com
သြားျပန္စုိက္ေတာ့မယ္ ဆုိရင္....
သြားႏွဳတ္လုိက္ ရလုိ႔၊ ဒါမွမဟုတ္ အေၾကာင္း တစ္ခုခုေၾကာင့္ က်ဳိးသြားခဲ့ရင္၊ ျဖစ္လာႏုိင္တဲ့ ေနာက္ဆက္တဲြ ျပႆနာေတြကုိ အရင္ ပုိ႔စ္မွာ ေရးခဲ့ပါတယ္။ ဒီေန႔ေတာ့ ဆုံးရွဳံးသြားတဲ့ သြားကုိ ဘယ္လုိ အစားထုိး မလဲ ဆုိတာနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ နားလည္လြယ္ေအာင္ ရွင္းျပခ်င္ ပါတယ္။
သြားတစ္ေခ်ာင္း ႏွဳတ္လုိက္ ရျပီးရင္၊ သြားဖုံးရုိး အနာက်က္လုိ႔ သြားဖုံးသား ျပည့္လာတာနဲ႔ သြား ျပန္အစား ထုိးလုိ႔ ရပါတယ္။ အၾကမ္း အားျဖင့္၊ သြားႏွဳတ္ျပီး၂လေလာက္ အၾကာလုိ႔ ေျပာလုိ႔ ရပါတယ္။ ဒီလုိ သြား အစား ထုိးတာကုိ၊ ျမန္မာလုိ နားလည္ေအာင္ သြားစုိက္တယ္လုိ႔ဘဲ လြယ္လြယ္ ေျပာေလ့ ရွိပါတယ္။ တကယ့္ ကုသမွဳ အရ၊ သြားဖုံးရုိးထဲ သတၱဳတုိင္ (dental implant) စုိက္ထည့္ျပီး သြား ျပန္အစား ထုိးတာကုိမွ၊ သြားစုိက္တယ္လုိ႔ ေခၚႏုိင္ ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ အခု လက္ရွိ လုပ္ႏုိင္တဲ့ နည္းက၊ သြား အရွင္ အစားထုိးနည္းနဲ႔ သြားအေသ အစား ထုိးနည္း ႏွစ္ခုပဲ ရွိပါေသးတယ္။ (dental implant ကုိ ပါေမာကၡ ဆရာၾကီး တခ်ဳိ႕ စျပီး ကုသမွဳ ေပးေနျပီလုိ႔ သိရပါတယ္)
၁။သြား အေသ အစား ထုိးျခင္း (fixed partial denture/ dental bridge)
ဒီနည္း မွာေတာ့၊ သြားတစ္ေခ်ာင္း သုိ႔မဟုတ္ ႏွစ္ေခ်ာင္း က်ဳိးသြားတဲ့၊ ႏွဳတ္လုိက္ရတဲ့ ေနရာရဲ႕ ေဘး တစ္ဖက္ တစ္ခ်က္မွာ က်န္ေနတဲ့ သြားအေကာင္းေပၚ ငုံျပီး၊ ကပ္တဲ့ ေဆးနဲ႔ ျပဳတ္မထြက္ေအာင္ ကပ္ထားလုိက္တဲ့ အတြက္၊ အလြယ္တကူ မျပဳတ္ႏုိင္ မျဖဳတ္ထုတ္ ႏုိင္ပါဘူး။ ျမန္မာလုိေတာ့၊ သြားအေသစုိက္လုိ႔ သုံးစဲြ ေခၚေ၀ၚ ေနၾကပါတယ္။ တကယ္က အေသစုိက္ ထည့္လုိက္တာ မဟုတ္ဘဲ၊ ေဘးသြားေတြကုိ ေသးသြားေအာင္ စက္နဲ႔ စားပစ္လုိက္ျပီး၊ သြားတုကုိ အေပၚက ငုံျပီး စြပ္လုိက္တာပါ။ ေဘးသြားေတြကုိ တံတားလုိ တဲြထားတဲ့ အတြက္ dental bridge လုိ႔ ေခၚတာပါ။ သဘာ၀ သြားေတြေပၚ တင္ထားတဲ့ အတြက္၊ ၀ါးအား ေကာင္းပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ဒီနည္းက၊ သြား တစ္ေခ်ာင္း ႏွစ္ေခ်ာင္း ျပန္ အစားထုိးတာ မ်ဳိးမွသာ ေကာင္းပါတယ္။ ႏွစ္ေခ်ာင္းထက္ ပုိရင္ေတာ့၊ ေဘးက သဘာ၀ သြားေတြက၊ ၀န္ပုိ ထမ္းရလုိ႔ ခဏနဲ႔ ယုိင္နဲ႔ လာတတ္ပါတယ္။
အားသာခ်က္- ျဖဳတ္ရန္ တတ္ရန္ ေဆးေၾကာရန္ မလုိ၊ ပုံမွန္ သြားတုိက္ရင္း သန္႔စင္ႏုိင္။
- သဘာ၀ သြားလုိ ၀ါးႏုိင္
- သတၱဳ သုိ႔မဟုတ္ ေၾကြ (porcelain) ေရြးခ်ယ္ စုိက္ႏုိင္။
အားနည္းခ်က္ - ေဘးသဘာ၀ သြားကုိ ေသးေအာင္ စားပစ္ လုိက္ရတဲ့ အတြက္၊ သဘာ၀ သြား အထိနာ ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ေၾကြသြား ျပန္ထည့္တဲ့ အခါ၊ ငုံမယ့္ သြားကုိ ေသးႏုိင္သမွ် ေသးေအာင္ စားပစ္ လုိက္ရတဲ့ အတြက္၊ သြားက်ဥ္တာမ်ဳိး ခံစားရတတ္ပါတယ္။
- စုိက္သြားနဲ႔ သဘာ၀သြား ၾကားမွာ အစာေတြ တြယ္ျပီး သြားဖုံး ေရာဂါ ျဖစ္ေစ ႏုိင္ပါတယ္။
- သြားတုကုိ ကပ္ထားတဲ့ေဆးက အခ်ိန္ၾကာလုိ႔ ေပ်ာက္သြား အားနည္းသြားတဲ့ အခါ၊ သြားတုကုိ ခ်က္ခ်င္း ျဖဳတ္ျပီး ေဆးျပန္ကပ္ ရပါတယ္။ လူ ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားဟာ ဒါကုိ သတိမျပဳမိတဲ့ အတြက္၊ ငုံထားတဲ့ စြပ္သြား ေအာက္ကုိ အစာေတြ ၀င္ေအာင္းျပီး၊ သဘာ၀ သြားကုိ ပုိးစား သြားတာ မ်ားပါတယ္။ ဒီလုိ ငုံထားတဲ့ သြားပါ ပုိးစားျပီး ႏွဳတ္ရျပီဆုိ စုိက္သြား တစ္တဲြလုံး ပစ္လုိက္ ရပါတယ္။ သုံးလုိ႔ မရေတာ့ ပါဘူး။
၂။ သြား အရွင္ အစား ထုိးျခင္း (removable denture)
ကုိယ္တုိင္ သြားတုကုိ ခံတြင္းထဲထည့္ျပီး၊ ၀ါးႏုိင္ သုံးႏုိင္၊ ျပန္ျဖဳတ္ျပီး ေဆးေၾကာ သန္႔စင္ႏုိင္လုိ႔၊ အရွင္စုိက္လုိ႔ ေခၚၾကပါတယ္။ သြား အားလုံး မက်ဳိးခင္၊ က်န္တဲ့ သဘာ၀ သြားေတြမွာ၊ ခ်ိတ္-ကြင္း စတာေတြနဲ႔ အလြယ္တကူ ျပဳတ္မထြက္ေအာင္၊ ခ်ိတ္ျပီး သုံးရတဲ့ အရွင္စုိက္ကုိ removable partial denture-တစ္ပုိင္း အံကပ္လုိ႔ေခၚပါတယ္။ ေအာက္ပုံမွာ ေတြ႔ရတဲ့အတုိင္း သြားအတုေတြအျပင္၊ သြားဖုံးအတု (အပန္းေရာင္ acrylic resin ေခၚပုိလီမာတစ္မ်ဳိး) ကုိ ေပါင္းထည့္ ထားတာကုိ ေတြ႕ရပါမယ္။ သြား အားလုံး မရွိေတာ့တဲ့သူ ေတြမွာ၊ သြား တစ္ေခြလုံးကုိ အရွင္စုိက္ အတုထည့္တာကုိေတာ့ complete denture-အံကပ္ အျပည့္လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ေလထုဖိအား (atmospheric pressure) နဲ႔ ခံတြင္း ထဲမွာ ျမဲေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အေပၚသြား တစ္ေခြလုံး စုိက္ရတဲ့သူေတြ အတြက္၊ ဒီလုိ ျမဲျပီး ျပဳတ္ မက်ေအာင္၊ ေလဖိႏုိင္တဲ့ ဧရိယာ က်ယ္ေအာင္၊ အာေခါင္ မွာပါ၊ ဖုံးထား ရပါတယ္။ အာေခါင္မွာ ကပ္ထားသလုိ ျဖစ္ေနတာေၾကာင့့္လည္း အာကပ္-အံကပ္လုိ႔ ျမန္မာလုိ ေခၚၾကပါတယ္။
ေအာက္ အံကပ္ အျပည့္ တပ္ရတဲ့ သူေတြ မွာေတာ့၊ သြားတုက ဖုံးထားတဲ့ ဧရိယာကလည္း နည္းျပီး၊ လွ်ာကလည္း လွဳပ္ရွား ေနတတ္တာေၾကာင့္၊ အေပၚ အံကပ္နဲ႔ စာရင္ ျမဲျမံမွဳ အားနည္း ပါတယ္။ အရွင္စုိက္က၊ သြားဖုံးေပၚ တင္ထားျပီး၊ သြားဖုံး သားကုိ အဓိက အားျပဳ ၀ါးရ တာပါ။
အားသာခ်က္ - ေဘး သဘာ၀ သြားေတြကုိ ေသးေအာင္ စားပစ္ရန္ မလုိ။
- သြား ေနာက္ထပ္ ႏွဳတ္ရလွ်င္လည္း ရွိျပီးသား အရွင္စုိက္ အံကပ္တြင္ ထပ္ေပါင္းျပီး အစားထုိးႏုိင္။
- ကုန္က် စရိတ္ နည္း
အားနည္းခ်က္- စားျပီးတုိင္း ျဖဳတ္ေဆးရ။
- သန္႔ရွင္းမွဳ မရွိရင္ ေဘးသဘာ၀ သြားကုိ ပုိးစား။
- အားျပဳထားေသာ ခ်ိတ္ေၾကာင့္ သဘာ၀သြား ၀န္ပုိ။
- သြားဖုံးသားေပၚ တင္ထားျပီး ၀ါးရတဲ့ အတြက္ ပင္ကုိယ္သြားလုိ ၀ါးအား မေကာင္း။
- သြားတု အျပင္၊ သြားဖုံးသား အတုနဲ႔ ၀န္ကုိ ျပန္႔သြားေအာင္ ဧရိယာ က်ယ္က်ယ္ အုပ္ထားတ့ဲ အံကပ္ကုိ ပါးစပ္ထဲ ထည့္ထားရတဲ့ အတြက္၊ က်င့္သား မရခင္ အလြန္ ေနရ ထုိင္ရ ခက္။
- ငါးႏွစ္ တစ္ၾကိမ္ခန္႔ အသစ္လဲ ေပးရ။ (အခ်ိန္ ၾကာလာရင္ သြားဖုံးရုိး နိမ့္က် သြားျပီး အံကပ္က ေခ်ာင္လာတဲ့ အတြက္)
- သြားဖုံးရုိး နိမ့္လာရင္ အံကပ္ ျမဲျမံမွဳ အားနည္းလာ။
၃။ သြားဖုံးရုိး အတြင္း သြား အေသ စုိက္ျခင္း (dental implant)
ဒီနည္း ကေတာ့၊ အခု ေနာက္ဆုံး ႏုိင္ငံတကာမွာ သုံးျပီး ေခတ္စား လာေနတဲ့နည္း ျဖစ္ပါတယ္။ သြားဖုံးရုိး ထဲကုိ၊ titanium သတၱဳနဲ႔ လုပ္ထားတဲ့ dental implant စုိက္ထည့္ျပီး၊ အေပၚက ေၾကြသြား စုိက္တဲ့၊ သြား အေသစုိက္နည္း ျဖစ္ပါတယ္။ titaniumနဲ႔ အရုိးသားက၊ တဲြဆက္ သြားတဲ့ အတြက္ အရုိးမွာ ျပႆနာ မျဖစ္မခ်င္း ျပန္မျပဳတ္ ႏုိင္ေတာ့ပါဘူး။ လက္ရွိ နည္းလမ္းေတြ ထဲက အေကာင္းဆုံး၊ ႏွစ္ၾကာရွည္ အခံဆုံး နည္းလမ္း ျဖစ္ပါတယ္။
အားသာခ်က္- သြားဖုံးရုိးဟာ သြားႏွဳတ္ ျပီးတာနဲ႔ တစ္ႏွစ္ကုိ နည္းနည္းခ်င္း နိမ့္ဆင္း သြားပါတယ္။ ခုနက ေျပာခဲ့တဲ့ သြား အစားထုိးနည္း ႏွစ္မ်ဳိးလုံးမွာ၊ ဒီ သြားဖုံးရုိး နိမ့္ဆင္းတဲ ့ျပႆနာဟာ၊ ေတာက္ေလွ်ာက္ ျဖစ္ေန ပါတယ္။ dental implant စုိက္ထည့္လုိက္ရင္ေတာ့၊ သြားဖုံးရုိးဟာ နိမ့္မဆင္းေတာ့ပါဘူး။
- သြားဖုံးရုိးထဲ စုိက္ထည့္ထားတဲ့ သတၱဳေခ်ာင္းေပၚ အားျပဳျပီး စုိက္တင္ထားတဲ့ သြားတုကုိ ၀ါးတာ ျဖစ္တဲ့ အတြက္၊ သဘာ၀ သြားအတုိင္း ၀ါးႏုိင္၊ သဘာ၀ သြားလုိ ခံစားရ။
- ေဘးသြား အေကာင္းေတြကုိ ေသးေအာင္ စားပစ္ရန္ မလုိေတာ့။
အားနည္းခ်က္ - ကုန္က်စရိတ္ၾကီး။
- အနည္းဆုံး တစ္ႏွစ္တစ္ခါ ေဆးခန္း မွန္မွန္ ျပန္ျပျပီး ထိန္းသိမ္းဖုိ႔လုိ
- ခံတြင္း သန္႔ရွင္းေရး ပုံမွန္လုပ္ဖုိ႔ အေရးၾကီး။
- ပင္ကုိယ္ သြားဖုံးရုိး နိမ့္ေနရင္၊ implant စုိက္ထည့္ႏုိင္ေအာင္ အရုိးသား ျပန္တက္လာဖုိ႔ အစားထုိး ကုသမွဳ (bone graft) အရုိး ျပန္တည္ေဆာက္ ကုသမွဳ (bone regenerative treatment) အရင္ လုပ္ဖုိ႔ လုိ။
သြားစုိက္နည္း အမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိေပမယ့္၊ ကုိယ္ႏွဳတ္ လုိက္ရတဲ့ သြားေနရာ အေနအထား၊ အေရအတြက္နဲ႔၊ ကုိယ္ တတ္ႏုိင္တဲ့ အေပၚ မူတည္ျပီး၊ အသင့္ေတာ္ဆုံး ျဖစ္မယ့္နည္းကုိ ေရြးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
သြားတစ္ေခ်ာင္း ႏွဳတ္လုိက္ ရျပီးရင္၊ သြားဖုံးရုိး အနာက်က္လုိ႔ သြားဖုံးသား ျပည့္လာတာနဲ႔ သြား ျပန္အစား ထုိးလုိ႔ ရပါတယ္။ အၾကမ္း အားျဖင့္၊ သြားႏွဳတ္ျပီး၂လေလာက္ အၾကာလုိ႔ ေျပာလုိ႔ ရပါတယ္။ ဒီလုိ သြား အစား ထုိးတာကုိ၊ ျမန္မာလုိ နားလည္ေအာင္ သြားစုိက္တယ္လုိ႔ဘဲ လြယ္လြယ္ ေျပာေလ့ ရွိပါတယ္။ တကယ့္ ကုသမွဳ အရ၊ သြားဖုံးရုိးထဲ သတၱဳတုိင္ (dental implant) စုိက္ထည့္ျပီး သြား ျပန္အစား ထုိးတာကုိမွ၊ သြားစုိက္တယ္လုိ႔ ေခၚႏုိင္ ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ အခု လက္ရွိ လုပ္ႏုိင္တဲ့ နည္းက၊ သြား အရွင္ အစားထုိးနည္းနဲ႔ သြားအေသ အစား ထုိးနည္း ႏွစ္ခုပဲ ရွိပါေသးတယ္။ (dental implant ကုိ ပါေမာကၡ ဆရာၾကီး တခ်ဳိ႕ စျပီး ကုသမွဳ ေပးေနျပီလုိ႔ သိရပါတယ္)
၁။သြား အေသ အစား ထုိးျခင္း (fixed partial denture/ dental bridge)
ဒီနည္း မွာေတာ့၊ သြားတစ္ေခ်ာင္း သုိ႔မဟုတ္ ႏွစ္ေခ်ာင္း က်ဳိးသြားတဲ့၊ ႏွဳတ္လုိက္ရတဲ့ ေနရာရဲ႕ ေဘး တစ္ဖက္ တစ္ခ်က္မွာ က်န္ေနတဲ့ သြားအေကာင္းေပၚ ငုံျပီး၊ ကပ္တဲ့ ေဆးနဲ႔ ျပဳတ္မထြက္ေအာင္ ကပ္ထားလုိက္တဲ့ အတြက္၊ အလြယ္တကူ မျပဳတ္ႏုိင္ မျဖဳတ္ထုတ္ ႏုိင္ပါဘူး။ ျမန္မာလုိေတာ့၊ သြားအေသစုိက္လုိ႔ သုံးစဲြ ေခၚေ၀ၚ ေနၾကပါတယ္။ တကယ္က အေသစုိက္ ထည့္လုိက္တာ မဟုတ္ဘဲ၊ ေဘးသြားေတြကုိ ေသးသြားေအာင္ စက္နဲ႔ စားပစ္လုိက္ျပီး၊ သြားတုကုိ အေပၚက ငုံျပီး စြပ္လုိက္တာပါ။ ေဘးသြားေတြကုိ တံတားလုိ တဲြထားတဲ့ အတြက္ dental bridge လုိ႔ ေခၚတာပါ။ သဘာ၀ သြားေတြေပၚ တင္ထားတဲ့ အတြက္၊ ၀ါးအား ေကာင္းပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ဒီနည္းက၊ သြား တစ္ေခ်ာင္း ႏွစ္ေခ်ာင္း ျပန္ အစားထုိးတာ မ်ဳိးမွသာ ေကာင္းပါတယ္။ ႏွစ္ေခ်ာင္းထက္ ပုိရင္ေတာ့၊ ေဘးက သဘာ၀ သြားေတြက၊ ၀န္ပုိ ထမ္းရလုိ႔ ခဏနဲ႔ ယုိင္နဲ႔ လာတတ္ပါတယ္။
အားသာခ်က္- ျဖဳတ္ရန္ တတ္ရန္ ေဆးေၾကာရန္ မလုိ၊ ပုံမွန္ သြားတုိက္ရင္း သန္႔စင္ႏုိင္။
- သဘာ၀ သြားလုိ ၀ါးႏုိင္
- သတၱဳ သုိ႔မဟုတ္ ေၾကြ (porcelain) ေရြးခ်ယ္ စုိက္ႏုိင္။
အားနည္းခ်က္ - ေဘးသဘာ၀ သြားကုိ ေသးေအာင္ စားပစ္ လုိက္ရတဲ့ အတြက္၊ သဘာ၀ သြား အထိနာ ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ေၾကြသြား ျပန္ထည့္တဲ့ အခါ၊ ငုံမယ့္ သြားကုိ ေသးႏုိင္သမွ် ေသးေအာင္ စားပစ္ လုိက္ရတဲ့ အတြက္၊ သြားက်ဥ္တာမ်ဳိး ခံစားရတတ္ပါတယ္။
- စုိက္သြားနဲ႔ သဘာ၀သြား ၾကားမွာ အစာေတြ တြယ္ျပီး သြားဖုံး ေရာဂါ ျဖစ္ေစ ႏုိင္ပါတယ္။
- သြားတုကုိ ကပ္ထားတဲ့ေဆးက အခ်ိန္ၾကာလုိ႔ ေပ်ာက္သြား အားနည္းသြားတဲ့ အခါ၊ သြားတုကုိ ခ်က္ခ်င္း ျဖဳတ္ျပီး ေဆးျပန္ကပ္ ရပါတယ္။ လူ ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားဟာ ဒါကုိ သတိမျပဳမိတဲ့ အတြက္၊ ငုံထားတဲ့ စြပ္သြား ေအာက္ကုိ အစာေတြ ၀င္ေအာင္းျပီး၊ သဘာ၀ သြားကုိ ပုိးစား သြားတာ မ်ားပါတယ္။ ဒီလုိ ငုံထားတဲ့ သြားပါ ပုိးစားျပီး ႏွဳတ္ရျပီဆုိ စုိက္သြား တစ္တဲြလုံး ပစ္လုိက္ ရပါတယ္။ သုံးလုိ႔ မရေတာ့ ပါဘူး။
၂။ သြား အရွင္ အစား ထုိးျခင္း (removable denture)
ကုိယ္တုိင္ သြားတုကုိ ခံတြင္းထဲထည့္ျပီး၊ ၀ါးႏုိင္ သုံးႏုိင္၊ ျပန္ျဖဳတ္ျပီး ေဆးေၾကာ သန္႔စင္ႏုိင္လုိ႔၊ အရွင္စုိက္လုိ႔ ေခၚၾကပါတယ္။ သြား အားလုံး မက်ဳိးခင္၊ က်န္တဲ့ သဘာ၀ သြားေတြမွာ၊ ခ်ိတ္-ကြင္း စတာေတြနဲ႔ အလြယ္တကူ ျပဳတ္မထြက္ေအာင္၊ ခ်ိတ္ျပီး သုံးရတဲ့ အရွင္စုိက္ကုိ removable partial denture-တစ္ပုိင္း အံကပ္လုိ႔ေခၚပါတယ္။ ေအာက္ပုံမွာ ေတြ႔ရတဲ့အတုိင္း သြားအတုေတြအျပင္၊ သြားဖုံးအတု (အပန္းေရာင္ acrylic resin ေခၚပုိလီမာတစ္မ်ဳိး) ကုိ ေပါင္းထည့္ ထားတာကုိ ေတြ႕ရပါမယ္။ သြား အားလုံး မရွိေတာ့တဲ့သူ ေတြမွာ၊ သြား တစ္ေခြလုံးကုိ အရွင္စုိက္ အတုထည့္တာကုိေတာ့ complete denture-အံကပ္ အျပည့္လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ေလထုဖိအား (atmospheric pressure) နဲ႔ ခံတြင္း ထဲမွာ ျမဲေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အေပၚသြား တစ္ေခြလုံး စုိက္ရတဲ့သူေတြ အတြက္၊ ဒီလုိ ျမဲျပီး ျပဳတ္ မက်ေအာင္၊ ေလဖိႏုိင္တဲ့ ဧရိယာ က်ယ္ေအာင္၊ အာေခါင္ မွာပါ၊ ဖုံးထား ရပါတယ္။ အာေခါင္မွာ ကပ္ထားသလုိ ျဖစ္ေနတာေၾကာင့့္လည္း အာကပ္-အံကပ္လုိ႔ ျမန္မာလုိ ေခၚၾကပါတယ္။
ေအာက္ အံကပ္ အျပည့္ တပ္ရတဲ့ သူေတြ မွာေတာ့၊ သြားတုက ဖုံးထားတဲ့ ဧရိယာကလည္း နည္းျပီး၊ လွ်ာကလည္း လွဳပ္ရွား ေနတတ္တာေၾကာင့္၊ အေပၚ အံကပ္နဲ႔ စာရင္ ျမဲျမံမွဳ အားနည္း ပါတယ္။ အရွင္စုိက္က၊ သြားဖုံးေပၚ တင္ထားျပီး၊ သြားဖုံး သားကုိ အဓိက အားျပဳ ၀ါးရ တာပါ။
အားသာခ်က္ - ေဘး သဘာ၀ သြားေတြကုိ ေသးေအာင္ စားပစ္ရန္ မလုိ။
- သြား ေနာက္ထပ္ ႏွဳတ္ရလွ်င္လည္း ရွိျပီးသား အရွင္စုိက္ အံကပ္တြင္ ထပ္ေပါင္းျပီး အစားထုိးႏုိင္။
- ကုန္က် စရိတ္ နည္း
အားနည္းခ်က္- စားျပီးတုိင္း ျဖဳတ္ေဆးရ။
- သန္႔ရွင္းမွဳ မရွိရင္ ေဘးသဘာ၀ သြားကုိ ပုိးစား။
- အားျပဳထားေသာ ခ်ိတ္ေၾကာင့္ သဘာ၀သြား ၀န္ပုိ။
- သြားဖုံးသားေပၚ တင္ထားျပီး ၀ါးရတဲ့ အတြက္ ပင္ကုိယ္သြားလုိ ၀ါးအား မေကာင္း။
- သြားတု အျပင္၊ သြားဖုံးသား အတုနဲ႔ ၀န္ကုိ ျပန္႔သြားေအာင္ ဧရိယာ က်ယ္က်ယ္ အုပ္ထားတ့ဲ အံကပ္ကုိ ပါးစပ္ထဲ ထည့္ထားရတဲ့ အတြက္၊ က်င့္သား မရခင္ အလြန္ ေနရ ထုိင္ရ ခက္။
- ငါးႏွစ္ တစ္ၾကိမ္ခန္႔ အသစ္လဲ ေပးရ။ (အခ်ိန္ ၾကာလာရင္ သြားဖုံးရုိး နိမ့္က် သြားျပီး အံကပ္က ေခ်ာင္လာတဲ့ အတြက္)
- သြားဖုံးရုိး နိမ့္လာရင္ အံကပ္ ျမဲျမံမွဳ အားနည္းလာ။
၃။ သြားဖုံးရုိး အတြင္း သြား အေသ စုိက္ျခင္း (dental implant)
ဒီနည္း ကေတာ့၊ အခု ေနာက္ဆုံး ႏုိင္ငံတကာမွာ သုံးျပီး ေခတ္စား လာေနတဲ့နည္း ျဖစ္ပါတယ္။ သြားဖုံးရုိး ထဲကုိ၊ titanium သတၱဳနဲ႔ လုပ္ထားတဲ့ dental implant စုိက္ထည့္ျပီး၊ အေပၚက ေၾကြသြား စုိက္တဲ့၊ သြား အေသစုိက္နည္း ျဖစ္ပါတယ္။ titaniumနဲ႔ အရုိးသားက၊ တဲြဆက္ သြားတဲ့ အတြက္ အရုိးမွာ ျပႆနာ မျဖစ္မခ်င္း ျပန္မျပဳတ္ ႏုိင္ေတာ့ပါဘူး။ လက္ရွိ နည္းလမ္းေတြ ထဲက အေကာင္းဆုံး၊ ႏွစ္ၾကာရွည္ အခံဆုံး နည္းလမ္း ျဖစ္ပါတယ္။
အားသာခ်က္- သြားဖုံးရုိးဟာ သြားႏွဳတ္ ျပီးတာနဲ႔ တစ္ႏွစ္ကုိ နည္းနည္းခ်င္း နိမ့္ဆင္း သြားပါတယ္။ ခုနက ေျပာခဲ့တဲ့ သြား အစားထုိးနည္း ႏွစ္မ်ဳိးလုံးမွာ၊ ဒီ သြားဖုံးရုိး နိမ့္ဆင္းတဲ ့ျပႆနာဟာ၊ ေတာက္ေလွ်ာက္ ျဖစ္ေန ပါတယ္။ dental implant စုိက္ထည့္လုိက္ရင္ေတာ့၊ သြားဖုံးရုိးဟာ နိမ့္မဆင္းေတာ့ပါဘူး။
- သြားဖုံးရုိးထဲ စုိက္ထည့္ထားတဲ့ သတၱဳေခ်ာင္းေပၚ အားျပဳျပီး စုိက္တင္ထားတဲ့ သြားတုကုိ ၀ါးတာ ျဖစ္တဲ့ အတြက္၊ သဘာ၀ သြားအတုိင္း ၀ါးႏုိင္၊ သဘာ၀ သြားလုိ ခံစားရ။
- ေဘးသြား အေကာင္းေတြကုိ ေသးေအာင္ စားပစ္ရန္ မလုိေတာ့။
အားနည္းခ်က္ - ကုန္က်စရိတ္ၾကီး။
- အနည္းဆုံး တစ္ႏွစ္တစ္ခါ ေဆးခန္း မွန္မွန္ ျပန္ျပျပီး ထိန္းသိမ္းဖုိ႔လုိ
- ခံတြင္း သန္႔ရွင္းေရး ပုံမွန္လုပ္ဖုိ႔ အေရးၾကီး။
- ပင္ကုိယ္ သြားဖုံးရုိး နိမ့္ေနရင္၊ implant စုိက္ထည့္ႏုိင္ေအာင္ အရုိးသား ျပန္တက္လာဖုိ႔ အစားထုိး ကုသမွဳ (bone graft) အရုိး ျပန္တည္ေဆာက္ ကုသမွဳ (bone regenerative treatment) အရင္ လုပ္ဖုိ႔ လုိ။
သြားစုိက္နည္း အမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိေပမယ့္၊ ကုိယ္ႏွဳတ္ လုိက္ရတဲ့ သြားေနရာ အေနအထား၊ အေရအတြက္နဲ႔၊ ကုိယ္ တတ္ႏုိင္တဲ့ အေပၚ မူတည္ျပီး၊ အသင့္ေတာ္ဆုံး ျဖစ္မယ့္နည္းကုိ ေရြးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
Hyperthyroidism & Medicine သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္းမ်ားျခင္းႏွင့္ေဆးပညာ
သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္းမ်ားျခင္းဆိုတာ
က်န္းမာေသာလူမ်ားတြင္ သိုင္းရိုက္ဂလင္းသည္ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ အေရးႀကီးေသာ သက္ေရာက္မႈမ်ားေပးသည့္ T4ႏွင့္T3 ေဟာ္မုန္းႏွစ္မ်ိဳးကို မွန္ကန္ေသာပမာဏ ေပးသည္။ ဒီေဟာ္မုန္းႏွစ္မ်ိဳးက ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ျဖစ္ပ်က္မႈ ျဖစ္စဥ္ေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ေပးပါသည္။ ႏွလံုးအပါအ၀င္ အျခားကုိယ္တြင္းကလီစာေတြကိုလည္း ထိန္းခ်ဳပ္ေပးပါေသးသည္။ သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္းမ်ားျခင္း ဆိုသည္မွာ သိုင္းရိုက္ဂလင္းမွ ေဟာ္မုန္းမ်ား လြန္ကဲစြာ ထုတ္လုပ္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။
သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္းက ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕တစ္သွ်ဴးေတြအေပၚ သက္ေရာက္မႈလြန္ကဲလာေသာအခါ သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္းမ်ားျခင္းဟူေသာ အေျခအေနျဖစ္ေပၚလာပါသည္။ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ျဖစ္ပ်က္မႈ မ်ားျပားလာသည္နဲ႔အမွ် လူနာသည္ ပတ္၀န္းက်င္မွာရွိေသာ လူမ်ားထက္ ပိုပူသည္ဟု ခံစားေနရတတ္ၿပီး မ်ားမ်ားစားေသာ္လည္း ကိုယ္အေလးခ်ိန္က တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ က်လာတတ္ပါတယ္။ လူနာရဲ႕ စားခ်င္စိတ္မ်ားမႈေႀကာင့္ အေလးခ်ိန္ကလည္း တက္တတ္သျဖင့္ အေလးခ်ိန္ တက္ျခင္း၊က်ျခင္းကိုေတာ့ ပံုေသေျပာလို႔ မရႏိုင္ပါ။ သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္းမ်ားေနတဲ့ လူနာေတြက တေန႔တာကုန္ဆံုးသြားတဲ့ အခ်ိန္ေတြမွာ အရမ္းပင္ပန္းတတ္ေပမယ့္ ႏွစ္ႏွစ္ၿခိဳက္ၿခိဳက္လည္း အိပ္မေပ်ာ္တတ္ပါဘူး။ လက္တုန္ျခင္း၊ ႏွလံုးခုန္ မူမမွန္ျခင္းမ်ားလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ထိုလူနာေတြက စိတ္အလုိမက်ျဖစ္တတ္ၿပီး အလြယ္တကူလည္း ၀မ္းနည္းတတ္ပါသည္။ ေရာဂါပိုမိုျပင္းထန္လာပါက အသက္ရွဴႏႈန္းျမန္ျခင္း၊ ရင္ဘတ္နာက်င္ျခင္း ႏွင့္ ႀကြက္သားမ်ား အားနည္းျခင္းတို႔ ျဖစ္တတ္ပါသည္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြက ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ျဖစ္ေပၚလာသည့္အတြက္ လူနာသည္ ေရာဂါျပင္းထန္လာမွသာ သတိျပဳမိတတ္ႀကပါသည္။ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြမွာဆိုလွ်င္ လကၡဏာမ်ား ျပေလ့မရွိဘဲ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်ျခင္းနဲ႔ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္းတို႔ကိုသာ ခံစားရတတ္ပါသည္။
သိုင္းရို္က္ေဟာ္မုန္းမ်ားျခင္း၏လကၡဏာမ်ား
• ရင္တုန္ျခင္း
• အပူဒဏ္မခံႏို္င္ျခင္း
• စိုးရိမ္မႈလြန္ကဲျခင္း
• အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း
• အသက္ရွဴရခက္ခဲျခင္း
• ဓမၼတာနည္းျခင္းႏွင့္ထိန္ျခင္း
• ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ျခင္း
• မႀကာခဏ၀မ္းသြားျခင္း
• ႏွလံုးခုန္ျမန္ျခင္း
• လက္တုန္ျခင္း
• ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်ျခင္း
• ႀကြက္သားအားနည္းျခင္း
• အေရျပားပူ၍စြတ္စိုျခင္း
• ဆံပင္ကၽြတ္ျခင္း
• မ်က္လံုးျပဴးျခင္း
အျဖစ္မ်ားေသာေက့စ္
သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္းကို မ်ားေစေသာ အဓိကအခ်က္ကေတာ့ ဂေရ႕ေရာဂါ (Graves disease) ပဲျဖစ္ပါသည္။ ေရာဂါကို ပထမဆံုးေတြ႕ရွိေသာ အိုင္းရစ္လူမ်ိဳး ဆရာ၀န္ရဲ႕ နာမည္ကို အစြဲျပဳၿပီး မွည့္ေခၚထားတာပါ။ ဂေရ႕ေရာဂါကို သိုင္းရိုက္ဂလင္းႀကီးျခင္း (လည္ပင္းႀကီးျခင္း)ကို ႀကည့္ျခင္းအားျဖင့္ သိရွိႏိုင္ပါသည္။ ဂေရ႕ေရာဂါသည္ autoimmune ေရာဂါတစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါသည္။ လူနာရဲ႕immune systemက ၄င္းရဲ႕သိုင္းရိုက္ဂလင္းကို ခုခံေသာေႀကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာရပါသည္။ ဂေရ႕ေရာဂါတြင္ ထင္ရွားတဲ့အပိုင္း၃ပိုင္း ရွိပါသည္။
1. သိုင္းရိုက္ဂလင္း သာမန္ထက္ ပိုမိုအလုပ္လုပ္ျခင္း
2. မ်က္လံုးနားတ၀ိုက္ရွိ တစ္သွ်ဴးမ်ား ေယာင္ရမ္းျခင္း
3. ေျခေထာက္မွာရွိေသာ အေရျပားမ်ား ထူလာျခင္း တို႔ျဖစ္ပါသည္။
ဂေရ႕ေရာဂါနဲ႔ လူနာအမ်ားစုမွာေတာ့ သိသာထင္ရွားတဲ့ မ်က္လံုးေယာင္ျခင္းေတြ မပါ၀င္ပါဘူး။ သူတို႔မ်က္လံုးေတြက အလိုမက်တဲ့ အသြင္ရွိေနတတ္ျခင္း သို႔မဟုတ္ တစံုတခုကို စူးစိုက္ႀကည့္ေနတဲ့ အသြင္ရွိတတ္ပါသည္။ ဂေရ႕ေရာဂါျဖစ္ေနတဲ့ လူ၂၀တြင္ တစ္ေယာက္ႏႈန္းသာ ပိုမိုဆိုး၀ါးတဲ့ မ်က္စိျပႆနာကို ခံစားရပါသည္။ ၄င္းတို႔မွာ မ်က္လံုးမ်ားေဖာင္းျခင္း၊ ျပင္းထန္စြာ ေယာင္ယမ္းျခင္း၊ ျမင္ကြင္းႏွစ္ထပ္ျဖစ္ျခင္း၊ အျမင္ေ၀၀ါးျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါသည္။ ဒီျပင္းထန္တဲ့ ျပႆနာေတြကို မသိရွိ၍ မကုသႏိုင္ပါက မ်က္စိကို ထိခိုက္ႏိုင္ၿပီး မ်က္လံုးကြယ္တဲ့အထိ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္းမ်ားျခင္းကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္သည့္အခါ မ်က္စိ၏ျပႆနာေလးေတြလည္း ျဖည္းျဖည္းခ်င္း အဆင္ေျပသြားပါလိမ့္မည္။
ဂေရ႕ေရာဂါ၏လကၡဏာမ်ား
• ဂေရ႕ေရာဂါက အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အမ်ိဳးသားေတြထက္ ပို၍အျဖစ္မ်ားပါသည္။ (ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ 8:1 ပါ။)
• ဂေရ႕ေရာဂါတြင္ သိုင္းရိုက္ဂလင္းသည္ အလြန္အမင္း သို႔မဟုတ္ အနည္းငယ္ ႀကီးတတ္ေသာေႀကာင့္ ၄င္းကုိ လည္ပင္းႀကီးေရာဂါလို႔လည္း ေခၚတတ္ႀကပါသည္။
• အသက္ ၃၀ ႏွင့္ ၄၀ ၀န္းက်င္တြင္ ဂေရ႕ေရာဂါ ျဖစ္ပြားႏႈန္း မ်ားတတ္ၿပီး အသက္၅၀ေက်ာ္လွ်င္ေတာ့ ျဖစ္ပြားႏႈန္းနည္းပါသည္။
• ဂေရ႕ေရာဂါက မ်ိဳးရိုးလုိက္တတ္ပါသည္။
အျဖစ္နည္းေသာေက့စ္မ်ား
-သိုင္းရိုက္ဂလင္းတြင္ ေသးငယ္ေသာ အဖုအႀကိတ္ထြက္ျခင္း
-သိုင္းရိုက္ဂလင္းေယာင္ျခင္းေႀကာင့္ သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္း လြန္ကဲစြာထြက္ျခင္း
-ပံုစံမ်ိဳးစံုနဲ႔ ရႏိုင္ေသာ သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္း ပါ၀င္သည့္ေဆးမ်ားကို ေသာက္သံုးျခင္း
က်န္းမာေသာလူမ်ားတြင္ သိုင္းရိုက္ဂလင္းသည္ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ အေရးႀကီးေသာ သက္ေရာက္မႈမ်ားေပးသည့္ T4ႏွင့္T3 ေဟာ္မုန္းႏွစ္မ်ိဳးကို မွန္ကန္ေသာပမာဏ ေပးသည္။ ဒီေဟာ္မုန္းႏွစ္မ်ိဳးက ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ျဖစ္ပ်က္မႈ ျဖစ္စဥ္ေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ေပးပါသည္။ ႏွလံုးအပါအ၀င္ အျခားကုိယ္တြင္းကလီစာေတြကိုလည္း ထိန္းခ်ဳပ္ေပးပါေသးသည္။ သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္းမ်ားျခင္း ဆိုသည္မွာ သိုင္းရိုက္ဂလင္းမွ ေဟာ္မုန္းမ်ား လြန္ကဲစြာ ထုတ္လုပ္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။
သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္းက ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕တစ္သွ်ဴးေတြအေပၚ သက္ေရာက္မႈလြန္ကဲလာေသာအခါ သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္းမ်ားျခင္းဟူေသာ အေျခအေနျဖစ္ေပၚလာပါသည္။ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ျဖစ္ပ်က္မႈ မ်ားျပားလာသည္နဲ႔အမွ် လူနာသည္ ပတ္၀န္းက်င္မွာရွိေသာ လူမ်ားထက္ ပိုပူသည္ဟု ခံစားေနရတတ္ၿပီး မ်ားမ်ားစားေသာ္လည္း ကိုယ္အေလးခ်ိန္က တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ က်လာတတ္ပါတယ္။ လူနာရဲ႕ စားခ်င္စိတ္မ်ားမႈေႀကာင့္ အေလးခ်ိန္ကလည္း တက္တတ္သျဖင့္ အေလးခ်ိန္ တက္ျခင္း၊က်ျခင္းကိုေတာ့ ပံုေသေျပာလို႔ မရႏိုင္ပါ။ သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္းမ်ားေနတဲ့ လူနာေတြက တေန႔တာကုန္ဆံုးသြားတဲ့ အခ်ိန္ေတြမွာ အရမ္းပင္ပန္းတတ္ေပမယ့္ ႏွစ္ႏွစ္ၿခိဳက္ၿခိဳက္လည္း အိပ္မေပ်ာ္တတ္ပါဘူး။ လက္တုန္ျခင္း၊ ႏွလံုးခုန္ မူမမွန္ျခင္းမ်ားလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ထိုလူနာေတြက စိတ္အလုိမက်ျဖစ္တတ္ၿပီး အလြယ္တကူလည္း ၀မ္းနည္းတတ္ပါသည္။ ေရာဂါပိုမိုျပင္းထန္လာပါက အသက္ရွဴႏႈန္းျမန္ျခင္း၊ ရင္ဘတ္နာက်င္ျခင္း ႏွင့္ ႀကြက္သားမ်ား အားနည္းျခင္းတို႔ ျဖစ္တတ္ပါသည္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြက ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ျဖစ္ေပၚလာသည့္အတြက္ လူနာသည္ ေရာဂါျပင္းထန္လာမွသာ သတိျပဳမိတတ္ႀကပါသည္။ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြမွာဆိုလွ်င္ လကၡဏာမ်ား ျပေလ့မရွိဘဲ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်ျခင္းနဲ႔ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္းတို႔ကိုသာ ခံစားရတတ္ပါသည္။
သိုင္းရို္က္ေဟာ္မုန္းမ်ားျခင္း၏လကၡဏာမ်ား
• ရင္တုန္ျခင္း
• အပူဒဏ္မခံႏို္င္ျခင္း
• စိုးရိမ္မႈလြန္ကဲျခင္း
• အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း
• အသက္ရွဴရခက္ခဲျခင္း
• ဓမၼတာနည္းျခင္းႏွင့္ထိန္ျခင္း
• ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ျခင္း
• မႀကာခဏ၀မ္းသြားျခင္း
• ႏွလံုးခုန္ျမန္ျခင္း
• လက္တုန္ျခင္း
• ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်ျခင္း
• ႀကြက္သားအားနည္းျခင္း
• အေရျပားပူ၍စြတ္စိုျခင္း
• ဆံပင္ကၽြတ္ျခင္း
• မ်က္လံုးျပဴးျခင္း
အျဖစ္မ်ားေသာေက့စ္
သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္းကို မ်ားေစေသာ အဓိကအခ်က္ကေတာ့ ဂေရ႕ေရာဂါ (Graves disease) ပဲျဖစ္ပါသည္။ ေရာဂါကို ပထမဆံုးေတြ႕ရွိေသာ အိုင္းရစ္လူမ်ိဳး ဆရာ၀န္ရဲ႕ နာမည္ကို အစြဲျပဳၿပီး မွည့္ေခၚထားတာပါ။ ဂေရ႕ေရာဂါကို သိုင္းရိုက္ဂလင္းႀကီးျခင္း (လည္ပင္းႀကီးျခင္း)ကို ႀကည့္ျခင္းအားျဖင့္ သိရွိႏိုင္ပါသည္။ ဂေရ႕ေရာဂါသည္ autoimmune ေရာဂါတစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါသည္။ လူနာရဲ႕immune systemက ၄င္းရဲ႕သိုင္းရိုက္ဂလင္းကို ခုခံေသာေႀကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာရပါသည္။ ဂေရ႕ေရာဂါတြင္ ထင္ရွားတဲ့အပိုင္း၃ပိုင္း ရွိပါသည္။
1. သိုင္းရိုက္ဂလင္း သာမန္ထက္ ပိုမိုအလုပ္လုပ္ျခင္း
2. မ်က္လံုးနားတ၀ိုက္ရွိ တစ္သွ်ဴးမ်ား ေယာင္ရမ္းျခင္း
3. ေျခေထာက္မွာရွိေသာ အေရျပားမ်ား ထူလာျခင္း တို႔ျဖစ္ပါသည္။
ဂေရ႕ေရာဂါနဲ႔ လူနာအမ်ားစုမွာေတာ့ သိသာထင္ရွားတဲ့ မ်က္လံုးေယာင္ျခင္းေတြ မပါ၀င္ပါဘူး။ သူတို႔မ်က္လံုးေတြက အလိုမက်တဲ့ အသြင္ရွိေနတတ္ျခင္း သို႔မဟုတ္ တစံုတခုကို စူးစိုက္ႀကည့္ေနတဲ့ အသြင္ရွိတတ္ပါသည္။ ဂေရ႕ေရာဂါျဖစ္ေနတဲ့ လူ၂၀တြင္ တစ္ေယာက္ႏႈန္းသာ ပိုမိုဆိုး၀ါးတဲ့ မ်က္စိျပႆနာကို ခံစားရပါသည္။ ၄င္းတို႔မွာ မ်က္လံုးမ်ားေဖာင္းျခင္း၊ ျပင္းထန္စြာ ေယာင္ယမ္းျခင္း၊ ျမင္ကြင္းႏွစ္ထပ္ျဖစ္ျခင္း၊ အျမင္ေ၀၀ါးျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါသည္။ ဒီျပင္းထန္တဲ့ ျပႆနာေတြကို မသိရွိ၍ မကုသႏိုင္ပါက မ်က္စိကို ထိခိုက္ႏိုင္ၿပီး မ်က္လံုးကြယ္တဲ့အထိ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္းမ်ားျခင္းကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္သည့္အခါ မ်က္စိ၏ျပႆနာေလးေတြလည္း ျဖည္းျဖည္းခ်င္း အဆင္ေျပသြားပါလိမ့္မည္။
ဂေရ႕ေရာဂါ၏လကၡဏာမ်ား
• ဂေရ႕ေရာဂါက အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အမ်ိဳးသားေတြထက္ ပို၍အျဖစ္မ်ားပါသည္။ (ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ 8:1 ပါ။)
• ဂေရ႕ေရာဂါတြင္ သိုင္းရိုက္ဂလင္းသည္ အလြန္အမင္း သို႔မဟုတ္ အနည္းငယ္ ႀကီးတတ္ေသာေႀကာင့္ ၄င္းကုိ လည္ပင္းႀကီးေရာဂါလို႔လည္း ေခၚတတ္ႀကပါသည္။
• အသက္ ၃၀ ႏွင့္ ၄၀ ၀န္းက်င္တြင္ ဂေရ႕ေရာဂါ ျဖစ္ပြားႏႈန္း မ်ားတတ္ၿပီး အသက္၅၀ေက်ာ္လွ်င္ေတာ့ ျဖစ္ပြားႏႈန္းနည္းပါသည္။
• ဂေရ႕ေရာဂါက မ်ိဳးရိုးလုိက္တတ္ပါသည္။
အျဖစ္နည္းေသာေက့စ္မ်ား
-သိုင္းရိုက္ဂလင္းတြင္ ေသးငယ္ေသာ အဖုအႀကိတ္ထြက္ျခင္း
-သိုင္းရိုက္ဂလင္းေယာင္ျခင္းေႀကာင့္ သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္း လြန္ကဲစြာထြက္ျခင္း
-ပံုစံမ်ိဳးစံုနဲ႔ ရႏိုင္ေသာ သိုင္းရိုက္ေဟာ္မုန္း ပါ၀င္သည့္ေဆးမ်ားကို ေသာက္သံုးျခင္း
သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ
ဆိုးက်ိဳးမ်ားေနတယ္ဆိုတဲ့ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆး ဂယက္ႏွင့္ ျမန္မာေဆးေလာက အေျခအေန
အိႏၵိယ ေဆးသုေတသန ေကာင္စီ (ICMR) သည္ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ျဖစ္ပြားေစေသာ HPV ဗိုင္းရပ္စ္ ကာကြယ္ေဆး Gardasil အသံုးျပဳေနျခင္းကို နိုင္ငံအတြင္း ရပ္ဆိုင္းထားရန္ ေၾကျငာခ်က္ တစ္ရပ္ ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ အဆိုပါ Gardasil အမည္ရွိ ကာကြယ္ေဆးမွာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ကိုျဖစ္ေစေသာ Human Papilloma Virus, HPV ေခၚ လိင္အဂၤါ ၾကြက္နို႔ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆးျဖစ္ျပီး GlaxoSmithKline ကုမၸဏီမွ ထုတ္လုပ္ကာ လက္ရွိ နိုင္ငံေပါင္းမ်ားစြာတြင္ အမ်ိဳးသမီးေပါင္းမ်ားစြာ ထိုးႏွံေနၾကသည္။
အိႏၵိယ ေဆးသုေတသန ေကာင္စီသည္ ဤသားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆးကို ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳ အစီအစဥ္မ်ားတြင္ အသံုးျပဳေနျခင္းအေပၚ ၂ႏွစ္ၾကာ ေလ့လာခဲ့ျပီး ေဆး၏ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ားကို အမ်ိဳးသမီး ၁၂၀ တြင္ ေတြ႔ရွိခဲ့ရျပီး အျငင္းပြားဖြယ္ ေသဆံုးသူ ၄ ဦး ရွိခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ အထက္ပါ ေၾကျငာခ်က္ကို ထုတ္ျပန္ရျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။
ဤကာကြယ္ေဆးေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္ဟု ေသခ်ာေပါက္ အတည္မျပဳနိုင္ေသးေသာ္လည္း ျဖစ္နိုင္ေလာက္သည့္ ေတြ႔ရွိရေသာ ဆိုးက်ိဳးမ်ားမွာ အစာအိမ္ဆိုင္ရာ ျပႆနာမ်ား၊ ၀က္ရူးျပန္ျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း ႏွင့္ အရြယ္မတိုင္ခင္ အပ်ိဳေဖာ္ေစာ၀င္ျခင္း စသည္တို႔ ျဖစ္ေၾကာင္း အင္တာနက္ သတင္းမ်ားအရ သိရသည္။ ထို႔ျပင္ အိႏိၵယ နိုင္ငံအျပင္ အျခားနိုင္ငံအခ်ိဳ႔တြင္လည္း ထိုေဆး၏ ဆိုးက်ိဳးမ်ားေတြ႔ရွိေနရသည္ ဆိုေသာ သတင္းမ်ား၊ လူေပါင္းမ်ားစြာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား ခံစားေနရသည္ဆိုေသာ သတင္းမ်ားလည္း အင္တာနက္ က်န္းမာေရးစာမ်က္ႏွာမ်ားတြင္ ေတြ႔ေနရသည္။
ထိုသတင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ျပည္သူလူထုအေနျဖင့္ ရွင္းလင္းစြာ သိရွိနိုင္ေစရန္ Mutdfan.com မွ HPV ဗိုင္းရပ္စ္ ကာကြယ္ေဆးကို ျမန္မာနိုင္ငံသို႔ တင္သြင္းျပီး ထိုးႏွံေသာ ၀န္ေဆာင္မွဳေပးေနေသာ ရန္ကုန္ျမိဳ႔ရွိ နာမည္ၾကီး ေဆးခန္းၾကီးတစ္ခုသို႔ ဆက္သြယ္ေမးျမန္းခဲ့ပါသည္။ ေဆးခန္း၏ တာ၀န္ရွိသူတစ္ဦးက လက္ရွိ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ အသံုးျပဳေနေသာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆးသည္ အျခားနိုင္ငံမ်ားတြင္ ဆိုးက်ိဳးမ်ား ေတြ႔ေနရသည္ဆိုေသာ Gardasil လံုး၀မဟုတ္ဘဲ Cervarix ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ Gardasil တင္သြင္း ထိုးႏွံျခင္း လံုး၀မရွိေၾကာင္း၊ ၄င္း Cervarix ေဆးသည္ Gardasil ကဲ့သို႔ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ျဖစ္ေစေသာ အဓိက HPV ဗိုင္းရပ္စ္ ၄ မ်ိဳးစလံုးကို မကာကြယ္နိုင္ဘဲ ဗိုင္းရပ္စ္မ်ိဳးစိတ္ အမွတ္ ၁၆ ႏွင့္ ၁၈ ကိုသာ ကာကြယ္နိုင္ေသာေၾကာင့္ Gardasil ထက္စာလွ်င္ေတာ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး နည္းနိုင္ေၾကာင္း၊ မည္သို႔ပင္ ဆိုေစကာမူ အဆိုပါကာကြယ္ေဆးမ်ားသည္ မ်ိဳးရိုးဗီဇ တည္ေဆာက္မွဳ (Genetic Engineering) ေခၚ (Recombinant DNA Technology) နည္းပညာႏွင့္ တည္ေဆာက္ထားေသာေၾကာင့္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား ခံစားရနိုင္ေၾကာင္း၊ ထိုသို႔ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား ရွိသည့္အျပင္ ေဆးကလည္း တန္ဖိုးၾကီးျမင့္သျဖင့္ Pap Smear ေခၚ သားအိမ္ေခါင္းတစ္သွ်ဴးစ စစ္ေဆးျခင္း ျပဳလုပ္ျပီး အဆိုပါ ပိုးကူးစက္ခံရျခင္းမရွိမွန္း ေသခ်ာမွသာ Negative အေျဖထြက္မွသာ ထိုးသင့္ေၾကာင္း Mutdfan.com သို႔ ရွင္းလင္း ေျပာၾကားခဲ့သည္။
ဆက္လက္၍ အဆိုပါ တာ၀န္ရွိသူမွ Pap Smear စစ္ေဆးရာတြင္ တိက်ေသခ်ာေစရန္ သာမန္မိုက္ကရိုစကုပ္ႏွင့္ စစ္ေဆးျခင္း အျပင္ ေနာက္ဆံုးေပၚ နည္းပညာမ်ားျဖင့္ပါ စစ္ေဆးေသာ Pap Smear ၀န္ေဆာင္မွဳကို ၄င္းတို႔ေဆးခန္းတြင္ေပးေနေၾကာင္း၊ ထိုသို႔စစ္ေဆး၍ ပိုးမရွိေၾကာင္း Negative အေျဖထြက္လွ်င္ ကာကြယ္ေဆး ထိုးလိုက ထိုးနိုင္ျပီ ျဖစ္ေသာ္လည္း အကယ္၍ မထိုးဘဲ ေနလိုေသးလွ်င္လည္း ၃ ႏွစ္ စိတ္ခ်လက္ခ် ေနနိုင္ေၾကာင္း၊ ထို႔ေၾကာင့္ ဤကာကြယ္ေဆး ထိုးလိုေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အေနျဖင့္ Pap Smear ဦးစြာစစ္သင့္ေၾကာင္း၊ ထိုကာကြယ္ေဆးမ်ားကို အေနာက္နိုင္ငံမ်ားတြင္ ၄င္းတို႔၏ လူေနမွဳ ပံုစံမ်ားအရ မိန္းကေလးငယ္မ်ား အရြယ္ေရာက္သည္ႏွင့္ တျပိဳင္နက္ ထိုးၾကေသာ္လည္း အေနာက္နိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ႏွိဳင္းစာလွ်င္ အပ်ိဳစင္ဘ၀ကို လက္မထပ္မီအထိ ပိုမို ထိန္းသိမ္းထားနိုင္ေသာ လိင္အေဖာ္အဖက္ နည္းေသာ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးမ်ား အေနျဖင့္ေတာ့ ဤမွ်ေလာက္ အေလာတၾကီး ထိုးႏွံရန္ မလိုအပ္ဟု ထင္ျမင္မိေၾကာင္း၊ ဤကင္ဆာသည္ မ်ိဳးရိုးလိုက္၍ လႊမ္းမိုးျဖစ္တတ္ေသာ ကင္ဆာမ်ိဳးလည္း မဟုတ္ေသာေၾကာင့္ မ်ိဳးရိုးရွိခဲ့သူမ်ားလည္း အရမ္းစိုးရိမ္စရာ မလိုေသးေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့သည္။
သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ျဖစ္ရန္ အႏၱရာယ္မ်ားေသာေၾကာင့္ သားအိမ္ေခါင္းတစ္သွ်ဴးစ စစ္ေဆးျခင္း ျပဳလုပ္သင့္ေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားမွာ လူေနမွဳအဆင့္အတန္း နိမ္႔၍ တစ္ကိုယ္ရည္သန္႔ရွင္းေရး အားနည္းသူမ်ား၊ အိမ္ေထာင္ေစာေစာ က်သူမ်ား၊ အိမ္ေထာင္ဆက္ မ်ားသူမ်ား၊ လိင္အေဖာ္အဖက္ မ်ားသူမ်ား၊ လိင္အေဖာ္အဖက္မ်ားေသာ အမ်ိဳးသား၏ အိမ္ေထာင္ဖက္မ်ား၊ ေဆးလိပ္ေသာက္သူမ်ား၊ လိင္အဂၤါၾကြက္နို႔ေပါက္ဖူးသူမ်ား၊ ဓာတုပစၥည္းမ်ား ႏွင့္ ေန႔စဥ္ထိေတြ႔ေနရေသာ အလုပ္လုပ္ရသူမ်ား စသည္တို႔ ျဖစ္သည္ဟု က်န္းမာေရးပညာရွင္မ်ားက လမ္းညႊန္ထားပါသည္။
အိႏၵိယ ေဆးသုေတသန ေကာင္စီ (ICMR) သည္ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ျဖစ္ပြားေစေသာ HPV ဗိုင္းရပ္စ္ ကာကြယ္ေဆး Gardasil အသံုးျပဳေနျခင္းကို နိုင္ငံအတြင္း ရပ္ဆိုင္းထားရန္ ေၾကျငာခ်က္ တစ္ရပ္ ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ အဆိုပါ Gardasil အမည္ရွိ ကာကြယ္ေဆးမွာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ကိုျဖစ္ေစေသာ Human Papilloma Virus, HPV ေခၚ လိင္အဂၤါ ၾကြက္နို႔ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆးျဖစ္ျပီး GlaxoSmithKline ကုမၸဏီမွ ထုတ္လုပ္ကာ လက္ရွိ နိုင္ငံေပါင္းမ်ားစြာတြင္ အမ်ိဳးသမီးေပါင္းမ်ားစြာ ထိုးႏွံေနၾကသည္။
အိႏၵိယ ေဆးသုေတသန ေကာင္စီသည္ ဤသားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆးကို ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳ အစီအစဥ္မ်ားတြင္ အသံုးျပဳေနျခင္းအေပၚ ၂ႏွစ္ၾကာ ေလ့လာခဲ့ျပီး ေဆး၏ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ားကို အမ်ိဳးသမီး ၁၂၀ တြင္ ေတြ႔ရွိခဲ့ရျပီး အျငင္းပြားဖြယ္ ေသဆံုးသူ ၄ ဦး ရွိခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ အထက္ပါ ေၾကျငာခ်က္ကို ထုတ္ျပန္ရျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။
ဤကာကြယ္ေဆးေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္ဟု ေသခ်ာေပါက္ အတည္မျပဳနိုင္ေသးေသာ္လည္း ျဖစ္နိုင္ေလာက္သည့္ ေတြ႔ရွိရေသာ ဆိုးက်ိဳးမ်ားမွာ အစာအိမ္ဆိုင္ရာ ျပႆနာမ်ား၊ ၀က္ရူးျပန္ျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း ႏွင့္ အရြယ္မတိုင္ခင္ အပ်ိဳေဖာ္ေစာ၀င္ျခင္း စသည္တို႔ ျဖစ္ေၾကာင္း အင္တာနက္ သတင္းမ်ားအရ သိရသည္။ ထို႔ျပင္ အိႏိၵယ နိုင္ငံအျပင္ အျခားနိုင္ငံအခ်ိဳ႔တြင္လည္း ထိုေဆး၏ ဆိုးက်ိဳးမ်ားေတြ႔ရွိေနရသည္ ဆိုေသာ သတင္းမ်ား၊ လူေပါင္းမ်ားစြာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား ခံစားေနရသည္ဆိုေသာ သတင္းမ်ားလည္း အင္တာနက္ က်န္းမာေရးစာမ်က္ႏွာမ်ားတြင္ ေတြ႔ေနရသည္။
ထိုသတင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ျပည္သူလူထုအေနျဖင့္ ရွင္းလင္းစြာ သိရွိနိုင္ေစရန္ Mutdfan.com မွ HPV ဗိုင္းရပ္စ္ ကာကြယ္ေဆးကို ျမန္မာနိုင္ငံသို႔ တင္သြင္းျပီး ထိုးႏွံေသာ ၀န္ေဆာင္မွဳေပးေနေသာ ရန္ကုန္ျမိဳ႔ရွိ နာမည္ၾကီး ေဆးခန္းၾကီးတစ္ခုသို႔ ဆက္သြယ္ေမးျမန္းခဲ့ပါသည္။ ေဆးခန္း၏ တာ၀န္ရွိသူတစ္ဦးက လက္ရွိ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ အသံုးျပဳေနေသာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆးသည္ အျခားနိုင္ငံမ်ားတြင္ ဆိုးက်ိဳးမ်ား ေတြ႔ေနရသည္ဆိုေသာ Gardasil လံုး၀မဟုတ္ဘဲ Cervarix ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ Gardasil တင္သြင္း ထိုးႏွံျခင္း လံုး၀မရွိေၾကာင္း၊ ၄င္း Cervarix ေဆးသည္ Gardasil ကဲ့သို႔ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ျဖစ္ေစေသာ အဓိက HPV ဗိုင္းရပ္စ္ ၄ မ်ိဳးစလံုးကို မကာကြယ္နိုင္ဘဲ ဗိုင္းရပ္စ္မ်ိဳးစိတ္ အမွတ္ ၁၆ ႏွင့္ ၁၈ ကိုသာ ကာကြယ္နိုင္ေသာေၾကာင့္ Gardasil ထက္စာလွ်င္ေတာ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး နည္းနိုင္ေၾကာင္း၊ မည္သို႔ပင္ ဆိုေစကာမူ အဆိုပါကာကြယ္ေဆးမ်ားသည္ မ်ိဳးရိုးဗီဇ တည္ေဆာက္မွဳ (Genetic Engineering) ေခၚ (Recombinant DNA Technology) နည္းပညာႏွင့္ တည္ေဆာက္ထားေသာေၾကာင့္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား ခံစားရနိုင္ေၾကာင္း၊ ထိုသို႔ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား ရွိသည့္အျပင္ ေဆးကလည္း တန္ဖိုးၾကီးျမင့္သျဖင့္ Pap Smear ေခၚ သားအိမ္ေခါင္းတစ္သွ်ဴးစ စစ္ေဆးျခင္း ျပဳလုပ္ျပီး အဆိုပါ ပိုးကူးစက္ခံရျခင္းမရွိမွန္း ေသခ်ာမွသာ Negative အေျဖထြက္မွသာ ထိုးသင့္ေၾကာင္း Mutdfan.com သို႔ ရွင္းလင္း ေျပာၾကားခဲ့သည္။
ဆက္လက္၍ အဆိုပါ တာ၀န္ရွိသူမွ Pap Smear စစ္ေဆးရာတြင္ တိက်ေသခ်ာေစရန္ သာမန္မိုက္ကရိုစကုပ္ႏွင့္ စစ္ေဆးျခင္း အျပင္ ေနာက္ဆံုးေပၚ နည္းပညာမ်ားျဖင့္ပါ စစ္ေဆးေသာ Pap Smear ၀န္ေဆာင္မွဳကို ၄င္းတို႔ေဆးခန္းတြင္ေပးေနေၾကာင္း၊ ထိုသို႔စစ္ေဆး၍ ပိုးမရွိေၾကာင္း Negative အေျဖထြက္လွ်င္ ကာကြယ္ေဆး ထိုးလိုက ထိုးနိုင္ျပီ ျဖစ္ေသာ္လည္း အကယ္၍ မထိုးဘဲ ေနလိုေသးလွ်င္လည္း ၃ ႏွစ္ စိတ္ခ်လက္ခ် ေနနိုင္ေၾကာင္း၊ ထို႔ေၾကာင့္ ဤကာကြယ္ေဆး ထိုးလိုေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အေနျဖင့္ Pap Smear ဦးစြာစစ္သင့္ေၾကာင္း၊ ထိုကာကြယ္ေဆးမ်ားကို အေနာက္နိုင္ငံမ်ားတြင္ ၄င္းတို႔၏ လူေနမွဳ ပံုစံမ်ားအရ မိန္းကေလးငယ္မ်ား အရြယ္ေရာက္သည္ႏွင့္ တျပိဳင္နက္ ထိုးၾကေသာ္လည္း အေနာက္နိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ႏွိဳင္းစာလွ်င္ အပ်ိဳစင္ဘ၀ကို လက္မထပ္မီအထိ ပိုမို ထိန္းသိမ္းထားနိုင္ေသာ လိင္အေဖာ္အဖက္ နည္းေသာ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးမ်ား အေနျဖင့္ေတာ့ ဤမွ်ေလာက္ အေလာတၾကီး ထိုးႏွံရန္ မလိုအပ္ဟု ထင္ျမင္မိေၾကာင္း၊ ဤကင္ဆာသည္ မ်ိဳးရိုးလိုက္၍ လႊမ္းမိုးျဖစ္တတ္ေသာ ကင္ဆာမ်ိဳးလည္း မဟုတ္ေသာေၾကာင့္ မ်ိဳးရိုးရွိခဲ့သူမ်ားလည္း အရမ္းစိုးရိမ္စရာ မလိုေသးေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့သည္။
သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ျဖစ္ရန္ အႏၱရာယ္မ်ားေသာေၾကာင့္ သားအိမ္ေခါင္းတစ္သွ်ဴးစ စစ္ေဆးျခင္း ျပဳလုပ္သင့္ေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားမွာ လူေနမွဳအဆင့္အတန္း နိမ္႔၍ တစ္ကိုယ္ရည္သန္႔ရွင္းေရး အားနည္းသူမ်ား၊ အိမ္ေထာင္ေစာေစာ က်သူမ်ား၊ အိမ္ေထာင္ဆက္ မ်ားသူမ်ား၊ လိင္အေဖာ္အဖက္ မ်ားသူမ်ား၊ လိင္အေဖာ္အဖက္မ်ားေသာ အမ်ိဳးသား၏ အိမ္ေထာင္ဖက္မ်ား၊ ေဆးလိပ္ေသာက္သူမ်ား၊ လိင္အဂၤါၾကြက္နို႔ေပါက္ဖူးသူမ်ား၊ ဓာတုပစၥည္းမ်ား ႏွင့္ ေန႔စဥ္ထိေတြ႔ေနရေသာ အလုပ္လုပ္ရသူမ်ား စသည္တို႔ ျဖစ္သည္ဟု က်န္းမာေရးပညာရွင္မ်ားက လမ္းညႊန္ထားပါသည္။
မ်က္စိ ေရတိမ္ ေရာဂါ
မ်က္စိ ေရတိမ္ ေရာဂါ ဟာ အျမင္ အာ႐ံု ေၾကာ (Optic Nerve) ကို ထိခိုက္ ေစတဲ့ ေရာဂါ တစ္မ်ဳိး ျဖစ္ျပီး ျပန္လည္ ကုသ မရႏိုင္ ေတာ့တဲ့ မ်က္စိ ကြယ္ျခင္း (Irreversible Blindness) ရဲ႕ အေၾကာင္း တစ္ရပ္ လည္း ျဖစ္ပါတယ္... ကမာၻ တစ္၀ွမ္း မွာ ေရတိမ္ ေရာဂါ ေၾကာင့္ မ်က္စိ ႏွစ္ဖက္ လံုး ကြယ္သူ ေပါင္း ၆သန္း ခန္႔ ႐ွိေန ပါတယ္... အေမရိက ရဲ႕ စစ္တမ္း တစ္ရပ္ မွာေတာ့ အေမရိက မွာ လူဦးေရ ၃သန္း ခန္႔ ေရတိမ္ ေရာဂါ ခံစား ေနရျပီး အဲဒီ ထဲက တစ္၀က္ ေလာက္ဟာ မိမိမွာ ေရတိမ္ ေရာဂါ ႐ွိမွန္း မသိသူ မ်ား ျဖစ္ၾက ပါတယ္... အေၾကာင္းမွာ ျဖစ္စ တြင္ ေရာဂါ လကၡဏာ မသိသာ ျခင္း၊ မ်က္စိ မႈန္၀ါး လာတာ ကို ေရတိမ္ ေရာဂါ ေၾကာင့္ ဟု မသိ ျခင္း တို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္...
မ်က္လံုး တြင္း႐ွိ ေရဖိအား (Intraocular Pressure) အေၾကာင္း ပထမ အေနနဲ႔ ေျပာျပ ခ်င္ပါတယ္... မ်က္လံုး တြင္း ေရဖိအား ဟာ ပံုမွန္ အားျဖင့္ ၈ မွ ၂၂ မီလီမီတာ မာက်ဴရီ (8 to 22 mmHg) ၾကားမွာ ႐ွိပါတယ္.. ေရဖိအား နည္းရင္ မ်က္လံုး ေပ်ာ့သြား ျပီး ေရဖိအား မ်ားလာ ရင္ မ်က္လံုး မာေက်ာ လာ ပါတယ္.. မ်က္လံုး တြင္း အရည္ (Aqueous Humor) မ်ားကို မ်က္၀န္း (Iris) အေနာက္ဖက္ နဲ႔ မ်က္စိ မွန္ဘီလူး (Lens) ေဘး႐ွိ စီလီယာရီ ေဘာ္ဒီ (Ciliary body) မ်ားက ထုတ္လုပ္ ေပးပါတယ္... အဲဒီ ကေန သူငယ္အိမ္ (Pupil) ကို ျဖတ္ကာ မ်က္စိ ေ႐ွ႕ပိုင္း ႐ွိ အစိတ္ အပိုင္း မ်ား အာဟာရ အတြက္ ျဖည့္ဆည္း ေပးျပီး မ်က္ၾကည္လႊာ (Cornea) နဲ႔ မ်က္၀န္း ၾကားေထာင့္ လမ္းေၾကာင္း (Trabecular Mechwork) မွတစ္ဆင့္ စီးဆင္း ထြက္ သြားပါတယ္.. အေၾကာင္း အမ်ဳိးမ်ဳိး ေၾကာင့္ လမ္းေၾကာင္း ပိတ္သြား ျခင္း၊ဒါမွ မဟုတ္ အရည္ ထုတ္လုပ္ မႈမ်ား ျခင္းတို႔ ေၾကာင့္ မ်က္လံုး တြင္း ေရဖိအား ျမင့္တက္ လာျပီး ေရတိမ္ ေရာဂါ လကၡဏာ မ်ား ျဖစ္ေပၚ လာပါတယ္... မည္သည့္ အတြက္ ေၾကာင့္ ေရတိမ္ ေရာဂါ ျဖစ္ရသည္ ကိုမူ ယခုထိ ႐ွင္း႐ွင္း လင္းလင္း မသိ ရေသးပါ.. ဒါေပမယ့္ မ်ဳိး႐ိုး လိုက္ျပီး ျဖစ္တတ္ ေၾကာင္း၊ အေနာက္ ႏိုင္ငံ မ်ားတြင္ လူမည္း မ်ား၌ အျဖစ္ မ်ားေၾကာင္း ေတြ႔႐ွိ ရပါတယ္...
ေရတိမ္ ေရာဂါ အဓိက အားျဖင့္ ႏွစ္မ်ဳိး ႐ွိပါတယ္...
1. ေထာင့္က်ယ္ ေရတိမ္ (Open-Angle Glaucoma)
2. ေထာင့္က်ဥ္း ေရတိမ္ (Closed-Angle Glaucoma)
တို႔ ျဖစ္ပါတယ္...
ေထာင့္က်ယ္ ေရတိမ္ ဟာ အျဖစ္ မ်ားဆံုး အမ်ဳိး အစား ျဖစ္ျပီး ျဖစ္စမွာ လကၡဏာ မျပသ ဘဲ အခ်ိန္ အေတာ္ ၾကာမွသာ လကၡဏာ မ်ား ျပလာ ပါတယ္... အရည္ စီးထြက္ ရာ လမ္းေၾကာင္း ပိတ္ဆို႔ မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚ ရျပီး မ်က္စိ မႈန္၀ါး လာျခင္း၊ အျမင္ အာ႐ံု က်ဥ္းေျမာင္း လာျခင္း စတဲ့ လကၡဏာ မ်ား ျပသ လာပါတယ္... ေထာင့္က်ဥ္း ေရတိမ္ ကေတာ့ ႐ုတ္တရက္ လကၡဏာ မ်ား ျဖစ္ေပၚ လာတတ္ ျပီး မ်က္လံုး နီရဲ လာျခင္း၊ မ်က္စိ ကိုက္လာ ျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ ပ်ဳိ႕အန္ တတ္ျခင္း၊ အျမင္ မႈန္၀ါး ျပီး အလင္းေရာင္ ၾကည့္တဲ့ အခါ ေဘးမွာ အလင္း ကြင္း (Halo) မ်ား ျမင္ရ ျခင္း တို႔ ျဖစ္ေပၚ တတ္ပါတယ္... ေထာင့္က်ဥ္း ေရတိမ္ ဟာ မ်က္၀န္း နဲ႔ အရည္ စီးထြက္ ရာလမ္း ေၾကာင္း တို႔ ထိကပ္ ပိတ္ဆို႔ မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚ လာရ ပါတယ္.. အဆိုပါ ေရတိမ္ ေရာဂါ မ်ားကို အခ်ိန္မီ ကုသမႈ မခံယူ ပါက ေရဖိအား မ်ားသည့္ ဒဏ္ေၾကာင့္ ျမင္လႊာ (Retina) ႐ွိ အျမင္ အာ႐ံု ေၾကာ (Optic Nerve) ထိခိုက္ ခ်ဳိင့္၀င္ သြားျပီး လံုး၀ မ်က္လံုး ကြယ္သြားျခင္း (Permanent Blindness) ျဖစ္ေပၚ ေစပါတယ္..
မ်က္စိ ေရတိမ္ ႐ွိမ႐ွိ စမ္းသပ္ ရန္ မ်က္စိ အထူးကု ဆရာ၀န္ မွသာ စစ္ေဆး ဆံုးျဖတ္ ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္.. မ်က္လံုးတြင္း ေရဖိအား တိုင္း ကိရိယာ (Tonometry) ျဖင့္ တိုင္းတာျခင္း၊ မ်က္စိ စစ္ေဆး ကိရိယာ (Ophthalmoscope) ျဖင့္ အျမင္ အာ႐ံု ေၾကာ အေျခ အေန၊ မ်က္လံုး တြင္း အေျခ အေန မ်ားကို စစ္ေဆးျခင္း၊ ျမင္ကြင္း စစ္ေဆး ျခင္း (Visual Field Testing) တို႔ျဖင့္ ျပလုပ္ ကာ ေရတိမ္ ႐ွိမ႐ွိ စစ္ေဆး ႏိုင္ပါတယ္...
ကုသမႈ အေန ျဖင့္ ေသာက္ေဆး၊ မ်က္စဥ္း ခပ္ေဆး၊ ခြဲစိတ္ ကုသ ျခင္းနည္း တို႔ျဖင့္ ျပဳလုပ္ ႏိုင္ပါတယ္.. Beta blockers (timolol, levobunolol, metipramolol) စသည့္ မ်က္စဥ္း ေဆး မ်ားမွာ စီလီ ယာရီ ေဘာ္ဒီ မွ အရည္ ထုတ္လုပ္ မႈကို ေလွ်ာ့ခ် ေပးျပီး မ်က္လံုးတြင္း ေရဖိ အား ေလ်ာ့က် ေစပါတယ္.. Adrenergic agonists (Beta2 agonists) အုပ္စု ေဆးမ်ား ျဖစ္တဲ့ (Brimonidine, Apraclonidine, Dipivefrin) ကေတာ့ အရည္ ထုတ္လုပ္ မႈ က်ဆင္း ေစတဲ့ အျပင္ အရည္ စီးထြက္ မႈကို လည္း ျဖစ္ေပၚ ေစပါတယ္.. Prostaglandin analogs (Latanoprost, Travoprost, Brimatoprost) မ်က္စဥ္း ေဆးမ်ား ကေတာ့ အရည္ စီးထြက္ မႈကို ျဖစ္ ေစတဲ့ ေဆးမ်ား ျဖစ္ပါတယ္.. Carbonic Anhydrase Inhibitors (Acetazolamide, Methazolamide) ေသာက္ ေဆးမ်ား ကေတာ့ အရည္ ထုတ္လုပ္ မႈကို ေလ်ာ့က် ေစပါတယ္.. Parasympathomimetics (Pilocarpine, Echothiophate) စတဲ့ မ်က္စဥ္း ေဆးမ်ား ကေတာ့ အရည္ စီးထြက္ မႈကို ျဖစ္ေစ ျပီး မ်က္စိ သူငယ္ အိမ္ကို လည္း က်ဥ္းေစလုိ႔ အရင္က တြင္တြင္ က်ယ္က်ယ္ သံုးေပ မယ့္ အခု ေတာ့ အသံုး နည္းလာ ပါတယ္.. ၎ မ်က္စဥ္း ဟာ တစ္ေန႔ ၃-၄ ၾကိမ္ ခပ္ေပး ရျခင္း ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိး မ်ားတာ ေၾကာင့္ အသံုး နည္းလာ ရတာ ျဖစ္ပါတယ္..
ခြဲစိတ္ ကုသ မႈ အေန ျဖင့္ ႐ိုး႐ိုး ခြဲစိတ္ ျခင္း (Trabeculectomy, Viscocanalostomy)၊ ေလဆာ ေရာင္ျခည္ ျဖင့္ ခြဲစိတ္ နည္းမ်ား (Laser Iridotomy, Laser Trabeculoplasty, Laser Cilioablation) တို႔ျဖင့္ အရည္ စီးထြက္ မႈ ပြင့္ေအာင္ ျပဳလုပ္ ႏိုင္ပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ မ်က္စိ ေရတိမ္ ေရာဂါ ကို ေပါ့ေပါ့ တန္တန္ မထား သင့္ပဲ ဂ႐ုစိုက္ ေနထိုင္ ျခင္း၊ မ်က္စိ မႈန္၀ါး လာပါက မ်က္မွန္ လုပ္ရန္ အတြက္ တစ္ခု တည္းကိုသာ အာ႐ံု မထားဘဲ တတ္ကၽြမ္း ေသာ မ်က္စိ အထူးကု ဆရာ၀န္ နဲ႔ စနစ္ တက် စစ္ေဆး ကုသ မႈ ခံယူ သင့္ပါ ေၾကာင္း သတိ ေပးေရး သား လိုက္ရ ပါတယ္.. အားလံုး မ်က္စိ ေရာဂါ နဲ႔ ေဘးဘယာ အေပါင္း မွကင္း ေ၀းႏိုင္ ပါေစ...
မ်က္လံုး တြင္း႐ွိ ေရဖိအား (Intraocular Pressure) အေၾကာင္း ပထမ အေနနဲ႔ ေျပာျပ ခ်င္ပါတယ္... မ်က္လံုး တြင္း ေရဖိအား ဟာ ပံုမွန္ အားျဖင့္ ၈ မွ ၂၂ မီလီမီတာ မာက်ဴရီ (8 to 22 mmHg) ၾကားမွာ ႐ွိပါတယ္.. ေရဖိအား နည္းရင္ မ်က္လံုး ေပ်ာ့သြား ျပီး ေရဖိအား မ်ားလာ ရင္ မ်က္လံုး မာေက်ာ လာ ပါတယ္.. မ်က္လံုး တြင္း အရည္ (Aqueous Humor) မ်ားကို မ်က္၀န္း (Iris) အေနာက္ဖက္ နဲ႔ မ်က္စိ မွန္ဘီလူး (Lens) ေဘး႐ွိ စီလီယာရီ ေဘာ္ဒီ (Ciliary body) မ်ားက ထုတ္လုပ္ ေပးပါတယ္... အဲဒီ ကေန သူငယ္အိမ္ (Pupil) ကို ျဖတ္ကာ မ်က္စိ ေ႐ွ႕ပိုင္း ႐ွိ အစိတ္ အပိုင္း မ်ား အာဟာရ အတြက္ ျဖည့္ဆည္း ေပးျပီး မ်က္ၾကည္လႊာ (Cornea) နဲ႔ မ်က္၀န္း ၾကားေထာင့္ လမ္းေၾကာင္း (Trabecular Mechwork) မွတစ္ဆင့္ စီးဆင္း ထြက္ သြားပါတယ္.. အေၾကာင္း အမ်ဳိးမ်ဳိး ေၾကာင့္ လမ္းေၾကာင္း ပိတ္သြား ျခင္း၊ဒါမွ မဟုတ္ အရည္ ထုတ္လုပ္ မႈမ်ား ျခင္းတို႔ ေၾကာင့္ မ်က္လံုး တြင္း ေရဖိအား ျမင့္တက္ လာျပီး ေရတိမ္ ေရာဂါ လကၡဏာ မ်ား ျဖစ္ေပၚ လာပါတယ္... မည္သည့္ အတြက္ ေၾကာင့္ ေရတိမ္ ေရာဂါ ျဖစ္ရသည္ ကိုမူ ယခုထိ ႐ွင္း႐ွင္း လင္းလင္း မသိ ရေသးပါ.. ဒါေပမယ့္ မ်ဳိး႐ိုး လိုက္ျပီး ျဖစ္တတ္ ေၾကာင္း၊ အေနာက္ ႏိုင္ငံ မ်ားတြင္ လူမည္း မ်ား၌ အျဖစ္ မ်ားေၾကာင္း ေတြ႔႐ွိ ရပါတယ္...
ေရတိမ္ ေရာဂါ အဓိက အားျဖင့္ ႏွစ္မ်ဳိး ႐ွိပါတယ္...
1. ေထာင့္က်ယ္ ေရတိမ္ (Open-Angle Glaucoma)
2. ေထာင့္က်ဥ္း ေရတိမ္ (Closed-Angle Glaucoma)
တို႔ ျဖစ္ပါတယ္...
ေထာင့္က်ယ္ ေရတိမ္ ဟာ အျဖစ္ မ်ားဆံုး အမ်ဳိး အစား ျဖစ္ျပီး ျဖစ္စမွာ လကၡဏာ မျပသ ဘဲ အခ်ိန္ အေတာ္ ၾကာမွသာ လကၡဏာ မ်ား ျပလာ ပါတယ္... အရည္ စီးထြက္ ရာ လမ္းေၾကာင္း ပိတ္ဆို႔ မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚ ရျပီး မ်က္စိ မႈန္၀ါး လာျခင္း၊ အျမင္ အာ႐ံု က်ဥ္းေျမာင္း လာျခင္း စတဲ့ လကၡဏာ မ်ား ျပသ လာပါတယ္... ေထာင့္က်ဥ္း ေရတိမ္ ကေတာ့ ႐ုတ္တရက္ လကၡဏာ မ်ား ျဖစ္ေပၚ လာတတ္ ျပီး မ်က္လံုး နီရဲ လာျခင္း၊ မ်က္စိ ကိုက္လာ ျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ ပ်ဳိ႕အန္ တတ္ျခင္း၊ အျမင္ မႈန္၀ါး ျပီး အလင္းေရာင္ ၾကည့္တဲ့ အခါ ေဘးမွာ အလင္း ကြင္း (Halo) မ်ား ျမင္ရ ျခင္း တို႔ ျဖစ္ေပၚ တတ္ပါတယ္... ေထာင့္က်ဥ္း ေရတိမ္ ဟာ မ်က္၀န္း နဲ႔ အရည္ စီးထြက္ ရာလမ္း ေၾကာင္း တို႔ ထိကပ္ ပိတ္ဆို႔ မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚ လာရ ပါတယ္.. အဆိုပါ ေရတိမ္ ေရာဂါ မ်ားကို အခ်ိန္မီ ကုသမႈ မခံယူ ပါက ေရဖိအား မ်ားသည့္ ဒဏ္ေၾကာင့္ ျမင္လႊာ (Retina) ႐ွိ အျမင္ အာ႐ံု ေၾကာ (Optic Nerve) ထိခိုက္ ခ်ဳိင့္၀င္ သြားျပီး လံုး၀ မ်က္လံုး ကြယ္သြားျခင္း (Permanent Blindness) ျဖစ္ေပၚ ေစပါတယ္..
မ်က္စိ ေရတိမ္ ႐ွိမ႐ွိ စမ္းသပ္ ရန္ မ်က္စိ အထူးကု ဆရာ၀န္ မွသာ စစ္ေဆး ဆံုးျဖတ္ ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္.. မ်က္လံုးတြင္း ေရဖိအား တိုင္း ကိရိယာ (Tonometry) ျဖင့္ တိုင္းတာျခင္း၊ မ်က္စိ စစ္ေဆး ကိရိယာ (Ophthalmoscope) ျဖင့္ အျမင္ အာ႐ံု ေၾကာ အေျခ အေန၊ မ်က္လံုး တြင္း အေျခ အေန မ်ားကို စစ္ေဆးျခင္း၊ ျမင္ကြင္း စစ္ေဆး ျခင္း (Visual Field Testing) တို႔ျဖင့္ ျပလုပ္ ကာ ေရတိမ္ ႐ွိမ႐ွိ စစ္ေဆး ႏိုင္ပါတယ္...
ကုသမႈ အေန ျဖင့္ ေသာက္ေဆး၊ မ်က္စဥ္း ခပ္ေဆး၊ ခြဲစိတ္ ကုသ ျခင္းနည္း တို႔ျဖင့္ ျပဳလုပ္ ႏိုင္ပါတယ္.. Beta blockers (timolol, levobunolol, metipramolol) စသည့္ မ်က္စဥ္း ေဆး မ်ားမွာ စီလီ ယာရီ ေဘာ္ဒီ မွ အရည္ ထုတ္လုပ္ မႈကို ေလွ်ာ့ခ် ေပးျပီး မ်က္လံုးတြင္း ေရဖိ အား ေလ်ာ့က် ေစပါတယ္.. Adrenergic agonists (Beta2 agonists) အုပ္စု ေဆးမ်ား ျဖစ္တဲ့ (Brimonidine, Apraclonidine, Dipivefrin) ကေတာ့ အရည္ ထုတ္လုပ္ မႈ က်ဆင္း ေစတဲ့ အျပင္ အရည္ စီးထြက္ မႈကို လည္း ျဖစ္ေပၚ ေစပါတယ္.. Prostaglandin analogs (Latanoprost, Travoprost, Brimatoprost) မ်က္စဥ္း ေဆးမ်ား ကေတာ့ အရည္ စီးထြက္ မႈကို ျဖစ္ ေစတဲ့ ေဆးမ်ား ျဖစ္ပါတယ္.. Carbonic Anhydrase Inhibitors (Acetazolamide, Methazolamide) ေသာက္ ေဆးမ်ား ကေတာ့ အရည္ ထုတ္လုပ္ မႈကို ေလ်ာ့က် ေစပါတယ္.. Parasympathomimetics (Pilocarpine, Echothiophate) စတဲ့ မ်က္စဥ္း ေဆးမ်ား ကေတာ့ အရည္ စီးထြက္ မႈကို ျဖစ္ေစ ျပီး မ်က္စိ သူငယ္ အိမ္ကို လည္း က်ဥ္းေစလုိ႔ အရင္က တြင္တြင္ က်ယ္က်ယ္ သံုးေပ မယ့္ အခု ေတာ့ အသံုး နည္းလာ ပါတယ္.. ၎ မ်က္စဥ္း ဟာ တစ္ေန႔ ၃-၄ ၾကိမ္ ခပ္ေပး ရျခင္း ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိး မ်ားတာ ေၾကာင့္ အသံုး နည္းလာ ရတာ ျဖစ္ပါတယ္..
ခြဲစိတ္ ကုသ မႈ အေန ျဖင့္ ႐ိုး႐ိုး ခြဲစိတ္ ျခင္း (Trabeculectomy, Viscocanalostomy)၊ ေလဆာ ေရာင္ျခည္ ျဖင့္ ခြဲစိတ္ နည္းမ်ား (Laser Iridotomy, Laser Trabeculoplasty, Laser Cilioablation) တို႔ျဖင့္ အရည္ စီးထြက္ မႈ ပြင့္ေအာင္ ျပဳလုပ္ ႏိုင္ပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ မ်က္စိ ေရတိမ္ ေရာဂါ ကို ေပါ့ေပါ့ တန္တန္ မထား သင့္ပဲ ဂ႐ုစိုက္ ေနထိုင္ ျခင္း၊ မ်က္စိ မႈန္၀ါး လာပါက မ်က္မွန္ လုပ္ရန္ အတြက္ တစ္ခု တည္းကိုသာ အာ႐ံု မထားဘဲ တတ္ကၽြမ္း ေသာ မ်က္စိ အထူးကု ဆရာ၀န္ နဲ႔ စနစ္ တက် စစ္ေဆး ကုသ မႈ ခံယူ သင့္ပါ ေၾကာင္း သတိ ေပးေရး သား လိုက္ရ ပါတယ္.. အားလံုး မ်က္စိ ေရာဂါ နဲ႔ ေဘးဘယာ အေပါင္း မွကင္း ေ၀းႏိုင္ ပါေစ...
ႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံျခင္း
ႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံျခင္းကို ကာကြယ္ရန္ နည္းလမ္းမ်ား(ေႏြရာသီ အထူးေဆာင္းပါး)
ႏွာေခါင္းဆိုတာ လူ႔ခႏၥာကိုယ္မွာ ေသြးေၾကာေတြ အမ်ားဆံုး အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြထဲက တစ္ခု အပါအ၀င္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တစ္ခုခုေလး ထိမိ ခိုက္မိတာနဲ႔ ေသြးထြက္လြယ္တာ၊ ထြက္ျပီးရင္လဲ ေတာ္ေတာ္နဲ႔ မတိတ္ေတာ့တာ မ်ားပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ရန္ကုန္ျမိဳ႔က ေသြးႏွင့္ဆိုင္ရာ ေရာဂါမ်ား အထူးကုဆရာ၀န္ၾကီး တစ္ဦးက Mutdfan.com ကို ဒီလို ေျပာျပပါတယ္။
" အခုလို ေျခာက္ေသြ႔ပူျပင္းလို႔ ႏွာေခါင္းအတြင္း အေရျပားေတြ ေျခာက္ေသြ႔ေနတဲ့ အခ်ိန္မ်ိဳးဆို ႏွာေခါင္းေသြးက အလိုလို လွ်ံလာတတ္ပါတယ္။ ေျခာက္ေသြ႔ရင္ ေသြးေၾကာေတြက ေပါက္လြယ္တာမို႔ ေႏြရာသီသာမက ေဆာင္းရာသီမွာလည္း ျဖစ္တတ္ၾကပါတယ္။ ပံုမွန္ေသြးခဲေစတဲ့ အေျခအေနေတြကို အေၾကာင္းတစ္ခုခုေၾကာင့္ ေသြးက်ဲေဆးေတြ (ဥပမာ Aspirin, Warfarin ) နဲ႔ အကိုက္ခဲပ်ာက္ေဆးမ်ား(Ibuprofen စတာေတြ) ေသာက္ထားရသူေတြနဲ့ ဟာ ဒီလိုရာသီမ်ိဳးေတြမွာ ပိုသတိထားရပါမယ္။ နည္းနည္းေလး ထိမိတာနဲ႔ အရမ္းေသြးလွ်ံတတ္လို႔ပါ။
ႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံျခင္းေတြဟာ အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းအေပၚပိုင္း ကူးစက္ေရာဂါမ်ား (upper respiratory infections) ေတြ အရမ္းမ်ားတဲ့ အခ်ိန္ေတြ၊ အပူခ်ိန္နဲ႔ ေလထုစိုထိုင္းဆ သိသိသာသာ တက္လိုက္က်လိုက္ျဖစ္ေနတဲ့ ေဆာင္းရာသီနဲ႔ ေႏြရာသီမွာ အထူးသတိထားရမယ့္ က်န္းမာေရးျပႆနာမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။ ေအးေနတဲ့ အျပင္ကေနျပန္လာျပီး ေႏြးေထြးေျခာက္ေသြ႔တဲ့ အိမ္ထဲကို ၀င္၀င္ခ်င္းမွာလဲ ႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံတတ္တာမို႔ သတိထားရပါမယ္" လို႔ ေျပာၾကားသြားပါတယ္။
အမ်ားဆံုးျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းေတြက.......
(၁)ပိုး၀င္ျခင္း
(၂)ထိခိုက္မိျခင္း (ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ထိမိတဲ့ ႏွာေခါင္း ႏွိဳက္တာေတြလဲ ပါပါတယ္)
(၃)ေသြးေပါင္ခ်ိန္အရမ္းတက္ျခင္း
(၄)ေသြးက်ဲေဆးမ်ား ေသာက္ထားျခင္း (ဥပမာ ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္ လူနာမ်ား)
(၅)အရက္အလြန္အကြ်ံေသာက္ထားျခင္း နဲ႔
(၆)ႏွာေခါင္းတြင္း အက်ိတ္မ်ားနဲ႔ ေမြးရာပါ ေသြးမတိတ္ေရာဂါမ်ား ေၾကာင့္တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
(ဒီေနရာမွာ တစ္ခု သတိထားဖို႔က ေသြးကင္ဆာ (Leukemia) တို႔လို ေရာဂါမ်ားမွာလဲ လကၡဏာ တစ္ရပ္အေနနဲ႔ ႏွာေခါင္းေသြး လွ်ံတတ္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကြာျခားခ်က္ေတြကို လြယ္လြယ္ ေျပာျပရမယ္ဆိုရင္ ေသြးကင္ဆာမွာ ႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံတာက ထိခိုက္မိျခင္း၊ ရာသီဥတု ေျခာက္ေသြ႔ျခင္း စတာေတြနဲ႔ မဆိုင္ဘဲ သူ႔အလိုလို ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ ေနာက္ခဏခဏ ျဖစ္တတ္လာပါတယ္။ ရိုးရိုးႏွာေခါင္းေသြး လွ်ံသူေတြမွာ တျခားလကၡဏာမ်ား မရွိဘဲ ေသြးကင္ဆာေတြမွာ အမ်ားအားျဖင့္ ရင္ညြန္႔ရိုး ကို ဖိၾကည့္ရင္ နာတတ္ျခင္း(Sternal Tenderness)၊ ေသြးနည္းနည္းေလးထြက္ရံုနဲ႔ ျဖဴေဖ်ာ့သြားျခင္း၊ တေငြ႔ေငြ႕႔ဖ်ားျခင္း၊ကိုယ္ခံအားက်၍ ႏွာေစးေခ်ာင္းဆိုး အနာေရာဂါမ်ား ျဖစ္လြယ္ျခင္း စသျဖင့္ သိသိသာသာကြဲေၾကာင္းပါ။)
ရုတ္တရက္ ႏွာေခါင္းေသြး လွ်ံခ်ိန္မွာ ေသြးတိတ္ေအာင္ စနစ္တက် ျပဳလုပ္နည္းေလးေတြ ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။
(၁)ႏွာေခါင္းရဲ့ နူးညံ့တဲ့ အသားအပိုင္း အားလံုးကို လက္ညွိဳးနဲ႔ လက္မၾကားမွာ ညွပ္ကိုင္ထားေပးပါ။
(၂)ဖိထားတဲ့ ေနရာကို အားျပဳျပီး ေနာက္ဘက္ကို အသာေလး တြန္းထားပါ။ ကိုယ္ကို ေရွ႔အသာေလး ကိုင္းထားျပီး ေခါင္းကို ၄၅ ဒီဂရီေလာက္ ေမာ့ထားပါ။ (လွဲမအိပ္ပါနဲ႔။ ေသြးေတြ အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းထဲ အစာေရမ်ိဳထဲ ျပန္၀င္ကုန္မွာ စိုးလို႔ပါ။ ငံု႔မထားပါနဲ႔။ ေသြးမတိတ္ဘဲ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။
(၃)အနည္းဆံုး ၅မိနစ္ ဒီအတိုင္းေနပါ။ ေသြးတိတ္သြားတဲ့အထိ ေနတာ အေကာင္းဆံုးပါပဲ။
(၄)ျငိမ္ျငိမ္ထိုင္ေနပါ။ ေခါင္းကို ႏွလံုးထက္ ျမင့္တဲ့ ေနရာမွာ ရွိေနပါေစ။
(၅)ရနိုင္မယ္ဆိုရင္ ေရခဲကို အ၀တ္နဲ႔ ထုတ္ျပီး ႏွာေခါင္းနဲ႔ ပါးေတြကို ကပ္ေပးပါ။
ျဖစ္ျပီးျပီးခ်င္း ေနာက္တစ္ၾကိမ္ ထပ္မျဖစ္ေအာင္........
(၁)ေနာက္မွီေပၚမွာ ၄၅ ဒီဂရီေလာက္ ေစာင္းျပီး ထိုင္ေနပါ။
(၂)ႏွာေခါင္းကို ေလနဲ႔ တြန္းျပီး ႏွပ္ညွစ္တာမ်ိဳး၊ လက္နဲ႔ႏွိဳက္တာမ်ိဳး လံုး၀ မလုပ္ပါနဲ႔။
(၃)ႏွာေခ်မယ္ဆိုရင္ ပါးစပ္ဖြင့္ျပီး ေခ်ပါ။
(၄)၀မ္းသြားရင္ အရမ္းမညွစ္ရေအာင္ အသီးအရြက္ စားပါ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ေနရင္ ၀မ္းေပ်ာ့သြားေဆး မွီ၀ဲေပးပါ။
(၅)အဲဒီအခ်ိန္မွာ ဘာအေလးအပင္မွ မ မပါနဲ႔။
(၆)ေခါင္းကို ႏွလံုးထက္ ျမင့္တဲ့ ေနရာမွာ ဆက္ထားပါ။
(၇)ဒီအခ်ိန္မွာ ေဆးလိပ္မေသာက္ပါနဲ႔။
(၈)၂၄ နာရီအတြင္း အရမ္းပူတဲ့အစားအေသာက္ေတြ (ဥပမာ ေကာ္ဖီ၊ စြပ္ျပဳတ္) ကိုေရွာင္ပါ။
(၉)အေပၚမွာေျပာခဲ့တဲ့ ေဆးေတြ ဆရာ၀န္ညႊန္ၾကားထားလို႔ ေသာက္ေနရရင္လဲ ေဆးခဏျဖတ္ဖို႔ ဆရာ၀န္ကို ျပန္တိုင္ပင္ပါ။
(၁၀)ဆရာ၀န္ရဲ့ ညႊန္ၾကားခ်က္အတိုင္း ႏွာေခါင္းထဲထည့္တဲ့ ေခ်ာဆီေဆးမ်ား (lubricating ointment) ကို သံုးနိုင္ပါတယ္။
အထူးသတိေပးခ်င္တာက အရမ္းႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံေနခ်ိန္မွာနဲ႔ လွ်ံျပီးစ အခ်ိန္္မွာ မ်က္လံုးေထာင့္ကေန ေသြးေတြ ထြက္လာလို႔ အရမ္းထိတ္လန္႔မသြားပါနဲ႔။ မ်က္ရည္ထုတ္ျပြန္ (Lacrimal Duct) က ႏွာေခါင္းနဲ႔လဲ ဆက္ေနတဲ့အတြက္ ခုလိုျဖစ္ရတာပါ။ ေသြးေတြက မ်က္လံုးထဲက လာတာမဟုတ္လို႔ အရမ္းေၾကာက္မသြားပါနဲ႔။ ေသြးထြက္တာ အရမ္းမ်ားျပီး ဘယ္လိုလုပ္လုပ္ ေသြးမတိတ္ေတာ့ဘူး ဆိုရင္ေတာ့ ဒါဟာ ေအာက္ခံေရာဂါ တစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္တာ ျဖစ္နိုင္လာလို႔ ေဆးရံုကို သြားသင့္ပါတယ္။ ထြက္လာတဲ့ ေသြးပမာဏကလဲ အရမ္းမ်ားရင္ ေသြးျဖစ္ျဖစ္ ဓာတ္ဆားရည္ ျဖစ္ျဖစ္ ျပန္သြင္းေပးသင့္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒါေတြက ျဖစ္ခဲပါတယ္။
ႏွာေခါင္းဆိုတာ လူ႔ခႏၥာကိုယ္မွာ ေသြးေၾကာေတြ အမ်ားဆံုး အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြထဲက တစ္ခု အပါအ၀င္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တစ္ခုခုေလး ထိမိ ခိုက္မိတာနဲ႔ ေသြးထြက္လြယ္တာ၊ ထြက္ျပီးရင္လဲ ေတာ္ေတာ္နဲ႔ မတိတ္ေတာ့တာ မ်ားပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ရန္ကုန္ျမိဳ႔က ေသြးႏွင့္ဆိုင္ရာ ေရာဂါမ်ား အထူးကုဆရာ၀န္ၾကီး တစ္ဦးက Mutdfan.com ကို ဒီလို ေျပာျပပါတယ္။
" အခုလို ေျခာက္ေသြ႔ပူျပင္းလို႔ ႏွာေခါင္းအတြင္း အေရျပားေတြ ေျခာက္ေသြ႔ေနတဲ့ အခ်ိန္မ်ိဳးဆို ႏွာေခါင္းေသြးက အလိုလို လွ်ံလာတတ္ပါတယ္။ ေျခာက္ေသြ႔ရင္ ေသြးေၾကာေတြက ေပါက္လြယ္တာမို႔ ေႏြရာသီသာမက ေဆာင္းရာသီမွာလည္း ျဖစ္တတ္ၾကပါတယ္။ ပံုမွန္ေသြးခဲေစတဲ့ အေျခအေနေတြကို အေၾကာင္းတစ္ခုခုေၾကာင့္ ေသြးက်ဲေဆးေတြ (ဥပမာ Aspirin, Warfarin ) နဲ႔ အကိုက္ခဲပ်ာက္ေဆးမ်ား(Ibuprofen စတာေတြ) ေသာက္ထားရသူေတြနဲ့ ဟာ ဒီလိုရာသီမ်ိဳးေတြမွာ ပိုသတိထားရပါမယ္။ နည္းနည္းေလး ထိမိတာနဲ႔ အရမ္းေသြးလွ်ံတတ္လို႔ပါ။
ႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံျခင္းေတြဟာ အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းအေပၚပိုင္း ကူးစက္ေရာဂါမ်ား (upper respiratory infections) ေတြ အရမ္းမ်ားတဲ့ အခ်ိန္ေတြ၊ အပူခ်ိန္နဲ႔ ေလထုစိုထိုင္းဆ သိသိသာသာ တက္လိုက္က်လိုက္ျဖစ္ေနတဲ့ ေဆာင္းရာသီနဲ႔ ေႏြရာသီမွာ အထူးသတိထားရမယ့္ က်န္းမာေရးျပႆနာမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။ ေအးေနတဲ့ အျပင္ကေနျပန္လာျပီး ေႏြးေထြးေျခာက္ေသြ႔တဲ့ အိမ္ထဲကို ၀င္၀င္ခ်င္းမွာလဲ ႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံတတ္တာမို႔ သတိထားရပါမယ္" လို႔ ေျပာၾကားသြားပါတယ္။
အမ်ားဆံုးျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းေတြက.......
(၁)ပိုး၀င္ျခင္း
(၂)ထိခိုက္မိျခင္း (ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ထိမိတဲ့ ႏွာေခါင္း ႏွိဳက္တာေတြလဲ ပါပါတယ္)
(၃)ေသြးေပါင္ခ်ိန္အရမ္းတက္ျခင္း
(၄)ေသြးက်ဲေဆးမ်ား ေသာက္ထားျခင္း (ဥပမာ ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္ လူနာမ်ား)
(၅)အရက္အလြန္အကြ်ံေသာက္ထားျခင္း နဲ႔
(၆)ႏွာေခါင္းတြင္း အက်ိတ္မ်ားနဲ႔ ေမြးရာပါ ေသြးမတိတ္ေရာဂါမ်ား ေၾကာင့္တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
(ဒီေနရာမွာ တစ္ခု သတိထားဖို႔က ေသြးကင္ဆာ (Leukemia) တို႔လို ေရာဂါမ်ားမွာလဲ လကၡဏာ တစ္ရပ္အေနနဲ႔ ႏွာေခါင္းေသြး လွ်ံတတ္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကြာျခားခ်က္ေတြကို လြယ္လြယ္ ေျပာျပရမယ္ဆိုရင္ ေသြးကင္ဆာမွာ ႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံတာက ထိခိုက္မိျခင္း၊ ရာသီဥတု ေျခာက္ေသြ႔ျခင္း စတာေတြနဲ႔ မဆိုင္ဘဲ သူ႔အလိုလို ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ ေနာက္ခဏခဏ ျဖစ္တတ္လာပါတယ္။ ရိုးရိုးႏွာေခါင္းေသြး လွ်ံသူေတြမွာ တျခားလကၡဏာမ်ား မရွိဘဲ ေသြးကင္ဆာေတြမွာ အမ်ားအားျဖင့္ ရင္ညြန္႔ရိုး ကို ဖိၾကည့္ရင္ နာတတ္ျခင္း(Sternal Tenderness)၊ ေသြးနည္းနည္းေလးထြက္ရံုနဲ႔ ျဖဴေဖ်ာ့သြားျခင္း၊ တေငြ႔ေငြ႕႔ဖ်ားျခင္း၊ကိုယ္ခံအားက်၍ ႏွာေစးေခ်ာင္းဆိုး အနာေရာဂါမ်ား ျဖစ္လြယ္ျခင္း စသျဖင့္ သိသိသာသာကြဲေၾကာင္းပါ။)
ရုတ္တရက္ ႏွာေခါင္းေသြး လွ်ံခ်ိန္မွာ ေသြးတိတ္ေအာင္ စနစ္တက် ျပဳလုပ္နည္းေလးေတြ ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။
(၁)ႏွာေခါင္းရဲ့ နူးညံ့တဲ့ အသားအပိုင္း အားလံုးကို လက္ညွိဳးနဲ႔ လက္မၾကားမွာ ညွပ္ကိုင္ထားေပးပါ။
(၂)ဖိထားတဲ့ ေနရာကို အားျပဳျပီး ေနာက္ဘက္ကို အသာေလး တြန္းထားပါ။ ကိုယ္ကို ေရွ႔အသာေလး ကိုင္းထားျပီး ေခါင္းကို ၄၅ ဒီဂရီေလာက္ ေမာ့ထားပါ။ (လွဲမအိပ္ပါနဲ႔။ ေသြးေတြ အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းထဲ အစာေရမ်ိဳထဲ ျပန္၀င္ကုန္မွာ စိုးလို႔ပါ။ ငံု႔မထားပါနဲ႔။ ေသြးမတိတ္ဘဲ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။
(၃)အနည္းဆံုး ၅မိနစ္ ဒီအတိုင္းေနပါ။ ေသြးတိတ္သြားတဲ့အထိ ေနတာ အေကာင္းဆံုးပါပဲ။
(၄)ျငိမ္ျငိမ္ထိုင္ေနပါ။ ေခါင္းကို ႏွလံုးထက္ ျမင့္တဲ့ ေနရာမွာ ရွိေနပါေစ။
(၅)ရနိုင္မယ္ဆိုရင္ ေရခဲကို အ၀တ္နဲ႔ ထုတ္ျပီး ႏွာေခါင္းနဲ႔ ပါးေတြကို ကပ္ေပးပါ။
ျဖစ္ျပီးျပီးခ်င္း ေနာက္တစ္ၾကိမ္ ထပ္မျဖစ္ေအာင္........
(၁)ေနာက္မွီေပၚမွာ ၄၅ ဒီဂရီေလာက္ ေစာင္းျပီး ထိုင္ေနပါ။
(၂)ႏွာေခါင္းကို ေလနဲ႔ တြန္းျပီး ႏွပ္ညွစ္တာမ်ိဳး၊ လက္နဲ႔ႏွိဳက္တာမ်ိဳး လံုး၀ မလုပ္ပါနဲ႔။
(၃)ႏွာေခ်မယ္ဆိုရင္ ပါးစပ္ဖြင့္ျပီး ေခ်ပါ။
(၄)၀မ္းသြားရင္ အရမ္းမညွစ္ရေအာင္ အသီးအရြက္ စားပါ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ေနရင္ ၀မ္းေပ်ာ့သြားေဆး မွီ၀ဲေပးပါ။
(၅)အဲဒီအခ်ိန္မွာ ဘာအေလးအပင္မွ မ မပါနဲ႔။
(၆)ေခါင္းကို ႏွလံုးထက္ ျမင့္တဲ့ ေနရာမွာ ဆက္ထားပါ။
(၇)ဒီအခ်ိန္မွာ ေဆးလိပ္မေသာက္ပါနဲ႔။
(၈)၂၄ နာရီအတြင္း အရမ္းပူတဲ့အစားအေသာက္ေတြ (ဥပမာ ေကာ္ဖီ၊ စြပ္ျပဳတ္) ကိုေရွာင္ပါ။
(၉)အေပၚမွာေျပာခဲ့တဲ့ ေဆးေတြ ဆရာ၀န္ညႊန္ၾကားထားလို႔ ေသာက္ေနရရင္လဲ ေဆးခဏျဖတ္ဖို႔ ဆရာ၀န္ကို ျပန္တိုင္ပင္ပါ။
(၁၀)ဆရာ၀န္ရဲ့ ညႊန္ၾကားခ်က္အတိုင္း ႏွာေခါင္းထဲထည့္တဲ့ ေခ်ာဆီေဆးမ်ား (lubricating ointment) ကို သံုးနိုင္ပါတယ္။
အထူးသတိေပးခ်င္တာက အရမ္းႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံေနခ်ိန္မွာနဲ႔ လွ်ံျပီးစ အခ်ိန္္မွာ မ်က္လံုးေထာင့္ကေန ေသြးေတြ ထြက္လာလို႔ အရမ္းထိတ္လန္႔မသြားပါနဲ႔။ မ်က္ရည္ထုတ္ျပြန္ (Lacrimal Duct) က ႏွာေခါင္းနဲ႔လဲ ဆက္ေနတဲ့အတြက္ ခုလိုျဖစ္ရတာပါ။ ေသြးေတြက မ်က္လံုးထဲက လာတာမဟုတ္လို႔ အရမ္းေၾကာက္မသြားပါနဲ႔။ ေသြးထြက္တာ အရမ္းမ်ားျပီး ဘယ္လိုလုပ္လုပ္ ေသြးမတိတ္ေတာ့ဘူး ဆိုရင္ေတာ့ ဒါဟာ ေအာက္ခံေရာဂါ တစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္တာ ျဖစ္နိုင္လာလို႔ ေဆးရံုကို သြားသင့္ပါတယ္။ ထြက္လာတဲ့ ေသြးပမာဏကလဲ အရမ္းမ်ားရင္ ေသြးျဖစ္ျဖစ္ ဓာတ္ဆားရည္ ျဖစ္ျဖစ္ ျပန္သြင္းေပးသင့္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒါေတြက ျဖစ္ခဲပါတယ္။
Rheumatic Heart Disease ေလးဖက္နာေရာဂါ
ေလးဖက္နာႏွလံုးေရာဂါသည္ ကေလးႏွင့္လူငယ္ပိုင္းတြင္ အေတြ႔မ်ားေသာ ကူးစက္ႏိုင္ေသာေရာဂါ
တစ္ခုျဖစ္ေပသည္။ ၎ေရာဂါသည္ Group A beta-haemolytic streptococcus ဘက္တီးရီးယား
ပိုးေၾကာင့္ျဖစ္ေစႏိုင္ျပီး အမ်ားဆံုးမွာ အသက္(၅)ႏွစ္မွ(၁၅)ႏွစ္အတြင္း ျဖစ္ပြားတတ္သည္။ ကေလး
သူငယ္မ်ား လည္ပင္းနာ၊ အာသီးေရာင္ျဖစ္သူမ်ား၏ ၁၅% မွ ၃၀% သည္ ဤေရာဂါပိုးေၾကာင့္ျဖစ္ေစ
ျပီး က်န္ % မွာ Virus ပိုးးေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။ Streptococcus ဘက္တီးရီးယားပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ
လည္ပင္းနာ၊ အာသီးေရာင္ျခင္းသည္ ေလးဖက္နာအဖ်ားႏွင့္ႏွလံုးေရာဂါ၏ မူလအစ ရင္းျမစ္ျဖစ္ပါ
သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ယင္းကဲ့သို႔ေရာဂါလကၡဏာျပပါက ေပါ့ေပါ့တန္တန္မထားဘဲ တတ္ကၽြမ္းေသာ
ဆရာဝန္မ်ားႏွင့္ ကုသမႈခံယူမွသာ ေလးဖက္နာအဖ်ားႏွင့္ႏွလံုးေရာဂါျဖစ္ပြားမႈမွ ကာကြယ္ႏိုင္မည္ျဖစ္
ပါသည္။
Streptococcus ဘက္တီးရီးယားပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာလည္ပင္းနာ၊ အာသီးေရာင္ျခင္းသည္ ေဖာ္ျပပါ
လကၡဏာမ်ားႏွင့္အတူ ျဖစ္ပြားတတ္ပါသည္။
• လည္ပင္းနာျခင္းႏွင့္အတူ ႐ုတ္တရက္ဖ်ားလာျခင္း၊
• ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ပ်ိဳ႕အန္ျခင္း၊ ဗိုက္နာျခင္း၊
• အာသီးတစ္ဝိုက္နီရဲေရာင္ရမ္းျခင္း၊ လည္ပင္းအက်ိတ္မ်ားထြက္လာျခင္းတို႔ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
Virus ပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာလည္ပင္းနာ၊ အာသီးေရာင္ျခင္းသည္ အဖ်ားမ႐ွိဘဲ မ်က္လံုးနာ၊ ႏွာေစး၊
ေခ်ာင္းဆိုး၊ ဝမ္းပ်က္ျခင္းတို႔ႏွင့္အတူ တြဲ႐ွိႏိုင္ပါသည္။
Streptococcus ဘက္တီးရီးယားပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာလည္ပင္းနာ၊ အာသီးေရာင္ျခင္းျဖစ္ျပီး ၂ ပတ္
မွ ၃ ပတ္အတြင္း ေလးဖက္နာအဖ်ားႏွင့္အဆစ္နာေရာဂါ စတင္ေပၚေပါက္ေလ့႐ွိပါသည္။ ေလးဖက္
နာေရာဂါလကၡဏာမ်ားမွာ….
• ဖ်ားျခင္း၊ အစားအေသာက္ပ်က္ျခင္း၊ ႏံုးေခြေနျခင္း၊
• အဆစ္တစ္ခုထက္မကေရာင္ရမ္းနာက်င္ျခင္း(polyarthritis)၊ /li>
• ႏွလံုးေရာင္ျခင္း(pancarditis)ေၾကာင့္ ရင္ဘတ္ေအာင့္ျခင္း၊ ေမာျခင္း၊
• အေရျပားေအာက္အက်ိတ္ဖုထြက္ျခင္း(subcutaneous nodules)
• အေရျပားအနီကြက္ထြက္ျခင္း(erythema marginatum)
• ASO (Anti-Streptolysin O)ျမင့္တက္ျခင္း၊
ေလးဖက္နာေရာဂါသည္ အထက္ပါေရာဂါလကၡဏာအားလံုး႐ွိရမည္ဟု မဆိုလိုေပ။ ဆရာဝန္မွသာ
ဆံုးျဖတ္ေပးမည္ျဖစ္ျပီး ေရာဂါလကၡဏာအေၾကာင္းကို သိထားရန္အတြက္သာေဖာ္ျပေပးျခင္း ျဖစ္ပါ
သည္။
ေလးဖက္နာေရာဂါျဖစ္ပြားျပီးပါက ေနာက္ထပ္အဖန္တလဲလဲမျဖစ္ပြားေအာင္ ကာကြယ္ေဆးကို အနည္း
ဆံုး(၅)ႏွစ္ထိ ကုသမႈခံယူရမည္ျဖစ္ပါသည္။ Benzathine Penicillin 1.2 million unit ကို တစ္လ
တစ္ၾကိမ္ ပံုမွန္ထိုးျခင္းျဖင့္၎၊ Penicillin-V (250 mg)ေဆးျပားကို တစ္ေန႔ႏွစ္ၾကိမ္ပံုမွန္ေသာက္၍
၎ ကာကြယ္ကုသရန္ လိုအပ္ေပသည္။
တစ္ခုျဖစ္ေပသည္။ ၎ေရာဂါသည္ Group A beta-haemolytic streptococcus ဘက္တီးရီးယား
ပိုးေၾကာင့္ျဖစ္ေစႏိုင္ျပီး အမ်ားဆံုးမွာ အသက္(၅)ႏွစ္မွ(၁၅)ႏွစ္အတြင္း ျဖစ္ပြားတတ္သည္။ ကေလး
သူငယ္မ်ား လည္ပင္းနာ၊ အာသီးေရာင္ျဖစ္သူမ်ား၏ ၁၅% မွ ၃၀% သည္ ဤေရာဂါပိုးေၾကာင့္ျဖစ္ေစ
ျပီး က်န္ % မွာ Virus ပိုးးေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။ Streptococcus ဘက္တီးရီးယားပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ
လည္ပင္းနာ၊ အာသီးေရာင္ျခင္းသည္ ေလးဖက္နာအဖ်ားႏွင့္ႏွလံုးေရာဂါ၏ မူလအစ ရင္းျမစ္ျဖစ္ပါ
သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ယင္းကဲ့သို႔ေရာဂါလကၡဏာျပပါက ေပါ့ေပါ့တန္တန္မထားဘဲ တတ္ကၽြမ္းေသာ
ဆရာဝန္မ်ားႏွင့္ ကုသမႈခံယူမွသာ ေလးဖက္နာအဖ်ားႏွင့္ႏွလံုးေရာဂါျဖစ္ပြားမႈမွ ကာကြယ္ႏိုင္မည္ျဖစ္
ပါသည္။
Streptococcus ဘက္တီးရီးယားပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာလည္ပင္းနာ၊ အာသီးေရာင္ျခင္းသည္ ေဖာ္ျပပါ
လကၡဏာမ်ားႏွင့္အတူ ျဖစ္ပြားတတ္ပါသည္။
• လည္ပင္းနာျခင္းႏွင့္အတူ ႐ုတ္တရက္ဖ်ားလာျခင္း၊
• ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ပ်ိဳ႕အန္ျခင္း၊ ဗိုက္နာျခင္း၊
• အာသီးတစ္ဝိုက္နီရဲေရာင္ရမ္းျခင္း၊ လည္ပင္းအက်ိတ္မ်ားထြက္လာျခင္းတို႔ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
Virus ပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာလည္ပင္းနာ၊ အာသီးေရာင္ျခင္းသည္ အဖ်ားမ႐ွိဘဲ မ်က္လံုးနာ၊ ႏွာေစး၊
ေခ်ာင္းဆိုး၊ ဝမ္းပ်က္ျခင္းတို႔ႏွင့္အတူ တြဲ႐ွိႏိုင္ပါသည္။
Streptococcus ဘက္တီးရီးယားပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာလည္ပင္းနာ၊ အာသီးေရာင္ျခင္းျဖစ္ျပီး ၂ ပတ္
မွ ၃ ပတ္အတြင္း ေလးဖက္နာအဖ်ားႏွင့္အဆစ္နာေရာဂါ စတင္ေပၚေပါက္ေလ့႐ွိပါသည္။ ေလးဖက္
နာေရာဂါလကၡဏာမ်ားမွာ….
• ဖ်ားျခင္း၊ အစားအေသာက္ပ်က္ျခင္း၊ ႏံုးေခြေနျခင္း၊
• အဆစ္တစ္ခုထက္မကေရာင္ရမ္းနာက်င္ျခင္း(polyarthritis)၊ /li>
• ႏွလံုးေရာင္ျခင္း(pancarditis)ေၾကာင့္ ရင္ဘတ္ေအာင့္ျခင္း၊ ေမာျခင္း၊
• အေရျပားေအာက္အက်ိတ္ဖုထြက္ျခင္း(subcutaneous nodules)
• အေရျပားအနီကြက္ထြက္ျခင္း(erythema marginatum)
• ASO (Anti-Streptolysin O)ျမင့္တက္ျခင္း၊
ေလးဖက္နာေရာဂါသည္ အထက္ပါေရာဂါလကၡဏာအားလံုး႐ွိရမည္ဟု မဆိုလိုေပ။ ဆရာဝန္မွသာ
ဆံုးျဖတ္ေပးမည္ျဖစ္ျပီး ေရာဂါလကၡဏာအေၾကာင္းကို သိထားရန္အတြက္သာေဖာ္ျပေပးျခင္း ျဖစ္ပါ
သည္။
ေလးဖက္နာေရာဂါျဖစ္ပြားျပီးပါက ေနာက္ထပ္အဖန္တလဲလဲမျဖစ္ပြားေအာင္ ကာကြယ္ေဆးကို အနည္း
ဆံုး(၅)ႏွစ္ထိ ကုသမႈခံယူရမည္ျဖစ္ပါသည္။ Benzathine Penicillin 1.2 million unit ကို တစ္လ
တစ္ၾကိမ္ ပံုမွန္ထိုးျခင္းျဖင့္၎၊ Penicillin-V (250 mg)ေဆးျပားကို တစ္ေန႔ႏွစ္ၾကိမ္ပံုမွန္ေသာက္၍
၎ ကာကြယ္ကုသရန္ လိုအပ္ေပသည္။
Sinusitis ထိပ္ကပ္(ခပ္)နာ ဆိုတာ
ထိပ္ကပ္(ခပ္)နာဆိုတာ ဘာျဖစ္တာလဲ
ထိပ္ကပ္(ခပ္)နာ ဆိုတာ လူ႔ဦးေခါင္းခြံရိုး အတြင္းမွာရွိေနတဲ့ ေလအိတ္ငယ္ ေလးမ်ား ေယာင္ ယမ္းျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ေလအိတ္ငယ္ေလးေတြဆိုတာ ဘယ္ေနရာမွာရွိတာလဲ
လူ႔ရဲ႔ဦးေခါင္းခြံရိုး အတြင္း မ်က္ခံုးရိုးတ၀ိုက္၊ ပါးႏွင့္ ေမးရိုးတ၀ိုက္ ႏွင့္ ႏွာေခါင္းရိုးတ၀ိုက္တြင္ အေခါင္းေပါက္ ပါေသာ ေလအိတ္ငယ္ေလးေတြ ပါရွိပါတယ္။ ယင္း ေလအိတ္ငယ္ ေလးမ်ားကို ေဆးပညာ အေခၚအရ sinus ဟုေခၚပါတယ္။
ေလအိတ္ငယ္ေလးမ်ား တည္ေဆာက္ပံုႏွင့္ လုပ္ငန္းတာ၀န္
sinus ေလးမ်ားကို cilia လို႔ေခၚတဲ့ အေမႊးႏုေလးမ်ား ပါတဲ့ အေျမွးပါးေလးနဲ႔ ဖံုးအုပ္ထားပါ တယ္။ ယင္းအေျမွးပါးေလးမွာ mucus ဆိုတဲ့ အခြၽဲတမ်ိဳးကို ထုတ္ေပးတဲ့ အလႊာေလးလဲ ပါရွိပါတယ္။ ေလအိတ္ေခၚ sinus ေလးမ်ားဟာ အသက္ရႈသြင္း ရႈထုတ္လုပ္ေနေသာ ႏွာေခါင္း လမ္းတေလ်ာက္နဲ႔ အတြင္းဘက္မွာ ဆက္စပ္လ်က္ ရွိေနပါတယ္။
sinus ေခၚ ေလအိတ္ငယ္ေလးမ်ားရဲ႔ လုပ္ငန္းတာ၀န္ကေတာ့ အသက္ရႈလိုက္တဲ့ ေလထုထဲက ပါလာေသာ ဖုန္မႈန္႔နဲ႔ ပိုးမႊားမ်ားကို အခြၽဲလႊာေလး အတြင္း ဖမ္းယူလိုက္ျပီး အေမႊြးႏုေလး မ်ားရဲ႔ တြန္းပို႔လႈပ္ရွားမႈ ႏွင့္ sinus ရဲ႔ ေသးငယ္တဲ့ အေပါက္ေလးကေန ထုတ္ျပီး ႏွာေခါင္း မွတဆင့္ အျပင္သို႔ ျပန္လည္စြန္႔ထုတ္ ေစပါတယ္။
ထိပ္ကပ္(ခပ္)နာဘယ္လိုစျဖစ္သလဲ
မ်ားေသာအားျဖင့္ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး တခုခုေၾကာင့္ အေအးမိ ဖ်ားနာတဲ့ အခါမွာ စျဖစ္တတ္ပါ တယ္။ အေအးမိတဲ့အခါ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဟာ ေလအိတ္ငယ္မ်ားရဲ႔ အေျမွးပါးကို ေယာင္ယမ္းေစ ပါတယ္။ တဖန္ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႔ သဘာ၀ ကိုယ္ခံအား မ်ားက ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကို တိုက္ထုတ္ရန္ အေျမွးပါးမ်ားမွ အခြၽဲမ်ားကို ပိုမိုထုတ္ေစပါတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ေယာင္ယမ္းေနတဲ့ ေလအိတ္ေလးဟာ အခြၽဲမ်ားႏွင့္ ပိုမိုျပည့္လာျပီး ပိုေယာင္ယမ္းလာကာ ဘက္တီးရီးယား ပိုးမ်ာပါ ၀င္ေရာက္လာပါက ထိပ္ကပ္(ခပ္)နာေခၚ sinusitis ကို စတင္ခံစား ရပါေတာ့တယ္။
ဘယ္လိုလကၡဏာေလးေတြ ျပမလဲ
ေယာင္ယမ္းေနတဲ့ ေလအိတ္ေလးေတြ တည္ရွိတဲ့ေနရာကို မူတည္ျပီး အနည္းငယ္စီ ကြဲျပားပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဖ်ားျခင္း၊ ႏုံးခ်ိျပီး အားမရွိျဖစ္ျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆုိးျခင္း ၊ ႏွာရည္ အဆက္မျပတ္ က်ျခင္း၊ ႏွာေခါင္းပိတ္ျခင္းတို႔ အျပင္
(၁) အေအးမိဖ်ားနာေနတဲ့ ရက္အတြင္း မနက္ႏိုးလာတာနဲ႔ မ်က္ခံုးရိုးတ၀ုိက္ ကိုက္ခဲျခင္း၊ ကိုယ္ကို အေရွ႔နဲနဲ ကိုင္းတဲ့အခါ ဦးေခါင္း အေရွ႔ဘက္မွ ကုိက္ခဲမႈတခုခုကို ခံစားရျခင္း။
(၂) ပါးႏွင့္ေမးရိုး တ၀ိုက္မွ ေလအိတ္ေလးမ်ား ေယာင္ယမ္းမႈေၾကာင့္ အေပၚေမးရိုး တေလ်ာက္ နာက်င္ျခင္း၊ သြားကိုက္ျခင္း။
(၃) မ်က္၀န္းႏွခုၾကား ေလအိတ္ေလးမ်ား ေယာင္ယမ္းျပီး မ်က္၀န္းတ၀ိုက္ ကိုက္ခဲျခင္း၊ မ်က္ခြံ ေလးမ်ားပါ ေယာင္ယမ္းျခင္း အစရွိသည္ တုိ႔ကိုပါ ခံစားရတတ္ပါတယ္။
ေပ်ာက္ေအာင္ ဘယ္လိုကုရမလဲ
ေလအိတ္ေလးမ်ားဟာ ဦးေခါင္းခြံရိုး အတြင္းမွာ ရွိေနတဲ့ အတြက္ ဦးေႏွာက္နဲ႔ တည္ရွိမႈ အရမ္း နီးကပ္ပါတယ္။ ခဏတာ ခံစားရတဲ့ ေ၀ဒနာဆိုျပီး ေပ့ါလို႔မရပါဘူး။ ပဋိဇီ၀ ပိုးသတ္ ေဆးတခ်ိဳ႔ကို သင့္ရဲ႔ ဆရာ၀န္မွ ညႊန္ၾကားပါလိမ့္မယ္။ ပိုးသတ္ေဆးမ်ားကို ညႊန္ၾကားတဲ့ အခ်ိန္ကာလ အျပည့္ေသာက္ ေပးရပါမယ္။ ၂ရက္ေလာက္ ေသာက္ျပီး သက္သာလို႔ ျဖတ္လိုက္ရင္ ပိုးကခဏဘဲ ျငိမ္သြားျပီး ေနာက္တၾကိမ္မွာ ေဆးကို ယဥ္သြားတတ္ ပါတယ္။
ျပန္ျဖစ္တတ္သလား
ေအးတဲ့ ရာသီဥတုမွာ ေနတဲ့သူေတြ ေလထုထဲက ပါတဲ့ ပန္း၀တ္မႈန္တခ်ိဳ႔နဲ႔ မတည့္ဘဲ Allergy ျဖစ္ကာ ႏွာရည္ခဏခဏယို တတ္တဲ့သူေတြ၊ ပန္းနာရင္က်ပ္ ရွိတဲ့သူေတြ၊ ကိုယ္ခံအား က်ဆင္းေနတဲ့ သူေတြ၊ ဖုန္မႈန္႔မ်ားႏွင့္ ညစ္ညမ္းတဲ့ ေလထုကို ရႈရႈိက္ရတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္မွာ ေနထုိင္ရသူေတြဟာ ဒီေ၀ဒနာကို ခဏခဏျပန္ခံစားရ တတ္ပါတယ္။
ေဆး၀ါးအကူအညီ အျပင္ ဒါေလးေတြပါ လုပ္ၾကည့္မယ္။
ေဆး၀ါးမွီ၀ဲျပီး တဘက္က ပိုးေသေအာင္ လုပ္တဲ့အျပင္ ကိုယ္တိုင္လုပ္ႏိုင္တဲ့ အခ်က္ေလးေတြ နဲ႔ပါ သက္သာေအာင္ လုပ္ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။
(၁) ျပည့္ျပည့္၀၀ အနားယူပါ။ ကိုယ္ခံအား ေကာင္းျပီး ခဏခဏ အေအးမမိေစရန္ ထိန္းသိမ္း ပါ။ အာဟာရျပည့္၀စြာ စားျပီး အိပ္ခ်ိန္မွန္ပါေစ။
(၂) ပက္လက္လွဲ အိပ္ေနျခင္းက ႏွာေခါင္းကို ပိုပိတ္ေစပါတယ္။ ကိုယ္အသက္ရႈလို႔ ေကာင္းတဲ့ ဘက္ကို တဘက္ေစာင္းျပီး အိပ္ေပးပါက သက္သာေစပါတယ္။
(၃) ပူေႏြးေသာ အရည္မ်ားကို မၾကာမၾကာ ေသာက္ေပးပါက ႏွာရည္ယို ႏွာပိတ္တာကို သက္သာ ေလ်ာ့နည္းေစပါတယ္။
(၄) အ၀တ္စေလးကို ေရေႏြးေငြ႔ေငြ႔ေလးထဲ စိမ္ျပီး ယင္းအ၀တ္ေႏြးေႏြးေလးကို မ်က္ႏွာႏွင့္ ႏွာေခါင္းရိုး ေပၚကပ္ေပးျပီး အပူေႏြးေႏြးေလး ေပးတာကလဲ သက္သာေစပါတယ္။
(၅) ရာသီဥတု သိပ္ေအးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ အိမ္တြင္း အပူခ်ိန္ကို ထိန္းညွိေပးႏိုင္တဲ့ Equipment တခုခုကို တပ္ဆင္ထားပါ။
(၆) ေလယာဥ္ စီးတဲ့အခါမွာ ဖိအားမတူမႈေၾကာင့္လည္း ေလအိတ္ေလးေတြ ပိတ္ျပီး ျပန္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေလယာဥ္နဲ႔ ခရီးသြားစရာ ရွိလ်င္ သင့္ရဲ႔ဆရာ၀န္ နဲ႔တုိင္ပင္ျပီး အေယာင္ သက္သာ ေစေသာ ႏွာေခါင္းအတြင္း အစက္ခ်ျပီး သံုးရတဲ့ decongestant nasal drop တခုခုကို ၾကိဳသံုးသြားေပးပါ။
ဒါေလးေတြေတာ့ ေရွာင္ေနာ္
(၁) မ်က္ခံုးရိုး တ၀ိုက္ ေယာင္ယမ္းကိုက္ခဲေနခ်ိန္မွာ အာရုဏ္စူးစိုက္ျပီး တီဗြီၾကည့္ျခင္း၊ ကြန္ပ်ဴတာ screen ကိုၾကည့္ျခင္း၊ စာဖတ္ျခင္း စတာေတြ မလုပ္မိပါေစနဲ႔။
(၂) ကိုယ္နဲ႔ မတည့္တဲ့ အရာမ်ား (Allergen) ၊ ဖုန္ထူတဲ့ ေနရာေတြကို သတိထားေရွာင္ပါ။ တခုခုကို Allergic ျဖစ္ျပီး ႏွာရည္ယိုျခင္းကေန ထိပ္ကပ္(ခပ္)နာ ျပန္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
(၃) အရက္ေသာက္သံုး ျခင္းႏွင့္ စီးကရက္ေငြ႔မ်ားက ေလအိတ္ေလးရဲ႔ အေျမွးပါးကို ျပန္ေယာင္ယမ္း ေစတတ္ပါတယ္။ တတ္ႏိုင္သမွ် ေရွာင္ပါ။
(၄) ေရကူးကန္မွာ သံုးတဲ့ ကလိုရင္း ( chlorine)ေဆး ဓါတ္ကလည္း ထိပ္ကပ္(ခပ္)နာ ျဖစ္သူ အမ်ားစုနဲ႔ မတည့္တတ္ပါဘူး။
(၅) ေရေအာက္ငုပ္ျခင္း (Diving) လုပ္သူေတြမွာ ေရငုပ္တဲ့အခ်ိန္ ေရမ်ားဟာ အရွိန္ဖိအား နဲ႔ ႏွာေခါင္းမွ တဆင့္ ၀င္ေရာက္ျပီး ေလအိတ္ အေျမွးပါးေလး မ်ားကို ေယာင္ယမ္းေစ တတ္ပါတယ္။
ထိပ္ကပ္(ခပ္)နာ ဆိုတာ လူ႔ဦးေခါင္းခြံရိုး အတြင္းမွာရွိေနတဲ့ ေလအိတ္ငယ္ ေလးမ်ား ေယာင္ ယမ္းျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ေလအိတ္ငယ္ေလးေတြဆိုတာ ဘယ္ေနရာမွာရွိတာလဲ
လူ႔ရဲ႔ဦးေခါင္းခြံရိုး အတြင္း မ်က္ခံုးရိုးတ၀ိုက္၊ ပါးႏွင့္ ေမးရိုးတ၀ိုက္ ႏွင့္ ႏွာေခါင္းရိုးတ၀ိုက္တြင္ အေခါင္းေပါက္ ပါေသာ ေလအိတ္ငယ္ေလးေတြ ပါရွိပါတယ္။ ယင္း ေလအိတ္ငယ္ ေလးမ်ားကို ေဆးပညာ အေခၚအရ sinus ဟုေခၚပါတယ္။
ေလအိတ္ငယ္ေလးမ်ား တည္ေဆာက္ပံုႏွင့္ လုပ္ငန္းတာ၀န္
sinus ေလးမ်ားကို cilia လို႔ေခၚတဲ့ အေမႊးႏုေလးမ်ား ပါတဲ့ အေျမွးပါးေလးနဲ႔ ဖံုးအုပ္ထားပါ တယ္။ ယင္းအေျမွးပါးေလးမွာ mucus ဆိုတဲ့ အခြၽဲတမ်ိဳးကို ထုတ္ေပးတဲ့ အလႊာေလးလဲ ပါရွိပါတယ္။ ေလအိတ္ေခၚ sinus ေလးမ်ားဟာ အသက္ရႈသြင္း ရႈထုတ္လုပ္ေနေသာ ႏွာေခါင္း လမ္းတေလ်ာက္နဲ႔ အတြင္းဘက္မွာ ဆက္စပ္လ်က္ ရွိေနပါတယ္။
sinus ေခၚ ေလအိတ္ငယ္ေလးမ်ားရဲ႔ လုပ္ငန္းတာ၀န္ကေတာ့ အသက္ရႈလိုက္တဲ့ ေလထုထဲက ပါလာေသာ ဖုန္မႈန္႔နဲ႔ ပိုးမႊားမ်ားကို အခြၽဲလႊာေလး အတြင္း ဖမ္းယူလိုက္ျပီး အေမႊြးႏုေလး မ်ားရဲ႔ တြန္းပို႔လႈပ္ရွားမႈ ႏွင့္ sinus ရဲ႔ ေသးငယ္တဲ့ အေပါက္ေလးကေန ထုတ္ျပီး ႏွာေခါင္း မွတဆင့္ အျပင္သို႔ ျပန္လည္စြန္႔ထုတ္ ေစပါတယ္။
ထိပ္ကပ္(ခပ္)နာဘယ္လိုစျဖစ္သလဲ
မ်ားေသာအားျဖင့္ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး တခုခုေၾကာင့္ အေအးမိ ဖ်ားနာတဲ့ အခါမွာ စျဖစ္တတ္ပါ တယ္။ အေအးမိတဲ့အခါ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဟာ ေလအိတ္ငယ္မ်ားရဲ႔ အေျမွးပါးကို ေယာင္ယမ္းေစ ပါတယ္။ တဖန္ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႔ သဘာ၀ ကိုယ္ခံအား မ်ားက ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကို တိုက္ထုတ္ရန္ အေျမွးပါးမ်ားမွ အခြၽဲမ်ားကို ပိုမိုထုတ္ေစပါတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ေယာင္ယမ္းေနတဲ့ ေလအိတ္ေလးဟာ အခြၽဲမ်ားႏွင့္ ပိုမိုျပည့္လာျပီး ပိုေယာင္ယမ္းလာကာ ဘက္တီးရီးယား ပိုးမ်ာပါ ၀င္ေရာက္လာပါက ထိပ္ကပ္(ခပ္)နာေခၚ sinusitis ကို စတင္ခံစား ရပါေတာ့တယ္။
ဘယ္လိုလကၡဏာေလးေတြ ျပမလဲ
ေယာင္ယမ္းေနတဲ့ ေလအိတ္ေလးေတြ တည္ရွိတဲ့ေနရာကို မူတည္ျပီး အနည္းငယ္စီ ကြဲျပားပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဖ်ားျခင္း၊ ႏုံးခ်ိျပီး အားမရွိျဖစ္ျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆုိးျခင္း ၊ ႏွာရည္ အဆက္မျပတ္ က်ျခင္း၊ ႏွာေခါင္းပိတ္ျခင္းတို႔ အျပင္
(၁) အေအးမိဖ်ားနာေနတဲ့ ရက္အတြင္း မနက္ႏိုးလာတာနဲ႔ မ်က္ခံုးရိုးတ၀ုိက္ ကိုက္ခဲျခင္း၊ ကိုယ္ကို အေရွ႔နဲနဲ ကိုင္းတဲ့အခါ ဦးေခါင္း အေရွ႔ဘက္မွ ကုိက္ခဲမႈတခုခုကို ခံစားရျခင္း။
(၂) ပါးႏွင့္ေမးရိုး တ၀ိုက္မွ ေလအိတ္ေလးမ်ား ေယာင္ယမ္းမႈေၾကာင့္ အေပၚေမးရိုး တေလ်ာက္ နာက်င္ျခင္း၊ သြားကိုက္ျခင္း။
(၃) မ်က္၀န္းႏွခုၾကား ေလအိတ္ေလးမ်ား ေယာင္ယမ္းျပီး မ်က္၀န္းတ၀ိုက္ ကိုက္ခဲျခင္း၊ မ်က္ခြံ ေလးမ်ားပါ ေယာင္ယမ္းျခင္း အစရွိသည္ တုိ႔ကိုပါ ခံစားရတတ္ပါတယ္။
ေပ်ာက္ေအာင္ ဘယ္လိုကုရမလဲ
ေလအိတ္ေလးမ်ားဟာ ဦးေခါင္းခြံရိုး အတြင္းမွာ ရွိေနတဲ့ အတြက္ ဦးေႏွာက္နဲ႔ တည္ရွိမႈ အရမ္း နီးကပ္ပါတယ္။ ခဏတာ ခံစားရတဲ့ ေ၀ဒနာဆိုျပီး ေပ့ါလို႔မရပါဘူး။ ပဋိဇီ၀ ပိုးသတ္ ေဆးတခ်ိဳ႔ကို သင့္ရဲ႔ ဆရာ၀န္မွ ညႊန္ၾကားပါလိမ့္မယ္။ ပိုးသတ္ေဆးမ်ားကို ညႊန္ၾကားတဲ့ အခ်ိန္ကာလ အျပည့္ေသာက္ ေပးရပါမယ္။ ၂ရက္ေလာက္ ေသာက္ျပီး သက္သာလို႔ ျဖတ္လိုက္ရင္ ပိုးကခဏဘဲ ျငိမ္သြားျပီး ေနာက္တၾကိမ္မွာ ေဆးကို ယဥ္သြားတတ္ ပါတယ္။
ျပန္ျဖစ္တတ္သလား
ေအးတဲ့ ရာသီဥတုမွာ ေနတဲ့သူေတြ ေလထုထဲက ပါတဲ့ ပန္း၀တ္မႈန္တခ်ိဳ႔နဲ႔ မတည့္ဘဲ Allergy ျဖစ္ကာ ႏွာရည္ခဏခဏယို တတ္တဲ့သူေတြ၊ ပန္းနာရင္က်ပ္ ရွိတဲ့သူေတြ၊ ကိုယ္ခံအား က်ဆင္းေနတဲ့ သူေတြ၊ ဖုန္မႈန္႔မ်ားႏွင့္ ညစ္ညမ္းတဲ့ ေလထုကို ရႈရႈိက္ရတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္မွာ ေနထုိင္ရသူေတြဟာ ဒီေ၀ဒနာကို ခဏခဏျပန္ခံစားရ တတ္ပါတယ္။
ေဆး၀ါးအကူအညီ အျပင္ ဒါေလးေတြပါ လုပ္ၾကည့္မယ္။
ေဆး၀ါးမွီ၀ဲျပီး တဘက္က ပိုးေသေအာင္ လုပ္တဲ့အျပင္ ကိုယ္တိုင္လုပ္ႏိုင္တဲ့ အခ်က္ေလးေတြ နဲ႔ပါ သက္သာေအာင္ လုပ္ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။
(၁) ျပည့္ျပည့္၀၀ အနားယူပါ။ ကိုယ္ခံအား ေကာင္းျပီး ခဏခဏ အေအးမမိေစရန္ ထိန္းသိမ္း ပါ။ အာဟာရျပည့္၀စြာ စားျပီး အိပ္ခ်ိန္မွန္ပါေစ။
(၂) ပက္လက္လွဲ အိပ္ေနျခင္းက ႏွာေခါင္းကို ပိုပိတ္ေစပါတယ္။ ကိုယ္အသက္ရႈလို႔ ေကာင္းတဲ့ ဘက္ကို တဘက္ေစာင္းျပီး အိပ္ေပးပါက သက္သာေစပါတယ္။
(၃) ပူေႏြးေသာ အရည္မ်ားကို မၾကာမၾကာ ေသာက္ေပးပါက ႏွာရည္ယို ႏွာပိတ္တာကို သက္သာ ေလ်ာ့နည္းေစပါတယ္။
(၄) အ၀တ္စေလးကို ေရေႏြးေငြ႔ေငြ႔ေလးထဲ စိမ္ျပီး ယင္းအ၀တ္ေႏြးေႏြးေလးကို မ်က္ႏွာႏွင့္ ႏွာေခါင္းရိုး ေပၚကပ္ေပးျပီး အပူေႏြးေႏြးေလး ေပးတာကလဲ သက္သာေစပါတယ္။
(၅) ရာသီဥတု သိပ္ေအးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ အိမ္တြင္း အပူခ်ိန္ကို ထိန္းညွိေပးႏိုင္တဲ့ Equipment တခုခုကို တပ္ဆင္ထားပါ။
(၆) ေလယာဥ္ စီးတဲ့အခါမွာ ဖိအားမတူမႈေၾကာင့္လည္း ေလအိတ္ေလးေတြ ပိတ္ျပီး ျပန္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေလယာဥ္နဲ႔ ခရီးသြားစရာ ရွိလ်င္ သင့္ရဲ႔ဆရာ၀န္ နဲ႔တုိင္ပင္ျပီး အေယာင္ သက္သာ ေစေသာ ႏွာေခါင္းအတြင္း အစက္ခ်ျပီး သံုးရတဲ့ decongestant nasal drop တခုခုကို ၾကိဳသံုးသြားေပးပါ။
ဒါေလးေတြေတာ့ ေရွာင္ေနာ္
(၁) မ်က္ခံုးရိုး တ၀ိုက္ ေယာင္ယမ္းကိုက္ခဲေနခ်ိန္မွာ အာရုဏ္စူးစိုက္ျပီး တီဗြီၾကည့္ျခင္း၊ ကြန္ပ်ဴတာ screen ကိုၾကည့္ျခင္း၊ စာဖတ္ျခင္း စတာေတြ မလုပ္မိပါေစနဲ႔။
(၂) ကိုယ္နဲ႔ မတည့္တဲ့ အရာမ်ား (Allergen) ၊ ဖုန္ထူတဲ့ ေနရာေတြကို သတိထားေရွာင္ပါ။ တခုခုကို Allergic ျဖစ္ျပီး ႏွာရည္ယိုျခင္းကေန ထိပ္ကပ္(ခပ္)နာ ျပန္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
(၃) အရက္ေသာက္သံုး ျခင္းႏွင့္ စီးကရက္ေငြ႔မ်ားက ေလအိတ္ေလးရဲ႔ အေျမွးပါးကို ျပန္ေယာင္ယမ္း ေစတတ္ပါတယ္။ တတ္ႏိုင္သမွ် ေရွာင္ပါ။
(၄) ေရကူးကန္မွာ သံုးတဲ့ ကလိုရင္း ( chlorine)ေဆး ဓါတ္ကလည္း ထိပ္ကပ္(ခပ္)နာ ျဖစ္သူ အမ်ားစုနဲ႔ မတည့္တတ္ပါဘူး။
(၅) ေရေအာက္ငုပ္ျခင္း (Diving) လုပ္သူေတြမွာ ေရငုပ္တဲ့အခ်ိန္ ေရမ်ားဟာ အရွိန္ဖိအား နဲ႔ ႏွာေခါင္းမွ တဆင့္ ၀င္ေရာက္ျပီး ေလအိတ္ အေျမွးပါးေလး မ်ားကို ေယာင္ယမ္းေစ တတ္ပါတယ္။
Influenza (Flu) တုပ္ေကြးဖ်ားနာ ျဖစ္ျပီဆိုရင္
Influenza (Flu) ...တုပ္ေကြးဖ်ားနာ ျဖစ္ျပီဆိုရင္
ရာသီ အကူးအေျပာင္း ေလးေတြနဲ႔ ၾကံဳတဲ့အခါ အသက္အရြယ္မေရြး တုပ္ေကြးဖ်ားနာ ဆိုတဲ့ (Flu ) ကိုျဖစ္ဖူး တတ္ၾကပါတယ္။ ေအးတဲ့ရာသီဥတုမွာ သာမန္အေအးမိျပီး ႏွာေစးေခ်ာင္းဆုိး ျဖစ္ရာ ကေန တုပ္ေကြးကို ဆက္ျဖစ္တတ္ၾကပါတယ္။
တုပ္ေကြးဆိုတဲ့ Flu ဟာ Influenza virus & Parainfluenza virus ပိုးေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားရျခင္း ပါ။၄င္း ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဟာ လူတေယာက္နဲ႔ တေယာက္ကုိ အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္းမွ တဆင့္ ကူးစက္ ေစပါတယ္။
Flu ျဖစ္ျပီဆိုရင္
• အဖ်ားၾကီးျပီး ကုိယ္ပူမယ္။
• တကိုယ္လံုး ေညာင္းညာကိုက္ခဲေနမယ္။
• သလိပ္မထြက္ဘဲ ေခ်ာင္း အေျခာက္ဆုိးမယ္။
• ႏွာေခ်မယ္၊ ႏွာရည္ယုိမယ္။
• ခ်မ္းတုန္တာျဖစ္မယ္။
• လည္ပင္းနာမယ္။ အစရွိတာေလးေတြကို ခံစားရတတ္ပါတယ္။
ဘယ္လိုသက္သာ ေအာင္လုပ္ရမလဲ
တုပ္ေကြးဟာ ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားတာျဖစ္တဲ့ အတြက္ ဘက္တီးရီးယား ပိုးမ်ားကို ထိေရာက္စြာ ႏွိမ္နင္းႏိုင္တဲ့ ပဋိဇီ၀ေဆးမ်ားက တုပ္ေကြးဗိုင္းရပ္စ္ကို မႏွိမ္နင္း ႏိုင္ပါဘူး။ သုိ႔ေပမယ့္ ခံစားရတဲ့ ေ၀ဒနာ သက္သာေအာင္ အျခားအကူေဆးမ်ားကို မွီ၀ဲႏိုင္ပါတယ္။ အကိုက္ အခဲကိုလဲ သက္သာေစျပီး အဖ်ားကိုပါက်ေစတဲ့ analgesics အုပ္စု၀င္ ေဆးမ်ားႏွင့္ ေခ်ာင္းဆိုး ေပ်ာက္ေဆး အခ်ိဳ႔ကို ေဆးညႊန္းနဲ႔ အညီမွီ၀ဲႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဗိုင္းရပ္စ္ကို တိုက္ထုတ္ႏိုင္ဖို႔ ကိုယ္ခံအားက အဓိကပါ။ ကိုယ္ခံအား ေကာင္းမွသာ ဗိုင္းရပ္စ္ကို ျမန္ျမန္တိုက္ထုတ္ ႏိုင္မွာပါ။
ျမန္ျမန္ေပ်ာက္ေအာင္ ဒါေလးေတြ လုပ္ၾကည့္မယ္
(၁) အိမ္မွာ ျပည့္ျပည့္၀၀ အနားယူပါ။ Flu ဗိုင္းရပ္စ္ဟာ လူတေယာက္နဲ႔ တေယာက္ ကူးလြယ္
တာမို႔ အိမ္မွာ အနားယူျခင္းက ကိုယ့္အတြက္ ကုိယ္ခံအားလဲ ေကာင္းေစသလို သူတပါး ကိုလဲ ထပ္မျပန္႔ပြားေစတာမို႔ ျဖစ္ႏိုင္လ်င္ အိမ္မွာ အနားယူေပးပါ။
(၂) အရည္မ်ားမ်ား ေသာက္ေပးပါ။ ေရ၊ အသီးေဖ်ာ္ရည္ ႏွင့္ စြပ္ျပဳတ္တခုခုကို မၾကာခဏ ေသာက္ေပးပါ။ အရည္မ်ားက ခြၽဲကိုေပ်ာ္ေစတဲ့အျပင္ သင္ဖ်ားေနတဲ့အခါ ကိုယ္တြင္း ေရဓါတ္ ခန္းေျခာက္တတ္ ေစတာမို႔ ျဖစ္ႏိုင္လ်င္ အရည္မ်ားမ်ား ေသာက္ေပးဖို႔ လိုပါတယ္။
(၃) လည္ပင္းနာ သက္သာေအာင္ ေရေႏြးေႏြးထဲမွာ ဆားအနည္းငယ္ထဲ့ျပီး ဆားေရငံုျခင္း ( Gargle) ကို တေန႔ ၂ ၾကိမ္ထက္မနည္း လုပ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ လည္ပင္းနာေပ်ာက္ေအာင္ ငံုေဆးျပားမ်ား ( Lozenges) မ်ားကိုလဲ ငံုေပးႏိုင္ပါတယ္။
(၄) တုပ္ေကြးေၾကာင့္ ေခ်ာင္းဆိုးေနခ်ိန္မွာ ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးျခင္းႏွင့္ ေဆးလိပ္ေငြ႔ရွိတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္ကို ၾကိဳးစားျပီး ေရွာင္ေပးပါ။ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ေၾကာင့္ လည္ေခ်ာင္းယားယံျပီး ေခ်ာင္းဆိုးေန ခ်ိန္မွာ ေဆးလိပ္ေငြ႔ေတြက သင့္ကို ေခ်ာင္းပိုဆိုးေစပါလိမ့္မယ္။
(၅) အခ်မ္းေျပေအာင္ ဆိုျပီး အရက္ေသာက္ဖို႔လဲ မစဥ္းစားေစခ်င္ပါဘူး။ ဗိုင္းရပ္စ္ကို တိုက္ထုတ္ဖို႔ ကိုယ္ခံအား ေကာင္းဖို႔လိုေနခ်ိန္မွာ အရက္ေၾကာင့္ ေရာဂါေနာက္တမ်ိဳး မတိုးပါေစနဲ႔။
ဘယ္အခ်ိန္မွာ အေရးၾကီးျပီလဲ
တုပ္ေကြးဟာ အခ်ိန္ကာလ သိပ္မၾကာဘဲ ျပန္လည္ေပ်ာက္ကင္း သြားတတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္ဆက္တြဲ အေနနဲ႔ ဒါေလးေတြ ျဖစ္ျပီဆိုရင္ေတာ့ သင့္ရဲ႔ ဆရာ၀န္နဲ႔ ကုသမႈ အေသအခ်ာ ခံယူပါ။
• ကိုယ္အပူခ်ိန္သည္ 102 ဒီဂရီဖာရင္ဟုိက္ ထက္မ်ားလာျခင္းႏွင့္ ၁၀ ရက္ထက္ ပိုၾကာျပီး အဖ်ား ရက္ရွည္လာျခင္း
• အသက္ရႈမ၀ျခင္း၊ အသက္ရႈက်ပ္ျခင္း၊ ကေလး မ်ားတြင္ အသက္ရႈျမန္လာျခင္း၊ အသက္ရႈရာတြင္ တရႊီးရႊီးျမည္လာျခင္း၊
• ရင္ဘတ္ေအာင့္ျခင္း ႏွင့္ အရမ္း ေအာ့အန္ျခင္း
• ကေလး ငယ္မ်ားတြင္ အစားလဲ မ၀င္ေတာ့ဘဲ ကေလး သည္ အရမ္းမွိန္းလာျခင္း
• သတိလစ္ျပီး တက္ ခ်င္သလိုျဖစ္လာျခင္း ၊ စတာေလးေတြ ျဖစ္ျပီ ဆိုရင္ေတာ့ ကုသမႈ ခံယူဖို႔ အေရးၾကီးပါျပီ။
ကာကြယ္ေဆးလဲ ထိုးထားႏိုင္တယ္
တုပ္ေကြးေရာဂါကို တစ္ႏွစ္တစ္ၾကိမ္ ကာကြယ္ေဆးထိုးျပီးလဲ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ ပန္းနာရင္ၾကပ္ ရွိသူမ်ား ၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ရွိသူမ်ား၊ အသည္းေရာဂါရွိသူမ်ား စသူတို႔၊ နာတာရွည္ က်န္းမာေရး ျပသာနာ ရွိသူမ်ားႏွင့္ ကုိယ္ခံအားက်ဆင္း ေနသူမ်ားတို႔မွာ တုပ္ေကြးဗိုင္းရပ္စ္ကို ကာကြယ္ရန္ ကာကြယ္ေဆးကို မွန္မွန္ ထိုးထားသင့္ပါတယ္။
ရာသီ အကူးအေျပာင္း ေလးေတြနဲ႔ ၾကံဳတဲ့အခါ အသက္အရြယ္မေရြး တုပ္ေကြးဖ်ားနာ ဆိုတဲ့ (Flu ) ကိုျဖစ္ဖူး တတ္ၾကပါတယ္။ ေအးတဲ့ရာသီဥတုမွာ သာမန္အေအးမိျပီး ႏွာေစးေခ်ာင္းဆုိး ျဖစ္ရာ ကေန တုပ္ေကြးကို ဆက္ျဖစ္တတ္ၾကပါတယ္။
တုပ္ေကြးဆိုတဲ့ Flu ဟာ Influenza virus & Parainfluenza virus ပိုးေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားရျခင္း ပါ။၄င္း ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဟာ လူတေယာက္နဲ႔ တေယာက္ကုိ အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္းမွ တဆင့္ ကူးစက္ ေစပါတယ္။
Flu ျဖစ္ျပီဆိုရင္
• အဖ်ားၾကီးျပီး ကုိယ္ပူမယ္။
• တကိုယ္လံုး ေညာင္းညာကိုက္ခဲေနမယ္။
• သလိပ္မထြက္ဘဲ ေခ်ာင္း အေျခာက္ဆုိးမယ္။
• ႏွာေခ်မယ္၊ ႏွာရည္ယုိမယ္။
• ခ်မ္းတုန္တာျဖစ္မယ္။
• လည္ပင္းနာမယ္။ အစရွိတာေလးေတြကို ခံစားရတတ္ပါတယ္။
ဘယ္လိုသက္သာ ေအာင္လုပ္ရမလဲ
တုပ္ေကြးဟာ ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားတာျဖစ္တဲ့ အတြက္ ဘက္တီးရီးယား ပိုးမ်ားကို ထိေရာက္စြာ ႏွိမ္နင္းႏိုင္တဲ့ ပဋိဇီ၀ေဆးမ်ားက တုပ္ေကြးဗိုင္းရပ္စ္ကို မႏွိမ္နင္း ႏိုင္ပါဘူး။ သုိ႔ေပမယ့္ ခံစားရတဲ့ ေ၀ဒနာ သက္သာေအာင္ အျခားအကူေဆးမ်ားကို မွီ၀ဲႏိုင္ပါတယ္။ အကိုက္ အခဲကိုလဲ သက္သာေစျပီး အဖ်ားကိုပါက်ေစတဲ့ analgesics အုပ္စု၀င္ ေဆးမ်ားႏွင့္ ေခ်ာင္းဆိုး ေပ်ာက္ေဆး အခ်ိဳ႔ကို ေဆးညႊန္းနဲ႔ အညီမွီ၀ဲႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဗိုင္းရပ္စ္ကို တိုက္ထုတ္ႏိုင္ဖို႔ ကိုယ္ခံအားက အဓိကပါ။ ကိုယ္ခံအား ေကာင္းမွသာ ဗိုင္းရပ္စ္ကို ျမန္ျမန္တိုက္ထုတ္ ႏိုင္မွာပါ။
ျမန္ျမန္ေပ်ာက္ေအာင္ ဒါေလးေတြ လုပ္ၾကည့္မယ္
(၁) အိမ္မွာ ျပည့္ျပည့္၀၀ အနားယူပါ။ Flu ဗိုင္းရပ္စ္ဟာ လူတေယာက္နဲ႔ တေယာက္ ကူးလြယ္
တာမို႔ အိမ္မွာ အနားယူျခင္းက ကိုယ့္အတြက္ ကုိယ္ခံအားလဲ ေကာင္းေစသလို သူတပါး ကိုလဲ ထပ္မျပန္႔ပြားေစတာမို႔ ျဖစ္ႏိုင္လ်င္ အိမ္မွာ အနားယူေပးပါ။
(၂) အရည္မ်ားမ်ား ေသာက္ေပးပါ။ ေရ၊ အသီးေဖ်ာ္ရည္ ႏွင့္ စြပ္ျပဳတ္တခုခုကို မၾကာခဏ ေသာက္ေပးပါ။ အရည္မ်ားက ခြၽဲကိုေပ်ာ္ေစတဲ့အျပင္ သင္ဖ်ားေနတဲ့အခါ ကိုယ္တြင္း ေရဓါတ္ ခန္းေျခာက္တတ္ ေစတာမို႔ ျဖစ္ႏိုင္လ်င္ အရည္မ်ားမ်ား ေသာက္ေပးဖို႔ လိုပါတယ္။
(၃) လည္ပင္းနာ သက္သာေအာင္ ေရေႏြးေႏြးထဲမွာ ဆားအနည္းငယ္ထဲ့ျပီး ဆားေရငံုျခင္း ( Gargle) ကို တေန႔ ၂ ၾကိမ္ထက္မနည္း လုပ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ လည္ပင္းနာေပ်ာက္ေအာင္ ငံုေဆးျပားမ်ား ( Lozenges) မ်ားကိုလဲ ငံုေပးႏိုင္ပါတယ္။
(၄) တုပ္ေကြးေၾကာင့္ ေခ်ာင္းဆိုးေနခ်ိန္မွာ ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးျခင္းႏွင့္ ေဆးလိပ္ေငြ႔ရွိတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္ကို ၾကိဳးစားျပီး ေရွာင္ေပးပါ။ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ေၾကာင့္ လည္ေခ်ာင္းယားယံျပီး ေခ်ာင္းဆိုးေန ခ်ိန္မွာ ေဆးလိပ္ေငြ႔ေတြက သင့္ကို ေခ်ာင္းပိုဆိုးေစပါလိမ့္မယ္။
(၅) အခ်မ္းေျပေအာင္ ဆိုျပီး အရက္ေသာက္ဖို႔လဲ မစဥ္းစားေစခ်င္ပါဘူး။ ဗိုင္းရပ္စ္ကို တိုက္ထုတ္ဖို႔ ကိုယ္ခံအား ေကာင္းဖို႔လိုေနခ်ိန္မွာ အရက္ေၾကာင့္ ေရာဂါေနာက္တမ်ိဳး မတိုးပါေစနဲ႔။
ဘယ္အခ်ိန္မွာ အေရးၾကီးျပီလဲ
တုပ္ေကြးဟာ အခ်ိန္ကာလ သိပ္မၾကာဘဲ ျပန္လည္ေပ်ာက္ကင္း သြားတတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္ဆက္တြဲ အေနနဲ႔ ဒါေလးေတြ ျဖစ္ျပီဆိုရင္ေတာ့ သင့္ရဲ႔ ဆရာ၀န္နဲ႔ ကုသမႈ အေသအခ်ာ ခံယူပါ။
• ကိုယ္အပူခ်ိန္သည္ 102 ဒီဂရီဖာရင္ဟုိက္ ထက္မ်ားလာျခင္းႏွင့္ ၁၀ ရက္ထက္ ပိုၾကာျပီး အဖ်ား ရက္ရွည္လာျခင္း
• အသက္ရႈမ၀ျခင္း၊ အသက္ရႈက်ပ္ျခင္း၊ ကေလး မ်ားတြင္ အသက္ရႈျမန္လာျခင္း၊ အသက္ရႈရာတြင္ တရႊီးရႊီးျမည္လာျခင္း၊
• ရင္ဘတ္ေအာင့္ျခင္း ႏွင့္ အရမ္း ေအာ့အန္ျခင္း
• ကေလး ငယ္မ်ားတြင္ အစားလဲ မ၀င္ေတာ့ဘဲ ကေလး သည္ အရမ္းမွိန္းလာျခင္း
• သတိလစ္ျပီး တက္ ခ်င္သလိုျဖစ္လာျခင္း ၊ စတာေလးေတြ ျဖစ္ျပီ ဆိုရင္ေတာ့ ကုသမႈ ခံယူဖို႔ အေရးၾကီးပါျပီ။
ကာကြယ္ေဆးလဲ ထိုးထားႏိုင္တယ္
တုပ္ေကြးေရာဂါကို တစ္ႏွစ္တစ္ၾကိမ္ ကာကြယ္ေဆးထိုးျပီးလဲ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ ပန္းနာရင္ၾကပ္ ရွိသူမ်ား ၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ရွိသူမ်ား၊ အသည္းေရာဂါရွိသူမ်ား စသူတို႔၊ နာတာရွည္ က်န္းမာေရး ျပသာနာ ရွိသူမ်ားႏွင့္ ကုိယ္ခံအားက်ဆင္း ေနသူမ်ားတို႔မွာ တုပ္ေကြးဗိုင္းရပ္စ္ကို ကာကြယ္ရန္ ကာကြယ္ေဆးကို မွန္မွန္ ထိုးထားသင့္ပါတယ္။
ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္ျခင္း
ဆီးလမ္းေၾကာင္း စနစ္မွာပါ၀င္တဲ့ ေက်ာက္ကပ္၊ ဆီးျပႊန္ႏွင့္ ဆီးအိမ္ စတဲ့ တစ္ေနရာရာမွာ ပိုး၀င္တာကို ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဆီးအိမ္နဲ႔ ဆီးအိမ္ေအာက္ပိုင္းက ဆီးျပႊန္မွာ ပိုး၀င္တာ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္တ့ဲ လူတိုင္းမွာ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကို ခံစားရတာမဟုတ္ေပမယ့္ အမ်ားစုမွာေတာ့ ေအာက္ပါလကၡဏာအခ်ဳိ႕ကိုေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။
ေရာဂါလကၡဏာေတြဟာ လွ်ပ္တပ်က္ျဖစ္ေပၚလာတတ္ျပီး ေယ်ဘူယ်အားျဖင့္ကေတာ့
-ဆီးသြားခ်င္စိတ္ကို ထိန္းမရျခင္း
- ဆီးပူ ဆီးက်င္ျခင္း
- ပမာဏနည္းနည္းနွင့္ မၾကာခဏဆီးသြားျခင္း
-ဆီးတြင္း ေသြးပါျခင္း ၊ ဆီးနံ႔အလြန္ျပင္းျခင္း တို႔ျဖစ္ပါတယ္။
ဆီးလမ္းေၾကာင္း တေလွ်ာက္ပိုး၀င္တ့ဲေနရာေပၚမူတည္ျပီး ျဖစ္ပြားနိုင္တဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ့
ပိုး၀င္ျခင္းေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္ေယာင္ျခင္း
-ေက်ာေအာင့္ျခင္း
-အျပင္းဖ်ားျခင္း
-ခ်မ္းတုန္ျခင္း
-ပ်ဳိ႕အန္ျခင္း
- မူးေ၀ျခင္း
ဆီးအိမ္ပိုး၀င္ျပီးေယာင္ျခင္း
-ဆီးစပ္ေနရာတြင္ နာက်င္ျခင္း
-ဆီးက်င္ျပီး မၾကာခဏ ဆီးသြားခ်င္ျခင္း
-အဖ်ားေသြးေငြ႕ေငြ႕ရွိျခင္း
ဆီးလမ္းေၾကာင္း ေယာင္ျခင္း
-ဆီးပူဆီးက်င္ျခင္းတို႔ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ျဖစ္ပြားရေသာ အေၾကာင္းမ်ား
ဘက္တီးရီးယားပိုးမ်ား ဆီးလမ္းေၾကာင္းအတြင္းသို႔ စတင္၀င္ေရာက္ျပီး ဆီးလမ္းေၾကာင္ထဲ၌ ပြားမ်ားၾကရာက ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးအိမ္ပိုး၀င္ျခင္းဟာ မ်ားေသာအားျဖင့္ အစာအိမ္နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္းမွာ က်က္စားေလ့ရွိတဲ့ အေကာင္တစ္မ်ဳိးျဖစ္တဲ့ Escherichia coli ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းကို ေယာင္ယမ္းေစတဲ့ အျခား ပိုးမႊားေတြကေတာ့ ကာလသားေရာဂါကိုျဖစ္ေစနိုင္တဲ့ ganorrhonoes, clamydia နဲ႔ herpes simplex virus ေတြေၾကာင့္လည္း ပိုး၀င္ျခင္းျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ဘယ္လိုလူေတြမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္း အျဖစ္မ်ားတတ္ပါသလဲ
၁။ အမ်ဳိးသမီးမ်ား
အမ်ဳိးသမီးမ်ားမွာ ခႏၶာေဗဒဖဲြစည္းပံုအရ ဆီးလမ္းေၾကာင္းဟာ အမ်ဳိးသားမ်ားထက္ ပိုတိုတာေၾကာင့္ ပိုးမႊားမ်ားဟာ ဆီးအိမ္ကို ေရာက္ဖို႔ လြယ္ကူတတ္ပါတယ္။ အမ်ဳိးသမီးထုရဲ့ ထက္၀က္ဟာ သူတို႔ရဲ့ဘ၀ တသက္တာမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းကို ခံစားရတတ္ျပီး တခ်ဳိ႕မွာေတာ့ အၾကိမ္တစ္ခါထက္မနည္း ေတြ႕ၾကံဳရတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။
၂။ လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားသူမ်ား
လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားသူမ်ားမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းကို လႈံ႕ေဆာ္ျခင္း၊ ပိုးမႊားမွာ အလြယ္တကူ၀ယ္ေရာက္နိုင္ျခင္းတိုေၾကာင့္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္း အျဖစ္မ်ားတဲ့ပါတယ္။ လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားတဲ့ အမ်ဳိးသမီးမ်ားမွာေတာ့ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္ဖို႔ အခြင့္မ်ားတာဟာ ထင္ရွား တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။
၃။ သေႏၶတားျခင္း
အမ်ဳိးသမီးကြန္ဒြန္တမ်ဳိးျဖစ္တဲ့ သံုးတဲ့ အမ်ဳိးသမီးမ်ား၊ သုတ္ပိုးေသေစတဲ့ေဆးမ်ား သံုးတဲ့အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္း အျဖစ္မ်ားတတ္ပါတယ္။
၄။ ဇရာ ေသြးဆံုးျပီးအမ်ဳိးသမီးေတြမွာ အမ်ဳိးသမီးေဟာ္မုန္းတမ်ဳိးျဖစ္တဲ့ အီစထရိုဂ်င္ နည္းပါးလာတာေၾကာင့္ မိန္းမကိုယ္၊ ဆီးလမ္းေၾကာင္းနဲ႔ ဆီးအိမ္နံရံမ်ား ပါးလာျခင္း၊ ပြန္းပဲ့လြယ္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းကို ပိုျဖစ္ေစပါတယ္။
၅။ ေက်ာက္ကပ္ တြင္ ေက်ာက္တည္ျခင္း
ေက်ာက္ကပ္တြင္း ေက်ာက္တည္ျခင္း ႏွင့္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းကို ပိတ္စို႔ေစေသာ အျခားေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားဟာလည္း ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။
၆။ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိနွင့္ အျခားနာတာရွည္ေရာဂါမ်ား
ဒီေရာဂါေတြဟာ ကိုယ္ခံအား စနစ္ကို က်ဆင္းေစတာမို႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းကို ပိုမိုျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။
၇။ ဆီးပိုက္မ်ား
ဆီးပိုက္မ်ားကို ၾကာရွည္စြာ သံုးစဲြရေသာ သူေတြမွာလည္း ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းမ်ားတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။
ေနာက္ဆက္တဲြဆိုးက်ဳိးမ်ား
ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္မႈကို ထိေရာက္စြာကုမယ္ဆိုရင္ ေပ်ာက္ကင္းလြယ္တဲ့ ေရာဂါျဖစ္ေပမယ့္ အမႈမဲ့အမွတ္မဲ့ထားမိတဲ့ခါ ေက်ာက္ကပ္အထိပိုး၀င္ျခင္း အဲဒီက တဆင့္ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္စီးသည္အထိ ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ သက္ၾကီးရြယ္အိုမ်ားနဲ႔ ကေလးသူငယ္မ်ားမွာ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကိုလစ္လ်ဴရႈမိျခင္း ၊ အျခားေရာဂါမ်ားနွင့္ အမွတ္မွားတတ္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တဲြဆိုးက်ဳိးမ်ား ပိုမို ျဖစ္ပြားတာကို ပိုေတြ႕ရပါတယ္။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္အမ်ဳိးသမီးမ်ားမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ လမေစ့ဘဲ ေမြးတတ္ျခင္း၊ ကေလးေပါင္မျပည့္တတ္ျခင္းတို႔ကိုျဖစ္ဖို႔အခြင့္အလမ္းပိုမ်ား လာပါတယ္။
ေရာဂါရွာေဖြ စစ္ေဆးျခင္း
ေရာဂါလကၡာမ်ားကို ေသခ်ာေမးျမန္းျခင္း၊ စမ္းသပ္စစ္ေဆးျခင္းမ်ားဟာ အေရးၾကီးတဲ့အခန္းက႑က ပါ၀င္ပါတယ္။ ဆီးစစ္ျခင္း နွင့္ ဆီးပိုးေမြးျခင္း သင့္မွာအထက္ပါေရာဂါလကၡဏာမ်ားရွိျပီး သင့္ဆရာ၀န္က ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္မႈကို သံသယျဖစ္တဲ့အခါ ဆီးထဲမွာပါတဲ့ ေသြးနီဥ၊ ေသြးျဖဴဥနဲ႔ အျခားေသာ ဘက္တီးရီးယားေတြကို စစ္ေဆးဖို႔ ေျပာမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမွသံသယျဖစ္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဆီးပိုးေမြးျခင္းကို လုပ္နိုင္ပါတယ္။ ဆီးစစ္ျခင္းအားျဖင့္ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ရဲ့ဘယ္ေနရာမွာ ပိုး၀င္တယ္ဆိုတာကို ခဲြျခားသိနိုင္မွာမဟုတ္လုိ႔ သင့္ေ၀ဒနာ အေသးစိတ္ကို သင့္ဆရာ၀န္ကို ေသခ်ာေျပာျပဖို႔ အေရးၾကီးပါတယ္။
ကုသနည္း
မျပင္းထန္တဲ႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္မႈမ်ားကို ျပင္ပ လူနာအေနနဲ႔ကုသမႈခံယူနိုင္ျပီး ျပင္းထန္တဲ့ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္မႈမ်ား၊ ဒါမွမဟုတ္ အျခားေသာ နာတာရွည္ ေရာဂါရွိသူမ်ားနဲ႔ သက္ၾကီးရြယ္အိုမ်ားမွာေတာ့ ေဆးရံုတက္ျပီး ကုသမႈကို ခံယူဖို႔လိုေကာင္း လိုမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္တဲ့အတြက္ သင့္ဆရာ၀န္က Amoxicillin, Nitrofurantoin Ciprofloxacin Levofloxacin Sulfamethoxazole-trimethoprim စတဲ့ေဆးေတြနဲ႔ ဘက္တီးရီးယားအမ်ဳိးအစားေပၚမူတည္ျပီး ကုသေပးမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ဟာ ေဆးေသာက္ျပီး ရက္အနည္းငယ္အတြင္း ေပ်ာက္ကင္းနို္င္ေပမယ့္ သင့္အေနနဲ႔ ဆရာ၀န္ ညႊန္ၾကားတဲ့ရက္ျပည့္တဲ့အထိ ပိုးသတ္ေဆးကို ေသာက္သံုးသင့္တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမွသာ သင့္ကိုယ္တြင္းက ဘက္တီးရီယားပိုးကို အျပီးတိုင္ရွင္းလင္းျပီး ျဖစ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးက်င္ ဆီးေအာင့္ျခင္းအတြက္ အခ်ဳိ႕ေသာ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ားက သင့္ကိုကူညီမွာျဖစ္ေပမယ့္ သင့္မွာရွိတဲ့အျခားေရာဂါေတြကို သင့္ဆရာ၀န္ကို ဖြင့္ေျပာတိုင္ပင္ဖို႔လည္း မေမ့သင့္ပါဘူးေလ။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းအတြက္ ေသာက္သံုးတဲ့အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး အခ်ဳိ႕ရဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြကေတာ့ ဆီးအေရာင္ ေျပာင္းတတ္ျခင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္လို႔ သင္ဟာ ေသြးသားျပီးဆံုးတဲ့ အမ်ဳိးသမီးတစ္ေယာက္ဆိုရင္ေတာ့ သင့္ဆရာ၀န္က သင့္ရဲ့က်န္းမာေရးအေျခအေန နဲ႔ေဆးရဲ့ဆိုးက်ဳိးေတြကို ခ်င့္ခ်ိန္ျပီး အမ်ဳိးသမီးေဟာ္မုန္းျဖစ္တဲ့ အီစထရိုဂ်င္ကို ေပးျခင္းအားျဖင့္ သင့္ရဲ့ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္မႈအၾကိမ္ေရကို ေလ်ာ့က်ေေစမွာျဖစ္ပါတယ္။
ထပ္ခါထပ္ခါ
အကယ္လို႔ သင့္မွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္တဲ့ေ၀ဒနာကို ထပ္ခါထပ္ခါ ခံစားေနရမယ္ဆိုရင္ေတာ့ သင့္ရဲ့ဆရာ၀န္က ပိုးသတ္ေဆးကို ရက္အနည္းငယ္ပိုေသာက္ခိုင္းျခင္း ဒါမွမဟုတ္ သင္ခံစားေနရတ့ဲေ၀ဒနာ လကၡဏာေပၚမူတည္ျပီး ပိုးသတ္ေဆး ရက္တိုမ်ားကို ခ်ိန္ဆေသာက္ခိုင္းျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္မွာျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးပိုးစစ္တဲ့ တစ္ခါသံုး stick ေလးေတြကို အခုအခါ အလြယ္တကူရနိုင္ျပီး အဲဒါေတြကတဆင့္ အေတာ္ကို တိက်တဲ့အေျဖရနိုင္တာမို႔ သင့္မွာေရာဂါလကၡဏာ ခံစားရျပီဆိုရင္ အလြယ္တကူ စစ္နိုင္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းေကာင္းတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘယ္လိုပိုးသတ္ေဆးကို သံုးစဲြသည္ျဖစ္ေစ သင့္ဆရာ၀န္ ညႊန္ၾကားခ်က္အတိုင္း သံုးစဲြတာ ဟာ သင့္အတြက္ သင့္ေတာ္ စိတ္ခ်ရဆံုးပဲျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။
အိမ္တြင္းေဆး
ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ေနတဲ့အခါ သင့္အေနနဲ႔ေဆးထိုးေဆးေသာက္တာေတြ အျပင္အိမ္တြင္းကုသနည္းအေနနဲ႔ ေ၀ဒနာ သက္သာေအာင္ လုပ္နိုင္တာေတြကေတာ့
၁။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ ေရမ်ားမ်ား ေသာက္ျခင္းဟာ ဘက္တီးရီးယားမ်ားကို ဖယ္ရွားေပးျခင္းအားျဖင့္ သင့္ရဲ့ဆီးလမ္းေၾကာင္းကုိ သန္႔စင္ေစမွာျဖစ္ပါတယ္။
၂။ ေကာ္ဖီနွင့္ အခ်ဥ္ဓါတ္ ေကာ္ဖီ၊ အရက္ေသစာ၊ ကိုကာကိုလာ အစရွိတဲ့ အခ်ဳိရည္မ်ား၊ အခ်ဥ္ဓါတ္ပါတဲ့အခ်ဳိရည္မ်ားမၾကာခဏ ဆီးသြားေစတာမို႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ အဲဒီအရာေတြ အလြန္အမင္း ေသာက္သံုးျခင္းမွ ေရွာင္က်ဥ္သင့္ပါတယ္။
၃။ ေရေႏြးအိတ္ကပ္ေပးျခင္း ဆီးစပ္ေနရာမွာ ေရေႏြးအိတ္ကပ္ေပးျခင္းျဖင့္ ဆီးအိမ္ေအာင့္ျခင္း၊ ေနမထိထိုင္မသာျဖစ္ျခင္းတို႔ကို ေလ်ာ့က်ေစမွာျဖစ္ပါတယ္။
ကာကြယ္ျခင္းဟာ ကုသျခင္းထက္ထိေရာက္ပါတယ္။
ေသာက္ေဆးထိုးေဆးအျပင္ လူေန မႈစတိုင္ေျပာင္းလဲေပးျခင္းဟာလည္း ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္မႈကို အထိုက္အေလွ်ာက္ ကာကြယ္နိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါေလးေတြကေတာ့
၁။ အရည္မ်ားမ်ား ေသာက္ေပးပါ။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းဟာ ခႏၶာကိုယ္က အညစ္အေၾကးမွန္သမွ်ကို စြန္႔ပစ္ရာ လမ္းေၾကာင္းတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အရည္မ်ားမ်ားေသာက္ျခင္း အထူးသျဖင့္ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ျခင္းဟာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းကို သန္႔စင္ေစျပီး ပိုး၀င္ျခင္းကို ကာကြယ္နိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ အျခားေသာ လတ္ဆတ္တဲ့ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္မ်ားကိုလည္း သင့္မွာ အျခားက်န္းမာေရးျပသနာမရွိဘူးဆိုရင္ ေသာက္သံုးနိုင္ပါတယ္။
၂။ ေရအိမ္တက္တဲ့အခါ က်င္ၾကီးက်င္ငယ္သြားျပီးလို႔ သန္႔စင္တဲ့အခါ ခႏၶာကိုယ္အေရွ႕ပိုင္းမွ အေနာက္ဘက္ဆီသို႔ သန္႔စင္ျခင္းဟာ စအိုမွ ဘက္တီးရီးယားမ်ား ဆီးလမ္းေၾကာင္းဘက္သို႔ေရာက္လာနိုင္မႈကို ေလ်ာ့က်ေစတာမို႔ ေကာင္းတဲ့အက်င့္ေလး တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။
၃။ ေရအိမ္အျမန္သြားေပးပါ။
သင့္အေဖာ္နဲ႔ ကိစၥျပီးဆံုးတဲ့အခါ အလွ်င္အျမန္ဆီးသြားေပးျခင္းဟာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းကို အတန္အသင့္ ေလ်ာ့က်ေစပါမယ္။ ေရတစ္ခြက္ ေသာက္ျခင္းဟာလည္း ဘက္တီးရီးယားေတြကို အတန္အသင့္ရွင္းလင္းေပး တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
၄။ အမ်ဳိးသမီးသံုးပစၥည္းအခ်ဳိ႕
အခ်ဳိ႕ေသာ အမ်ဳိးသမီးသံုး အေမြးအၾကိဳင္မ်ားနဲ႔ အမ်ဳိးသမီးသံုးပစၥည္းအခ်ဳိ႕ဟာ ဆီးျပႊန္ကို လႈံ႕ေဆာ္ေပးတာေၾကာင့္ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းကို ပိုျဖစ္ေစပါတယ္။
ဒီေဆာင္းပါးေလးဟာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းကို တေစ့တေစာင္း သိနိုင္ဖို႔ ရည္ရြယ္တာမို႔ စာဖတ္သူအေနနဲ႔ သတိထားသင့့္တဲ့အခ်က္ေတြကို သိရွိနိုင္မွာျဖစ္ျပီး သင့္ဆရာ၀န္ဆီကိုသြားတ့ဲအခါမွာလည္း သင့္အတြက္ ေမးစရာေမးခြန္းအခ်ဳိ႕ အဆင္သင့္ရွိေနျပီလို႔ ယူဆပါတယ္။ ေဆးပညာရဲ့ လွ်ဳိ႕၀ွက္ခ်က္အတိုင္း ဘယ္စာအုပ္ဘယ္ ၀က္ဘ္ဆိုက္တ္ ကမွ သင့္ဆရာ၀န္နဲ႕ အစားထိုးနိုင္မွာမဟုတ္တာမို႔ သင့္ရဲ့မိသားစုဆရာ၀န္ ကို ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းဖြင့္ေျပာတိုင္ပင္ဖို႔ တိုက္တြန္းခ်င္ပါတယ္။
မူရင္း
1. Mayoclinicstaff. http://www.mayoclinic.com/health/urinary-tract-infection/DS00286. Mayoclinic; 2008; Available from: http://www.mayoclinic.com/health/urinary-tract-infection/DS00286.
2. ; Available from: http://en.wikipedia.org/wiki/Urinary_tract_infection.
ေရာဂါလကၡဏာေတြဟာ လွ်ပ္တပ်က္ျဖစ္ေပၚလာတတ္ျပီး ေယ်ဘူယ်အားျဖင့္ကေတာ့
-ဆီးသြားခ်င္စိတ္ကို ထိန္းမရျခင္း
- ဆီးပူ ဆီးက်င္ျခင္း
- ပမာဏနည္းနည္းနွင့္ မၾကာခဏဆီးသြားျခင္း
-ဆီးတြင္း ေသြးပါျခင္း ၊ ဆီးနံ႔အလြန္ျပင္းျခင္း တို႔ျဖစ္ပါတယ္။
ဆီးလမ္းေၾကာင္း တေလွ်ာက္ပိုး၀င္တ့ဲေနရာေပၚမူတည္ျပီး ျဖစ္ပြားနိုင္တဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ့
ပိုး၀င္ျခင္းေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္ေယာင္ျခင္း
-ေက်ာေအာင့္ျခင္း
-အျပင္းဖ်ားျခင္း
-ခ်မ္းတုန္ျခင္း
-ပ်ဳိ႕အန္ျခင္း
- မူးေ၀ျခင္း
ဆီးအိမ္ပိုး၀င္ျပီးေယာင္ျခင္း
-ဆီးစပ္ေနရာတြင္ နာက်င္ျခင္း
-ဆီးက်င္ျပီး မၾကာခဏ ဆီးသြားခ်င္ျခင္း
-အဖ်ားေသြးေငြ႕ေငြ႕ရွိျခင္း
ဆီးလမ္းေၾကာင္း ေယာင္ျခင္း
-ဆီးပူဆီးက်င္ျခင္းတို႔ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ျဖစ္ပြားရေသာ အေၾကာင္းမ်ား
ဘက္တီးရီးယားပိုးမ်ား ဆီးလမ္းေၾကာင္းအတြင္းသို႔ စတင္၀င္ေရာက္ျပီး ဆီးလမ္းေၾကာင္ထဲ၌ ပြားမ်ားၾကရာက ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးအိမ္ပိုး၀င္ျခင္းဟာ မ်ားေသာအားျဖင့္ အစာအိမ္နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္းမွာ က်က္စားေလ့ရွိတဲ့ အေကာင္တစ္မ်ဳိးျဖစ္တဲ့ Escherichia coli ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းကို ေယာင္ယမ္းေစတဲ့ အျခား ပိုးမႊားေတြကေတာ့ ကာလသားေရာဂါကိုျဖစ္ေစနိုင္တဲ့ ganorrhonoes, clamydia နဲ႔ herpes simplex virus ေတြေၾကာင့္လည္း ပိုး၀င္ျခင္းျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ဘယ္လိုလူေတြမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္း အျဖစ္မ်ားတတ္ပါသလဲ
၁။ အမ်ဳိးသမီးမ်ား
အမ်ဳိးသမီးမ်ားမွာ ခႏၶာေဗဒဖဲြစည္းပံုအရ ဆီးလမ္းေၾကာင္းဟာ အမ်ဳိးသားမ်ားထက္ ပိုတိုတာေၾကာင့္ ပိုးမႊားမ်ားဟာ ဆီးအိမ္ကို ေရာက္ဖို႔ လြယ္ကူတတ္ပါတယ္။ အမ်ဳိးသမီးထုရဲ့ ထက္၀က္ဟာ သူတို႔ရဲ့ဘ၀ တသက္တာမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းကို ခံစားရတတ္ျပီး တခ်ဳိ႕မွာေတာ့ အၾကိမ္တစ္ခါထက္မနည္း ေတြ႕ၾကံဳရတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။
၂။ လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားသူမ်ား
လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားသူမ်ားမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းကို လႈံ႕ေဆာ္ျခင္း၊ ပိုးမႊားမွာ အလြယ္တကူ၀ယ္ေရာက္နိုင္ျခင္းတိုေၾကာင့္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္း အျဖစ္မ်ားတဲ့ပါတယ္။ လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားတဲ့ အမ်ဳိးသမီးမ်ားမွာေတာ့ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္ဖို႔ အခြင့္မ်ားတာဟာ ထင္ရွား တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။
၃။ သေႏၶတားျခင္း
အမ်ဳိးသမီးကြန္ဒြန္တမ်ဳိးျဖစ္တဲ့ သံုးတဲ့ အမ်ဳိးသမီးမ်ား၊ သုတ္ပိုးေသေစတဲ့ေဆးမ်ား သံုးတဲ့အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္း အျဖစ္မ်ားတတ္ပါတယ္။
၄။ ဇရာ ေသြးဆံုးျပီးအမ်ဳိးသမီးေတြမွာ အမ်ဳိးသမီးေဟာ္မုန္းတမ်ဳိးျဖစ္တဲ့ အီစထရိုဂ်င္ နည္းပါးလာတာေၾကာင့္ မိန္းမကိုယ္၊ ဆီးလမ္းေၾကာင္းနဲ႔ ဆီးအိမ္နံရံမ်ား ပါးလာျခင္း၊ ပြန္းပဲ့လြယ္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းကို ပိုျဖစ္ေစပါတယ္။
၅။ ေက်ာက္ကပ္ တြင္ ေက်ာက္တည္ျခင္း
ေက်ာက္ကပ္တြင္း ေက်ာက္တည္ျခင္း ႏွင့္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းကို ပိတ္စို႔ေစေသာ အျခားေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားဟာလည္း ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။
၆။ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိနွင့္ အျခားနာတာရွည္ေရာဂါမ်ား
ဒီေရာဂါေတြဟာ ကိုယ္ခံအား စနစ္ကို က်ဆင္းေစတာမို႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းကို ပိုမိုျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။
၇။ ဆီးပိုက္မ်ား
ဆီးပိုက္မ်ားကို ၾကာရွည္စြာ သံုးစဲြရေသာ သူေတြမွာလည္း ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းမ်ားတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။
ေနာက္ဆက္တဲြဆိုးက်ဳိးမ်ား
ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္မႈကို ထိေရာက္စြာကုမယ္ဆိုရင္ ေပ်ာက္ကင္းလြယ္တဲ့ ေရာဂါျဖစ္ေပမယ့္ အမႈမဲ့အမွတ္မဲ့ထားမိတဲ့ခါ ေက်ာက္ကပ္အထိပိုး၀င္ျခင္း အဲဒီက တဆင့္ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္စီးသည္အထိ ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ သက္ၾကီးရြယ္အိုမ်ားနဲ႔ ကေလးသူငယ္မ်ားမွာ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကိုလစ္လ်ဴရႈမိျခင္း ၊ အျခားေရာဂါမ်ားနွင့္ အမွတ္မွားတတ္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တဲြဆိုးက်ဳိးမ်ား ပိုမို ျဖစ္ပြားတာကို ပိုေတြ႕ရပါတယ္။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္အမ်ဳိးသမီးမ်ားမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ လမေစ့ဘဲ ေမြးတတ္ျခင္း၊ ကေလးေပါင္မျပည့္တတ္ျခင္းတို႔ကိုျဖစ္ဖို႔အခြင့္အလမ္းပိုမ်ား လာပါတယ္။
ေရာဂါရွာေဖြ စစ္ေဆးျခင္း
ေရာဂါလကၡာမ်ားကို ေသခ်ာေမးျမန္းျခင္း၊ စမ္းသပ္စစ္ေဆးျခင္းမ်ားဟာ အေရးၾကီးတဲ့အခန္းက႑က ပါ၀င္ပါတယ္။ ဆီးစစ္ျခင္း နွင့္ ဆီးပိုးေမြးျခင္း သင့္မွာအထက္ပါေရာဂါလကၡဏာမ်ားရွိျပီး သင့္ဆရာ၀န္က ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္မႈကို သံသယျဖစ္တဲ့အခါ ဆီးထဲမွာပါတဲ့ ေသြးနီဥ၊ ေသြးျဖဴဥနဲ႔ အျခားေသာ ဘက္တီးရီးယားေတြကို စစ္ေဆးဖို႔ ေျပာမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမွသံသယျဖစ္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဆီးပိုးေမြးျခင္းကို လုပ္နိုင္ပါတယ္။ ဆီးစစ္ျခင္းအားျဖင့္ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ရဲ့ဘယ္ေနရာမွာ ပိုး၀င္တယ္ဆိုတာကို ခဲြျခားသိနိုင္မွာမဟုတ္လုိ႔ သင့္ေ၀ဒနာ အေသးစိတ္ကို သင့္ဆရာ၀န္ကို ေသခ်ာေျပာျပဖို႔ အေရးၾကီးပါတယ္။
ကုသနည္း
မျပင္းထန္တဲ႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္မႈမ်ားကို ျပင္ပ လူနာအေနနဲ႔ကုသမႈခံယူနိုင္ျပီး ျပင္းထန္တဲ့ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္မႈမ်ား၊ ဒါမွမဟုတ္ အျခားေသာ နာတာရွည္ ေရာဂါရွိသူမ်ားနဲ႔ သက္ၾကီးရြယ္အိုမ်ားမွာေတာ့ ေဆးရံုတက္ျပီး ကုသမႈကို ခံယူဖို႔လိုေကာင္း လိုမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္တဲ့အတြက္ သင့္ဆရာ၀န္က Amoxicillin, Nitrofurantoin Ciprofloxacin Levofloxacin Sulfamethoxazole-trimethoprim စတဲ့ေဆးေတြနဲ႔ ဘက္တီးရီးယားအမ်ဳိးအစားေပၚမူတည္ျပီး ကုသေပးမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ဟာ ေဆးေသာက္ျပီး ရက္အနည္းငယ္အတြင္း ေပ်ာက္ကင္းနို္င္ေပမယ့္ သင့္အေနနဲ႔ ဆရာ၀န္ ညႊန္ၾကားတဲ့ရက္ျပည့္တဲ့အထိ ပိုးသတ္ေဆးကို ေသာက္သံုးသင့္တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမွသာ သင့္ကိုယ္တြင္းက ဘက္တီးရီယားပိုးကို အျပီးတိုင္ရွင္းလင္းျပီး ျဖစ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးက်င္ ဆီးေအာင့္ျခင္းအတြက္ အခ်ဳိ႕ေသာ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ားက သင့္ကိုကူညီမွာျဖစ္ေပမယ့္ သင့္မွာရွိတဲ့အျခားေရာဂါေတြကို သင့္ဆရာ၀န္ကို ဖြင့္ေျပာတိုင္ပင္ဖို႔လည္း မေမ့သင့္ပါဘူးေလ။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းအတြက္ ေသာက္သံုးတဲ့အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး အခ်ဳိ႕ရဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြကေတာ့ ဆီးအေရာင္ ေျပာင္းတတ္ျခင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္လို႔ သင္ဟာ ေသြးသားျပီးဆံုးတဲ့ အမ်ဳိးသမီးတစ္ေယာက္ဆိုရင္ေတာ့ သင့္ဆရာ၀န္က သင့္ရဲ့က်န္းမာေရးအေျခအေန နဲ႔ေဆးရဲ့ဆိုးက်ဳိးေတြကို ခ်င့္ခ်ိန္ျပီး အမ်ဳိးသမီးေဟာ္မုန္းျဖစ္တဲ့ အီစထရိုဂ်င္ကို ေပးျခင္းအားျဖင့္ သင့္ရဲ့ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္မႈအၾကိမ္ေရကို ေလ်ာ့က်ေေစမွာျဖစ္ပါတယ္။
ထပ္ခါထပ္ခါ
အကယ္လို႔ သင့္မွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္တဲ့ေ၀ဒနာကို ထပ္ခါထပ္ခါ ခံစားေနရမယ္ဆိုရင္ေတာ့ သင့္ရဲ့ဆရာ၀န္က ပိုးသတ္ေဆးကို ရက္အနည္းငယ္ပိုေသာက္ခိုင္းျခင္း ဒါမွမဟုတ္ သင္ခံစားေနရတ့ဲေ၀ဒနာ လကၡဏာေပၚမူတည္ျပီး ပိုးသတ္ေဆး ရက္တိုမ်ားကို ခ်ိန္ဆေသာက္ခိုင္းျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္မွာျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးပိုးစစ္တဲ့ တစ္ခါသံုး stick ေလးေတြကို အခုအခါ အလြယ္တကူရနိုင္ျပီး အဲဒါေတြကတဆင့္ အေတာ္ကို တိက်တဲ့အေျဖရနိုင္တာမို႔ သင့္မွာေရာဂါလကၡဏာ ခံစားရျပီဆိုရင္ အလြယ္တကူ စစ္နိုင္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းေကာင္းတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘယ္လိုပိုးသတ္ေဆးကို သံုးစဲြသည္ျဖစ္ေစ သင့္ဆရာ၀န္ ညႊန္ၾကားခ်က္အတိုင္း သံုးစဲြတာ ဟာ သင့္အတြက္ သင့္ေတာ္ စိတ္ခ်ရဆံုးပဲျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။
အိမ္တြင္းေဆး
ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ေနတဲ့အခါ သင့္အေနနဲ႔ေဆးထိုးေဆးေသာက္တာေတြ အျပင္အိမ္တြင္းကုသနည္းအေနနဲ႔ ေ၀ဒနာ သက္သာေအာင္ လုပ္နိုင္တာေတြကေတာ့
၁။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ ေရမ်ားမ်ား ေသာက္ျခင္းဟာ ဘက္တီးရီးယားမ်ားကို ဖယ္ရွားေပးျခင္းအားျဖင့္ သင့္ရဲ့ဆီးလမ္းေၾကာင္းကုိ သန္႔စင္ေစမွာျဖစ္ပါတယ္။
၂။ ေကာ္ဖီနွင့္ အခ်ဥ္ဓါတ္ ေကာ္ဖီ၊ အရက္ေသစာ၊ ကိုကာကိုလာ အစရွိတဲ့ အခ်ဳိရည္မ်ား၊ အခ်ဥ္ဓါတ္ပါတဲ့အခ်ဳိရည္မ်ားမၾကာခဏ ဆီးသြားေစတာမို႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ အဲဒီအရာေတြ အလြန္အမင္း ေသာက္သံုးျခင္းမွ ေရွာင္က်ဥ္သင့္ပါတယ္။
၃။ ေရေႏြးအိတ္ကပ္ေပးျခင္း ဆီးစပ္ေနရာမွာ ေရေႏြးအိတ္ကပ္ေပးျခင္းျဖင့္ ဆီးအိမ္ေအာင့္ျခင္း၊ ေနမထိထိုင္မသာျဖစ္ျခင္းတို႔ကို ေလ်ာ့က်ေစမွာျဖစ္ပါတယ္။
ကာကြယ္ျခင္းဟာ ကုသျခင္းထက္ထိေရာက္ပါတယ္။
ေသာက္ေဆးထိုးေဆးအျပင္ လူေန မႈစတိုင္ေျပာင္းလဲေပးျခင္းဟာလည္း ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္မႈကို အထိုက္အေလွ်ာက္ ကာကြယ္နိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါေလးေတြကေတာ့
၁။ အရည္မ်ားမ်ား ေသာက္ေပးပါ။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းဟာ ခႏၶာကိုယ္က အညစ္အေၾကးမွန္သမွ်ကို စြန္႔ပစ္ရာ လမ္းေၾကာင္းတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အရည္မ်ားမ်ားေသာက္ျခင္း အထူးသျဖင့္ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ျခင္းဟာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းကို သန္႔စင္ေစျပီး ပိုး၀င္ျခင္းကို ကာကြယ္နိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ အျခားေသာ လတ္ဆတ္တဲ့ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္မ်ားကိုလည္း သင့္မွာ အျခားက်န္းမာေရးျပသနာမရွိဘူးဆိုရင္ ေသာက္သံုးနိုင္ပါတယ္။
၂။ ေရအိမ္တက္တဲ့အခါ က်င္ၾကီးက်င္ငယ္သြားျပီးလို႔ သန္႔စင္တဲ့အခါ ခႏၶာကိုယ္အေရွ႕ပိုင္းမွ အေနာက္ဘက္ဆီသို႔ သန္႔စင္ျခင္းဟာ စအိုမွ ဘက္တီးရီးယားမ်ား ဆီးလမ္းေၾကာင္းဘက္သို႔ေရာက္လာနိုင္မႈကို ေလ်ာ့က်ေစတာမို႔ ေကာင္းတဲ့အက်င့္ေလး တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။
၃။ ေရအိမ္အျမန္သြားေပးပါ။
သင့္အေဖာ္နဲ႔ ကိစၥျပီးဆံုးတဲ့အခါ အလွ်င္အျမန္ဆီးသြားေပးျခင္းဟာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းကို အတန္အသင့္ ေလ်ာ့က်ေစပါမယ္။ ေရတစ္ခြက္ ေသာက္ျခင္းဟာလည္း ဘက္တီးရီးယားေတြကို အတန္အသင့္ရွင္းလင္းေပး တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
၄။ အမ်ဳိးသမီးသံုးပစၥည္းအခ်ဳိ႕
အခ်ဳိ႕ေသာ အမ်ဳိးသမီးသံုး အေမြးအၾကိဳင္မ်ားနဲ႔ အမ်ဳိးသမီးသံုးပစၥည္းအခ်ဳိ႕ဟာ ဆီးျပႊန္ကို လႈံ႕ေဆာ္ေပးတာေၾကာင့္ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းကို ပိုျဖစ္ေစပါတယ္။
ဒီေဆာင္းပါးေလးဟာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းကို တေစ့တေစာင္း သိနိုင္ဖို႔ ရည္ရြယ္တာမို႔ စာဖတ္သူအေနနဲ႔ သတိထားသင့့္တဲ့အခ်က္ေတြကို သိရွိနိုင္မွာျဖစ္ျပီး သင့္ဆရာ၀န္ဆီကိုသြားတ့ဲအခါမွာလည္း သင့္အတြက္ ေမးစရာေမးခြန္းအခ်ဳိ႕ အဆင္သင့္ရွိေနျပီလို႔ ယူဆပါတယ္။ ေဆးပညာရဲ့ လွ်ဳိ႕၀ွက္ခ်က္အတိုင္း ဘယ္စာအုပ္ဘယ္ ၀က္ဘ္ဆိုက္တ္ ကမွ သင့္ဆရာ၀န္နဲ႕ အစားထိုးနိုင္မွာမဟုတ္တာမို႔ သင့္ရဲ့မိသားစုဆရာ၀န္ ကို ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းဖြင့္ေျပာတိုင္ပင္ဖို႔ တိုက္တြန္းခ်င္ပါတယ္။
မူရင္း
1. Mayoclinicstaff. http://www.mayoclinic.com/health/urinary-tract-infection/DS00286. Mayoclinic; 2008; Available from: http://www.mayoclinic.com/health/urinary-tract-infection/DS00286.
2. ; Available from: http://en.wikipedia.org/wiki/Urinary_tract_infection.
ဆီးမထိန္းႏိုင္ျခင္း
ဆီးမထိန္းႏိုင္တဲ့ ေရာဂါဟာ အမ်ိဳးသမီး ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ခံစားေနရတဲ့ ဆိုးဝါးတဲ့ ေရာဂါတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။
ေရာဂါဟာ အသက္အရြယ္ၾကီးတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာသာ ျဖစ္တယ္လို႔ ယခင္က သိခဲ့ၾကေပမယ့္ တကယ္တမ္းမွာေတာ့ အသက္ အရြယ္မေရြး ခံစားေနရပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အမ်ိဳးသားမ်ားထက္ (၂) ဆ ပိုျပီး အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ အေမရိကန္ အမ်ိဳးသမီးထုရဲ႕ ၂၅ မွ ၄၅ % ဟာ ဆီမထိန္းႏိုင္တဲ့ ေရာဂါကို ခံစားေနရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ တစ္ႏွစ္မွာ အနည္းဆံုး တစ္ၾကိမ္ခန္႔ ဆီးစိမ့္ ထြက္ျခင္းရွိဘူးၾကတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
"ဒီေရာဂါဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြ သူတို႔ရဲ႕ လူမႈ ပတ္ဝန္းက်င္မွာ အရွက္ရေစျပီး လူေနမႈ ဘဝတန္ဖိုး Quality of Life ကို လည္း ထိခိုက္ေစပါတယ္" လို႔ ပေရာ္ဖက္ဆာ ေဒါက္တာ Linda Brubaker က ဆိုပါတယ္။ "လူေတြက ဒီျပႆနာကို ေရာဂါတစ္ခုအေနနဲ႔ မျမင္သလို ကုသႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေတြ ရွိတယ္ဆိုတာကိုလည္း မသိၾကပါဘူး။ ကေလး ေမြးဖြားခ်ိန္ နဲ႔ မီးယပ္ ေသြးဆံုးခ်ိန္မွာ ပံုမွန္ ခံစားရတဲ့ အျဖစ္အပ်က္တစ္ခု အေနနဲ႔ပဲ ခံယူထားၾကပ ါတယ္" လို႔ သူကဆိုပါတယ္။ "ဒါက ျဖစ္႐ိုး ျဖစ္စဥ္ မဟုတ္ပါဘူး။ သာမန္ ရိုးရွင္းတဲ့ နည္းလမ္းေလးေတြနဲ႔ ကုသ ႏိုင္ပါတယ္" လို႔ဆိုပါတယ္။
ေရာဂါအမ်ိဳးအစားမ်ား
တစ္ခ်ိဳ႕ ေဝဒနာရွင္ေတြမွာ မသိသာလွေပမယ့္ တစ္ခ်ိဳ႕မွာေတာ့ အဝတ္အစားေတြ စိုတဲ့အထိ အေျခအေန ဆိုးတတ္ ပါတယ္။ ဆီးမထိန္းႏိုင္တဲ့ ေရာဂါကို ေယ်ဘူယ်အားျဖင့္ (၄)မ်ိဳး ခြဲျခား ႏိုင္ပါတယ္။
(၁) Stress Incontinence
ေခ်ာင္းဆိုး၊ ႏွာေခ်တဲ့အခါ၊ အူလိွဳက္သဲလွိဳက္ ရယ္ေမာတဲ့အခါမွာ ဆီးစိမ္႔ထြက္ျခင္းကို ဆိုပါတယ္။ သင့္ရဲ႕ ဆီးအိမ္ေပၚကို ဖိအားေပးလိုက္တဲ့ မည္သည့္ အေျခအေနမ်ိဳးမွာမဆို ျဖစ္ပြားႏိုင္ပါတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ျခင္း၊ ကေလး ေမြးဖြားျခင္း စတဲ့ တင္ပါးဆံု ႐ိုးကြင္းအတြင္းက ၾကြက္သားေတြကို ဆြဲဆန္႔ျပီး အားနည္းေစတဲ့ အေျခအေန၊ အသက္အရြယ္ ၾကီးသူေတြနဲ႔ အေလးမျခင္းကဲ႔သို႔ေသာ အားကစားသမားေတြမွာ ခံစားရ တတ္ပါတယ္။
(၂) Urged Incontinence ။
သာမန္အားျဖင့္ ဆီးသြားခ်င္တဲ့အခါ အခ်ိန္ အတန္ၾကာ ထိန္းထားႏိုင္ပါတယ္။ Urged Incontinence ကေတာ့ ဆီးသြား ခ်င္တဲ့ ခံစားမႈျဖစ္ျပီး စကၠန္႔ပိုင္းအတြင္းမွာပဲ မထိ္န္းႏိုင္ပဲ စိမ္႔ထြက္တတ္ပါတယ္။ ဒီေရာဂါရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းခံကေတာ့ ဆီးအိမ္ၾကြက္သားေတြရဲ႕ ႐ုတ္တရက္ ၫွစ္အား spasm ေၾကာင့္လို႔ ဆိုၾကပါတယ္။ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုးဝင္သူေတြမွာ ျဖစ္တတ္သလို၊ multiple sclerosis, Parkinson's disease စတဲ့ ေရာဂါသည္ေတြမွာ ျဖစ္တတ္ ပါတယ္။
(၃) Mixed Incontinence
ဒါကေတာ့ အထက္ ေဖာ္ျပပါ (၂)မ်ိဳး ေပါင္းေနတာပါ။အမ်ိဳးသမီးအမ်ားစုမွာ ဒီလို တြဲျပီး ခံစားရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
(၄) Overflow Incontinence
သန္႔စင္ခန္းကို သြားျပီးတဲ့အခါ ဆီးအိမ္ထဲမွာ ဆီးမကုန္ပဲ စိမ္႔ထြက္ ေနတတ္တာကို ဆိုတာပါ။ တစ္ခ်ိဳ႕ ေဆးဝါးမ်ားေၾကာင့္ ဒီျပႆနာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါေၾကာင့္ အာရံုေၾကာ ေတြ ထိခိုက္လွ်င္ ျဖစ္တတ္ျပီး၊ ဆီးက်ိတ္ေရာဂါ ေဝဒနာရွင္ အမိ်ဳးသားေတြမွာလည္း ခံစားရတတ္ပါတယ္။
အမ်ိဳးသမီးငယ္ ေတြမွာေတာ့ အားကစားလုပ္ရာကေန ထိခိုက္ဒဏ္ရာရတာက အဓိက ျပႆနာပါတဲ့။ ေျပးခုန္ပစ္ သမားေတြ၊ ကြၽမ္းဘားသမားေတြနဲ႔ ေလထီးခုန္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ထိခိုက္ဒဏ္ရာ ရတတ္ျပီး ေနာက္ဆက္တြဲ အေနနဲ႔ ဆီးမထိန္းႏိုင္တဲ့ ေဝဒနာ ခံစားရတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အားကစားလုပ္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ tampon or pessary ကိုသံုးျပီး pelvic muscle နဲ႔ urethra ကို ေထာက္ပ႔႔ံ ေပးသင့္ပါမယ္။
လူေနမႈ ဘဝ ပံုစံ Life Style
"အမ်ိဳးသမီးေတြကေတာ့ pad ကို သုံးလိုက္တာပါပဲ၊ life style ကို ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲဖို႔ စဥ္းစား သင့္တယ္" လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဥပမာ ေရကို နည္းနည္းခ်င္း ေသာက္ျခင္းျဖင့္ ဆီးအိမ္ကို ဝန္မပိေစပါဘူးတဲ့။ ကဖင္းဓါတ္ပါတဲ့ အေဖ်ာ္ ယမကာေတြ၊ ဘီယာ၊ ကိုလာ စတာေတြကို မေသာက္ဘဲ ေရွာင္ရပါမယ္။ ရယ္ေမာတဲ့အခါ၊ ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆိုးတဲ့အခါ သတိ လက္လြတ္ မျဖစ္ေအာင္ အက်င့္ လုပ္ရပါမယ္။
ကုသနည္းမ်ား
အထက္ေဖာ္ျပပါ ရိုးရွင္းတဲ့ နည္းလမ္းေလး ေတြနဲ႕ မလံုေလာက္ဘူးဆိုရင္ေတာ့ ကုသနည္း မ်ိဳးစံုကို အသံုးျပဳ ႏိုင္ပါတယ္။ ကုန္က်စရိတ္ နည္းတဲ့ ကုသနည္း ေလးေတြက စျပီး ေျပာပါမယ္။
(၁) ၾကြက္သား ေလ႔က်င့္ခန္း
တင္ပါးဆံု ႐ိုးကြင္း အတြင္းက Pelvic ၾကြက္သားေတြကို သန္မာေအာင္ ေလ႔က်င့္လွ်င္ Stress incontinence ကို သက္သာ ေပ်ာက္ကင္း ေစပါတယ္။
(၂) ဆီးအိ္မ္ ေလ႔က်င္ခန္း
ဆီးကို ခဏေအာင့္ ထားတဲ့ အက်င့္ လုပ္ေပး ရပါမယ္။ urged incontinence အတြက္ အသံုးဝင္ပါတယ္။ ပထမ မိနစ္(၃၀) ကို တစ္ခါ သြား ေနရာကေန ၃-၄နာရီကို တစ္ခါ သြားတဲ့ အထိ ေလ႔က်င့္ ရပါမယ္။ ေရကို အမ်ားၾကီး မေသာက္မိဖို႔ လည္း လုိပါတယ္။ ဆီး သြားခ်င္ျပီဆိုရင္ အသက္ကို ေျဖးေျဖးနဲ႔ ျပင္းျပင္း ရွဴလိုက္ပါ။ သက္သာတာ ေတြ႔ရပါမယ္။ (၅ )မိနစ္ခန္႕ ေစာင့္ျပီး သန္႕စင္ခန္းကို သြားရပါမယ္။ ေနာက္တစ္ခါဆိုလွ်င္ေတာ့ ေစာင့္တဲ့ အခ်ိန္ကို တျဖည္းျဖည္း တိုးသြားရပါမယ္။
(၃) ေဟာ္မုန္း လိမ္းေဆး
အီစထရိုဂ်င္ ပါဝင္တဲ့ ခရင္ေတြကို အသံုးျပဳရင္ သက္သာ ေစတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
(၄) Implant
ေကာ္လဂ်င္ ကဲ႔သို႔ ပစၥည္းေတြကို ဆီးသြားလမ္းေၾကာင္း urethra အနားမွာ ထိုးေပးတာပါ။ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳး နည္းပါတယ္။
(၅) ေဆးဝါးမ်ား
Stressed Incontinence ကိုေတာ့ ေဆးဝါးေတြနဲ႔ ကုလို႔ မရပါဘူ။ anticholinergic ေဆးဝါး တစ္ခ်ိဳ႕ေတြကေတာ့ urged incontinence ကို ကုသႏိုင္ပါတယ္။ ပါးစပ္ေျခာက္ျခင္း၊ ဝမ္းခ်ဳပ္ျခင္း စတဲ့ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးေတြ ရွိပါတယ္။
(၆) ခြဲစိတ္ကုသျခင္း
ဆီးမထိန္းႏိုင္တဲ့ ေရာဂါ အတြက္ ခြဲစိတ္ ကုသႏိုင္တဲ့ နည္းေပါင္း ၃ဝ၀ ေက်ာ္ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ႔္ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးေတြ မ်ားျပီး အခန္႔မသင့္လွ်င္ေတာ့ ေရာဂါကို ပိုေတာင္ ဆိုးဝါးေစတတ္ပါသတဲ့။ sling ဆိုတဲ့ သိုင္းတဲ့ ကိရိယာေလးကို ခြဲစိတ္ျပီး ထည္႔ေပးတာကေတာ့ ေအာင္ျမင္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဝမ္းဗိုက္အတြင္း ဖိအားမ်ား လာတဲ့အခါ အဆိုပါ ကိရိယာေလးက ဆီးအိမ္ ႐ံႈ႕ ၾကြက္သား Urinary sphincter ကိုမပြင့္ေအာင္ အေထာက္အကူ ျပဳပါတယ္။
တကယ္လို႔ သင္ကိုယ္တိုင္ ဒီေဝဒနာေတြ ခံစား ေနရရင္ေတာ့ သာမန္ ျဖစ္႐ိုး ျဖစ္စဥ္ လို႔ လက္ခံ မေနပဲ အထက္ ေဖာ္ျပပါ နည္းလမ္း ေလးေတြကို အသံုးျပဳျပီး ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ၾကိဳးစားပါလို႔ တိုက္တြန္း လိုပါတယ္။
ေရာဂါဟာ အသက္အရြယ္ၾကီးတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာသာ ျဖစ္တယ္လို႔ ယခင္က သိခဲ့ၾကေပမယ့္ တကယ္တမ္းမွာေတာ့ အသက္ အရြယ္မေရြး ခံစားေနရပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အမ်ိဳးသားမ်ားထက္ (၂) ဆ ပိုျပီး အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ အေမရိကန္ အမ်ိဳးသမီးထုရဲ႕ ၂၅ မွ ၄၅ % ဟာ ဆီမထိန္းႏိုင္တဲ့ ေရာဂါကို ခံစားေနရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ တစ္ႏွစ္မွာ အနည္းဆံုး တစ္ၾကိမ္ခန္႔ ဆီးစိမ့္ ထြက္ျခင္းရွိဘူးၾကတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
"ဒီေရာဂါဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြ သူတို႔ရဲ႕ လူမႈ ပတ္ဝန္းက်င္မွာ အရွက္ရေစျပီး လူေနမႈ ဘဝတန္ဖိုး Quality of Life ကို လည္း ထိခိုက္ေစပါတယ္" လို႔ ပေရာ္ဖက္ဆာ ေဒါက္တာ Linda Brubaker က ဆိုပါတယ္။ "လူေတြက ဒီျပႆနာကို ေရာဂါတစ္ခုအေနနဲ႔ မျမင္သလို ကုသႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေတြ ရွိတယ္ဆိုတာကိုလည္း မသိၾကပါဘူး။ ကေလး ေမြးဖြားခ်ိန္ နဲ႔ မီးယပ္ ေသြးဆံုးခ်ိန္မွာ ပံုမွန္ ခံစားရတဲ့ အျဖစ္အပ်က္တစ္ခု အေနနဲ႔ပဲ ခံယူထားၾကပ ါတယ္" လို႔ သူကဆိုပါတယ္။ "ဒါက ျဖစ္႐ိုး ျဖစ္စဥ္ မဟုတ္ပါဘူး။ သာမန္ ရိုးရွင္းတဲ့ နည္းလမ္းေလးေတြနဲ႔ ကုသ ႏိုင္ပါတယ္" လို႔ဆိုပါတယ္။
ေရာဂါအမ်ိဳးအစားမ်ား
တစ္ခ်ိဳ႕ ေဝဒနာရွင္ေတြမွာ မသိသာလွေပမယ့္ တစ္ခ်ိဳ႕မွာေတာ့ အဝတ္အစားေတြ စိုတဲ့အထိ အေျခအေန ဆိုးတတ္ ပါတယ္။ ဆီးမထိန္းႏိုင္တဲ့ ေရာဂါကို ေယ်ဘူယ်အားျဖင့္ (၄)မ်ိဳး ခြဲျခား ႏိုင္ပါတယ္။
(၁) Stress Incontinence
ေခ်ာင္းဆိုး၊ ႏွာေခ်တဲ့အခါ၊ အူလိွဳက္သဲလွိဳက္ ရယ္ေမာတဲ့အခါမွာ ဆီးစိမ္႔ထြက္ျခင္းကို ဆိုပါတယ္။ သင့္ရဲ႕ ဆီးအိမ္ေပၚကို ဖိအားေပးလိုက္တဲ့ မည္သည့္ အေျခအေနမ်ိဳးမွာမဆို ျဖစ္ပြားႏိုင္ပါတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ျခင္း၊ ကေလး ေမြးဖြားျခင္း စတဲ့ တင္ပါးဆံု ႐ိုးကြင္းအတြင္းက ၾကြက္သားေတြကို ဆြဲဆန္႔ျပီး အားနည္းေစတဲ့ အေျခအေန၊ အသက္အရြယ္ ၾကီးသူေတြနဲ႔ အေလးမျခင္းကဲ႔သို႔ေသာ အားကစားသမားေတြမွာ ခံစားရ တတ္ပါတယ္။
(၂) Urged Incontinence ။
သာမန္အားျဖင့္ ဆီးသြားခ်င္တဲ့အခါ အခ်ိန္ အတန္ၾကာ ထိန္းထားႏိုင္ပါတယ္။ Urged Incontinence ကေတာ့ ဆီးသြား ခ်င္တဲ့ ခံစားမႈျဖစ္ျပီး စကၠန္႔ပိုင္းအတြင္းမွာပဲ မထိ္န္းႏိုင္ပဲ စိမ္႔ထြက္တတ္ပါတယ္။ ဒီေရာဂါရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းခံကေတာ့ ဆီးအိမ္ၾကြက္သားေတြရဲ႕ ႐ုတ္တရက္ ၫွစ္အား spasm ေၾကာင့္လို႔ ဆိုၾကပါတယ္။ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုးဝင္သူေတြမွာ ျဖစ္တတ္သလို၊ multiple sclerosis, Parkinson's disease စတဲ့ ေရာဂါသည္ေတြမွာ ျဖစ္တတ္ ပါတယ္။
(၃) Mixed Incontinence
ဒါကေတာ့ အထက္ ေဖာ္ျပပါ (၂)မ်ိဳး ေပါင္းေနတာပါ။အမ်ိဳးသမီးအမ်ားစုမွာ ဒီလို တြဲျပီး ခံစားရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
(၄) Overflow Incontinence
သန္႔စင္ခန္းကို သြားျပီးတဲ့အခါ ဆီးအိမ္ထဲမွာ ဆီးမကုန္ပဲ စိမ္႔ထြက္ ေနတတ္တာကို ဆိုတာပါ။ တစ္ခ်ိဳ႕ ေဆးဝါးမ်ားေၾကာင့္ ဒီျပႆနာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါေၾကာင့္ အာရံုေၾကာ ေတြ ထိခိုက္လွ်င္ ျဖစ္တတ္ျပီး၊ ဆီးက်ိတ္ေရာဂါ ေဝဒနာရွင္ အမိ်ဳးသားေတြမွာလည္း ခံစားရတတ္ပါတယ္။
အမ်ိဳးသမီးငယ္ ေတြမွာေတာ့ အားကစားလုပ္ရာကေန ထိခိုက္ဒဏ္ရာရတာက အဓိက ျပႆနာပါတဲ့။ ေျပးခုန္ပစ္ သမားေတြ၊ ကြၽမ္းဘားသမားေတြနဲ႔ ေလထီးခုန္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ထိခိုက္ဒဏ္ရာ ရတတ္ျပီး ေနာက္ဆက္တြဲ အေနနဲ႔ ဆီးမထိန္းႏိုင္တဲ့ ေဝဒနာ ခံစားရတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အားကစားလုပ္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ tampon or pessary ကိုသံုးျပီး pelvic muscle နဲ႔ urethra ကို ေထာက္ပ႔႔ံ ေပးသင့္ပါမယ္။
လူေနမႈ ဘဝ ပံုစံ Life Style
"အမ်ိဳးသမီးေတြကေတာ့ pad ကို သုံးလိုက္တာပါပဲ၊ life style ကို ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲဖို႔ စဥ္းစား သင့္တယ္" လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဥပမာ ေရကို နည္းနည္းခ်င္း ေသာက္ျခင္းျဖင့္ ဆီးအိမ္ကို ဝန္မပိေစပါဘူးတဲ့။ ကဖင္းဓါတ္ပါတဲ့ အေဖ်ာ္ ယမကာေတြ၊ ဘီယာ၊ ကိုလာ စတာေတြကို မေသာက္ဘဲ ေရွာင္ရပါမယ္။ ရယ္ေမာတဲ့အခါ၊ ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆိုးတဲ့အခါ သတိ လက္လြတ္ မျဖစ္ေအာင္ အက်င့္ လုပ္ရပါမယ္။
ကုသနည္းမ်ား
အထက္ေဖာ္ျပပါ ရိုးရွင္းတဲ့ နည္းလမ္းေလး ေတြနဲ႕ မလံုေလာက္ဘူးဆိုရင္ေတာ့ ကုသနည္း မ်ိဳးစံုကို အသံုးျပဳ ႏိုင္ပါတယ္။ ကုန္က်စရိတ္ နည္းတဲ့ ကုသနည္း ေလးေတြက စျပီး ေျပာပါမယ္။
(၁) ၾကြက္သား ေလ႔က်င့္ခန္း
တင္ပါးဆံု ႐ိုးကြင္း အတြင္းက Pelvic ၾကြက္သားေတြကို သန္မာေအာင္ ေလ႔က်င့္လွ်င္ Stress incontinence ကို သက္သာ ေပ်ာက္ကင္း ေစပါတယ္။
(၂) ဆီးအိ္မ္ ေလ႔က်င္ခန္း
ဆီးကို ခဏေအာင့္ ထားတဲ့ အက်င့္ လုပ္ေပး ရပါမယ္။ urged incontinence အတြက္ အသံုးဝင္ပါတယ္။ ပထမ မိနစ္(၃၀) ကို တစ္ခါ သြား ေနရာကေန ၃-၄နာရီကို တစ္ခါ သြားတဲ့ အထိ ေလ႔က်င့္ ရပါမယ္။ ေရကို အမ်ားၾကီး မေသာက္မိဖို႔ လည္း လုိပါတယ္။ ဆီး သြားခ်င္ျပီဆိုရင္ အသက္ကို ေျဖးေျဖးနဲ႔ ျပင္းျပင္း ရွဴလိုက္ပါ။ သက္သာတာ ေတြ႔ရပါမယ္။ (၅ )မိနစ္ခန္႕ ေစာင့္ျပီး သန္႕စင္ခန္းကို သြားရပါမယ္။ ေနာက္တစ္ခါဆိုလွ်င္ေတာ့ ေစာင့္တဲ့ အခ်ိန္ကို တျဖည္းျဖည္း တိုးသြားရပါမယ္။
(၃) ေဟာ္မုန္း လိမ္းေဆး
အီစထရိုဂ်င္ ပါဝင္တဲ့ ခရင္ေတြကို အသံုးျပဳရင္ သက္သာ ေစတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
(၄) Implant
ေကာ္လဂ်င္ ကဲ႔သို႔ ပစၥည္းေတြကို ဆီးသြားလမ္းေၾကာင္း urethra အနားမွာ ထိုးေပးတာပါ။ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳး နည္းပါတယ္။
(၅) ေဆးဝါးမ်ား
Stressed Incontinence ကိုေတာ့ ေဆးဝါးေတြနဲ႔ ကုလို႔ မရပါဘူ။ anticholinergic ေဆးဝါး တစ္ခ်ိဳ႕ေတြကေတာ့ urged incontinence ကို ကုသႏိုင္ပါတယ္။ ပါးစပ္ေျခာက္ျခင္း၊ ဝမ္းခ်ဳပ္ျခင္း စတဲ့ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးေတြ ရွိပါတယ္။
(၆) ခြဲစိတ္ကုသျခင္း
ဆီးမထိန္းႏိုင္တဲ့ ေရာဂါ အတြက္ ခြဲစိတ္ ကုသႏိုင္တဲ့ နည္းေပါင္း ၃ဝ၀ ေက်ာ္ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ႔္ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးေတြ မ်ားျပီး အခန္႔မသင့္လွ်င္ေတာ့ ေရာဂါကို ပိုေတာင္ ဆိုးဝါးေစတတ္ပါသတဲ့။ sling ဆိုတဲ့ သိုင္းတဲ့ ကိရိယာေလးကို ခြဲစိတ္ျပီး ထည္႔ေပးတာကေတာ့ ေအာင္ျမင္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဝမ္းဗိုက္အတြင္း ဖိအားမ်ား လာတဲ့အခါ အဆိုပါ ကိရိယာေလးက ဆီးအိမ္ ႐ံႈ႕ ၾကြက္သား Urinary sphincter ကိုမပြင့္ေအာင္ အေထာက္အကူ ျပဳပါတယ္။
တကယ္လို႔ သင္ကိုယ္တိုင္ ဒီေဝဒနာေတြ ခံစား ေနရရင္ေတာ့ သာမန္ ျဖစ္႐ိုး ျဖစ္စဥ္ လို႔ လက္ခံ မေနပဲ အထက္ ေဖာ္ျပပါ နည္းလမ္း ေလးေတြကို အသံုးျပဳျပီး ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ၾကိဳးစားပါလို႔ တိုက္တြန္း လိုပါတယ္။
Thursday 3 March 2011
အသည္းအစားထိုးျခင္း
ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဒုတိယအၾကိမ္ေျမာက္ အသည္းအစားထိုးကုသမွဳကို ရန္ကုန္အေထြေထြေရာဂါကု ေဆးရံုသစ္ၾကီးမွာ ဒီဇင္ဘာ ၂၄ ရက္ေန႕က ေအာင္ျမင္စြာ ျပဳလုပ္ႏိုင္ခဲ့တယ္လို႕ ၾကားသိရပါတယ္။ အဓိက ခဲြစိတ္ဆရာ၀န္ကေတာ့ ဆရာၾကီးဦးေနာ္မန္လွ ျဖစ္ျပီး လူနာကေတာ့ အသက္ ၄၉ ႏွစ္ရိွ အမ်ိဳးသားတစ္ဦးလို႕ သိရိွရပါတယ္။ ၂၀၀၄ ခုႏွစ္တုန္းကလည္း ယခုကဲ့သို႕ပင္ အသည္းအစားထိုးကုသျခင္းကို ေအာင္ျမင္စြာ ျပဳလုပ္ေပးႏိုင္ခဲ့တဲ့ ဆရာၾကီး ျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀၀၄ တုန္းက လုပ္တာက လူေသက အသည္းကို လူရွင္မွ အစားထိုးတာ၊ အခုလုပ္တာကေတာ့ လူနာရဲ႕ အသည္းကို ထုတ္ျပီး လူအရွင္ရဲ႕ အသည္းတစ္၀က္ကို အစားထိုးကုသတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ထိုသတင္းကို ၾကားေသာအခါ ၀မ္းလည္း သာသလို ၀မ္းလည္းနည္းမိသည္။ ၀မ္းနည္းတာက ပိုပါသည္။
အဘယ့္ေၾကာင့္ ၀မ္းသာရသလဲဆိုတာကေတာ့ မေျပာေတာ့ပါ။ ကိုယ့္တိုင္းျပည္မွာ ေဆးပညာ တိုးတက္ဖြံ႕ျဖိဳးလာတာ ၀မ္းသာစရာပင္ျဖစ္သည္။ ၀မ္းနည္းစရာကေတာ့ အဆိုပါ တိုးတက္မွဳေတြက ျပည္သူေတြကို တကယ္ေကာ ေကာင္းက်ိဳးျပဳမွာ မို႕လို႕လား ဆိုသည့္ ေမးခြန္းေၾကာင့္ပင္ျဖစ္သည္။ ဤ သတင္းေဆာင္းပါးကို ဖတ္ျပီး ကိုယ့္ဘာသာကို ေမးခြန္းမ်ား ေမးၾကည့္ေနမိသည္။ ရလာတဲ့အေျဖေတြကေတာ့ အေျခအေနသိပ္မေကာင္းလွပါ။
ေဆာင္းပါးကို ဆက္လက္မေရးသားမီ အသည္းအစားထိုးျခင္း အေၾကာင္း အနည္းငယ္ ေျပာျပလိုပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္သည္ ခဲြစိတ္အထူးကု တစ္ေယာက္မဟုတ္ေသာေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ ္ေျပာျပသည့္အခ်က္မ်ားသည္ မွားေကာင္း မွားႏိုင္ပါသည္။ ထိုသို႕ မွားယြင္းခဲ့ပါက တတ္သိနားလည္သူမ်ားက ေထာက္ျပ ေပးႏိုင္လိမ့္မည္ဟုလည္း ယံုၾကည္ပါသည္။ အသည္းအစားထိုးသည္ ဆိုသည္ကား လူတစ္ေယာက္၏ အသည္းသည္ အသက္ရွင္ရပ္တည္ရန္အတြက္ လံုေလာက္သည့္ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားကို မလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ေတာ့ေသာေၾကာင့္ အျခားေသာ လူ (သို႕မဟုတ္) animal ဆီမွ အသည္းကို အစားထိုးကာ အလုပ္လုပ္ခိုင္းရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ လြယ္လြယ္ေျပာရရင္ေတာ့ ကားေတြမွာလို တာယာမေကာင္းလို႕ လဲတဲ့သေဘာပါပဲ။ သို႕ေသာ္ လူ၏ ခႏၶာကိုယ္သည္ သူတစ္ပါး၏ အသည္းကို လြယ္လြယ္ကူကူ လက္မခံပါ။ ကိုယ့္ပစၥည္း မဟုတ္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ လူ၏ ခုခံအားစနစ္က အဆိုပါ အသည္းကို ပ်က္စီးသြားသည္အထိ ျပန္လည္တိုက္ခိုက္ပါသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ အသည္းအစားထိုးမည္ဆိုပါက လက္ခံမည့္လူနာ၏ ကိုယ္ခံအားစနစ္အား သုညအဆင့္သို႕ေရာက္ေအာင္ ေလွ်ာ့ခ်ပစ္ရပါသည္။ သို႕မွသာ အလွဴရွင္၏ အသည္းကို လူနာ၏ ကိုယ္ခံအားစနစ္မွ လက္ခံႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ထိုသုိ႕ ကိုယ္ခံအားစနစ္ကို ေလွ်ာ့ခ်ပစ္ရန္အတြက္ ေဆးအျပင္းစားမ်ားကို အသံုးျပဳရပါသည္။ ထိုအခါ လူသည္ အလိုလိုေနရင္း ကိုယ္ခံအား မရိွေတာ့ေသာေၾကာင့္ ျပင္ပေရာဂါပိုးမ်ား အလိုလိုေနရင္း ၀င္ေရာက္ကာ ဒုကၡေပးႏိုင္ပါသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ အဆိုပါ လူနာကဲ့သို႕ ကိုယ္ခံအားကို ခ်ထားသူမ်ားကို ေရာဂါပိုး ကင္းစင္သည့္ အခန္းမ်ားတြင္ သီးသန္႕ထားရပါသည္။ ယခုကဲ့သို႕ ေဆးမ်ားသံုးျခင္းႏွင့္ ေရာဂါပိုးကင္းစင္သည့္ အခန္းမ်ားျပဳလုပ္ရျခင္းႏွင့္ ထိန္းသိမ္းရျခင္းသည္ လြန္စြာမွ ေငြေၾကး အကုန္အက်မ်ားလွပါသည္။ အကုန္အက်သက္သာေအာင္ ေလ်ာ့ေလ်ာ့ေပါ့ေပါ့လုပ္ပါက လူနာ၏ အသက္အႏာၱရယ္ ရိွပါသည္။ ကိုယ္ခံအားစနစ္လံုး၀ ပ်က္စီးသြားပါက အလွဴရွင္၏ အသည္းကို လက္ခံႏိုင္ျပီ ျဖစ္ပါသည္။ အသည္း၏ ထူးျခားခ်က္မွာ ဘယ္ဘက္ႏွင့္ ညာဘက္ဆိုျပီး ႏွစ္ျခမ္းရိွသည့္အနက္ တစ္ျခမ္းရိွပါက လူအသက္ရွင္ ရပ္တည္ရန္ လံုေလာက္ပါသည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ သူသည္ တစ္ျခမ္းမွ ႏွစ္ျခမ္း ျဖစ္ေအာင္ ျပန္လည္ပြားႏိုင္စြမ္း ရိွေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ အလွဴရွင္တစ္ေယာက္သည္ မိမိ၏ အသက္ကို မထိခိုက္ဘဲ မိမိ၏ အသည္းတစ္ျခမ္းအား လွဴႏိုင္ပါသည္။ ထိုသို႕ အသည္းတစ္ျခမ္းအား မူလပ်က္စီးေနသည့္အသည္းေနရာတြင္ အစားထိုးျပီးပါက ခဲြစိတ္မွဳျပီးဆံုးျပီ ျဖစ္သည္။ သို႕ေသာ္ ေအာင္ျမင္လား မေအာင္ျမင္လားဆိုတာ ဂ်ာနယ္ေတြမွာ ေဖာ္ျပသေလာက္ ခန္႕မွန္းရ မလြယ္ကူေခ်။ ခဲြစိတ္ျပီးသား လူနာႏွစ္ေယာက္စလံုး( အလွဴရွင္ ႏွင့္ လက္ခံသူ)ကို အထူးၾကပ္မပ္ ကုသေစာင္တြင္ အနည္းဆံုး ၁ ပတ္မွ ၂ ပတ္အထိ ေစာင့္ၾကည့္ရပါမည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ျပႆနာေပါင္းစံု၀င္ႏိုင္သည္။ အထူးၾကပ္မပ္ေဆာင္ဆိုသည္ကား ေရာဂါပိုးမ်ား အလံုးစံုကင္းစင္ေသာေနရာမဟုတ္ပါ။ ကုိယ္ခံအား သုညျဖစ္ေနေသာလူနာအတြက္ အႏာၱရာယ္မ်ားလွပါသည္။ ျပႆနာထဲတြင္ အဆိုးဆံုးကား အဆိုပါ အသည္းကို လူနာမွ လက္မခံျခင္း (reject) လုပ္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ကိုယ္ခံအားကိုခ်ထားသည့္ေဆးမ်ား အာနိသင္ပ်ယ္သည္ႏွင့္ ျဖစ္လာႏိုင္သည္။ ထိုအခါ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္စီးျပီး အသက္ကို ေသေစႏိုင္သည္အထိဒုကၡေပးႏိုင္ပါသည္။ သို႕ေသာ္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရာခိုင္ႏွဳန္းေတာ့ နည္းပါသည္။ တစ္လအတြင္း reject မျဖစ္ပါက ေတာ္ေတာ္ အေျခအေနေကာင္းလာျပီျဖစ္သည္။ ခဲြစိတ္မွဳျပီးေသာေၾကာင့္ ကိုယ္ခံအားကို ျပန္တင္ရပါမည္။ သို႕ရာတြင္ ကိုယ္ခံအားက်ေဆးေတြကို ရုတ္တရက္ ျဖတ္လိုက္လို႕မျဖစ္၊ ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ျဖတ္ရမည္။ သို႕မွသာ body က အသည္းကို လက္ခံမည္ျဖစ္သည္။ ဘာနဲ႕တူလဲဆိုေတာ့ အိမ္ကေယာက်ား အတင္းေပးစားေသာေၾကာင့္ မယူခ်င္ယူခ်င္ျဖင့္ ယူလိုက္ရသည္။ ယူျပီးျပီးခ်င္း ထိုေယာက္က်ားကို အရမး္မုန္းမိသည္။ ဒါေပမယ့္ ၾကာလာေတာ့ သံေယာဇဥ္ တြယ္မိျပီး ခ်စ္သြားတာမ်ိဳးျဖစ္သည္။ တျဖည္းျဖည္းျဖင့္ လက္ခံလာေအာင္ လုပ္ရမည္ျဖစ္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ခဲြျပီးရင္လည္း ေဆးေတြ အၾကာၾကီး ထပ္ေသာက္ရအံုးမည္ျဖစ္သည္။
အဆိုပါလူနာကို မစြပ္စဲြလိုေသာ္လည္း ျမန္မာျပည္တြင္ အသည္းေျခာက္ရျခင္း၏ ၉၅ ရာခိုင္ႏွဳန္းေလာက္ကို အရက္အလြန္အကၽြန္ ေသာက္သူေတြမွာ ေတြ႕ရပါသည္။ အသည္းေရာင္ အသား၀ါ ဘီ ပိုးရိွသူေတြမွာလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ သို႕ေသာ္ သူတစ္ခုတည္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ကားရွား၏။ ျဖစ္ရင္လည္း အသည္းအစားထိုးရေလာက္ေအာင္အထိ ျဖစ္ေလ့မရိွပါ။ ေဆးေသာက္ပါက မခဲြစိတ္ရေအာင္ ေရွာင္လဲြႏိုင္ပါသည္။ အရက္သမားသည္ ဘီပိုးပါ ရိွပါက အသည္းပ်က္စီးႏွဳန္း ၂ ဆ မက ျမင့္တက္သြားႏိုင္ပါသည္။ အသည္းကင္ဆာသို႕လည္း ေျပာင္းသြားႏိုင္သည္။
