ေမးခိုင္ေရာဂါ

ေမးခိုင္ေရာဂါအေၾကာင္းသိေကာင္းစရာ
ဒီေန႔ေတာ႔ က်ေနာ္တို႔ ေမးခိုင္ေရာဂါေေၾကာင္းေဆြးေႏြးၾကတာေပါ႔ ။
က်ေနာ္တို႔ ပတ္၀န္းက်င္မွာ သံဆူးရင္ ၿဖစ္တက္တယ္ဆိုတ႔ဲ
ေမးခိုင္ေရာဂါအေၾကာင္းၾကားဖူးၿပီးသားၿဖစ္ၾကမွာပါ။ ဒါေပမယ္႔တကယ္ေတြ႕ဖူးတ႔ဲသူဘာေၾကာင္႔ေမးခိုင္ေရာဂါၿဖစ္တာလဲဆိုတာကို ေသေသခ်ာခ်ာသိၾကတဲ႕သူနည္းမယ္ထင္ပါတယ္ ။
ဒါေၾကာင္႔ ေမးခိုင္ေရာဂါအေၾကာင္းကို က်န္းမာေရးဗဟုသုတအေနန႔ဲ သိရွိၿပီး ဂရုၿပဳႏိုင္ေအာင္လို႔ က်ေနာ္ ဒီ က်န္းမာေရးေဆာင္းပါးေလးကို ေရးလိုက္ပါတယ္ ။
ေမးခိုင္ေရာဂါဆိုတ႔ဲ အတိုင္းေရာဂါလကၡဏာအေနန႔ဲ ေ၀ဒနာရွင္ရဲ႕ ေမးက ခိုင္သြားၿပီး ( locked jaw ) လွဳပ္ရွားရခက္သြားလို႔ ေမးခုိင္ေရာဂါလို႔ ၿမန္မာလို နာမည္ေပးထားတာပါ ။ Medical Term ကေတာ႔ Tetanus ပါ ။

ဒီပုံက ေမးခိုင္သြားလို႔ ပါးစပ္ဖြင္႔ မရတ႔ဲ ပုံပါ ။

ေမးခိုင္ေရာဂါကိုၿဖစ္ေစတာက Clostridium tetani ဆိုတ႔ဲ ေရာဂါပိုးပါ ။ က်ေနာ္တို႔ အေၾကာင္းတစ္ခုခုေၾကာင္႔ ဒဏ္ရာရ ၊ နာၿဖစ္တ႔ဲ အခါ ပြမ္းပ႔ဲ တ႔ဲအခါ ( ဥပမာ သံဆူးတယ္ပဲ ဆိုၾကပါေတာ႔ ) Clostridium tetani ဟာ ပတ္၀န္းက်င္ကေန၀င္လာႏိုင္ပါတယ္ (ဥပမာ ေၿမမွဳန္႔ ၊ ဖုန္မွဳန္႔ ) ။ေရာဂါပိုးဟာၿပင္ပပတ္၀န္းက်င္မွာ အခ်ိန္ၾကာၿမင္႔စြာ အသက္ရွင္ေနႏိုင္ပါတယ္ ။
အနာကေန၀င္လာၿပီး ခႏၶာကိုယ္ထဲကိုေရာက္ၿပီဆိုရင္ေတာ႔ C. tetani ကေနၿပီး tetanolysin န႔ဲ tetanospasmin ဆိုတ႔ဲ အဆိပ္ ( toxin ) ၂ မ်ိဳးထုတ္ပါတယ္ ။ Tetanospasmin ေၾကာင္႔ ေမးခိုင္ေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာေတြကိုၿဖစ္ေပၚေစပါတယ္ ။ Tetanospasmin က အာရုံ ေၾကာ ( nerves ) ေေတြကိုု ဒုကၡေပးတ႔ဲ neuro toxin ပါ ။ အဲဒီ Tetanospasmin ဆိုတ႔ဲ အဆိပ္က လူ႔ခႏၶာကိုယ္အႏွံအၿပားကို ေသြးလည္ပတ္မွဳ န႔ဲ ၿပန္ရည္ေၾကာ မွတဆင္႔ ( blood and lymphatic system ) မွတဆင္႔ၿပန္႔ႏွံသြားၿပီး အာရုံေၾကာေတြကိုေရာက္သြားပါတယ္ ။ အဲဒီမွာ inhibitory neurotransmitter ၿဖစ္တ႔ဲ GABA ထုတ္လုပ္မွူကို တားၿမစ္တ႔ဲ အတြက္ ေမးခိုင္ေရာဂါၿဖစ္လာတာပါပဲ ။ inhibitory neurotransmitter မရွိေတာ႔တြက္အတြက္ skeletal muscle ေတြဟာတစ္ခ်ိန္လုံးေတာင္႔တင္းေနလာပါမယ္။
ပထမဆုံးသတိထားမိတာက အစား၀ါးရင္အသုံးၿပဳတ႔ဲ ပါးစပ္က ၾကြက္သား ( masseter muscles ) ေတြေတာင္႔တင္းလာေတာ႔ ေမးခိုင္လာတာပါပဲ ( locked jaw or trismus ) ။
ေနာက္ပိုင္း အစာေရမ်ိဳက ၾကြက္သားေတြမာေတာင္႔လာပါမယ္ ။ အစာမ်ိဳရခက္လာပါမယ္။
၀မ္းဗိုက္က ၾကြက္သားေတြ ၊ ေက်ာၿပင္ကၾကြက္သားေတြ ၊ ေၿခေတြလက္ေတြကၾကြက္သားေတြေတာင္႔တင္းလာၿပီး လူခႏၶာကိုယ္က ေကာ႔ေကာ႔ၾကီးၿဖစ္ေနပါမယ္ ။ ( opisthotonus )
ကိုယ္အပူခ်ိန္တက္တာေတြ ၊ ေသြးဖိအားတက္လာတာစတ႔ဲ တၿခားလကၡဏာေတြကိုပါေတြ႔ရပါမယ္ ။

ဒီပုံကေတာ႔ ေက်ာၿပင္က ၾကြက္သားေတြ ေတာင္႕တင္းၿပီး ေကာ႔ေနတ႔ဲပုံကို ပန္းခ်ီဆြဲထားတာပါ ။

ေမးခိုင္ေရာဂါပိုးရဲ႕ ေရာဂါပ်ိဳးရက္က ၃ ရက္ကေန ၂၁ ရက္အထိၾကာၿမင္႔နိုင္ပါတယ္ ။ ပ်မ္းမွ်ကေတာ႔ ၈ ရက္ပါ ။ တခါတေလ လ န႔ဲခ်ီၿပီးၾကာမွာၿဖစ္တက္ပါတယ္ ။
အနာၿဖစ္ၿပီးေရာဂါပိုး၀င္တ႔ဲ ေနရာက ပင္မအာရုံေၾကာၾကီးန႔ဲ ေ၀းတ႔ဲေနရာဆိုရင္ ( ဥပမာ ေၿခဖ်ား ) ေရာဂါလကၡဏာေပၚတာေနာက္ၾကပါမယ္။
ေယဘုယ်အေနန႔ဲ ေၿပာရရင္ ေရာဂါပ်ိဳးရက္တိုေေလေလ ေရာဂါပိုၿပီးၿပင္းထန္တက္ပါတယ္ ။ အသက္ဆုံးႏိုင္ဖို႔ ရာခိုင္ႏွဳန္းပိုမ်ားပါတယ္ ။
လူၾကီးေတြမွာၿဖစ္တ႔ဲ ေမးခိုင္ေရာဂါလကၡဏာေတြက က်ေနာ္အေပၚမွာေဖာ္ၿပခဲ႔ၿပီးပါၿပီ ။
ၾကြက္သားေတြ ေတာင္႔တင္းတာဟာ ခဏခဏၿဖစ္နိုင္ၿပီး တခါၿဖစ္ရင္ မိနစ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားၾကာႏိုင္ပါတယ္ ။ လုံး၀ၿပန္ေကာင္းဖို႔ လန႔ဲခ်ီၿပီးၾကာနိုင္ပါတယ္ ။
ေမြးခင္းစကေလးေလးေတြမွာၿဖစ္တ႔ဲ ေမးခိုင္ေရာဂါ ( Neonatal Tetanus ) ကေတာ႕ မသန္႔ရွင္းတ႔ဲ ကတ္ေၾကးန႔႔ဲ ခ်က္ၾကိဳးကိုၿဖတ္တာ ၊ ခ်က္ၾကိဳးမေၿခာက္ခင္ အနာကေန၀င္တာမ်ားပါတယ္ ။ ေမြးၿပီး ၄ ရက္ကေန ၁၄ ရက္အတြင္းၿဖစ္ေပၚတက္ပါတယ္ ။

neonatal tetanus ေၾကာင္႔ေမြးကင္းစကေလးေတာင္႔တင္းေနပုံပါ ။

ကဲဒီေတာ႔ က်ေနာ္တို႔ၾကိဳတင္ကာကြယ္ၾကရေအာင္ ။
ကိုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္ေတြအေနန႔ဲ ေမးခိုင္ေရာဂါကာကြယ္ေဆးထိုးရပါမယ္ ။
ကေလးေတြကေတာ႔ ဆုံဆို႔ ၊ ၾကက္ညွာ ၊ ပိုလီယို ၊ တီဘီ ၊ ေမးခို္င္ အစရွိသၿဖင္႔ ကာကြယ္ေဆးပံုမွန္ထိုးရပါမယ္ ။
က်ေနာ္တို႔ လူလတ္ပိုင္း အေနန႔ဲ ေမးခို္င္ေရာဂါကာကြယ္ေဆးကိုေတာ႔ အရင္က မထိုးဖူးသူေတြအေနန႔ဲ ပထမတစ္ခါ ထိုးၿပီး ၁ လၿခား ဒုတိယတၾကိမ္ ေနာက္တခါ ၆ လၾကာတ႔ဲအခါ တတိယတခါထိုးရပါမယ္ ။
၃ ခါထိုးၿပီးရင္ေတာ႔ ၁၀ ႏွစ္ကိုမွတခါထိုးဖို႔လိုအပ္ပါမယ္ ။ လတ္တေလာ ထိခိုက္ပြန္းပဲ႔ မိရင္လည္း Booster dose အေနန႔ဲ ထပ္ထိုးႏိုင္ပါတယ္ ။
ခႏၶာကိုယ္က ေမးခိုင္ေရာဂါကို ဘယ္ေလာက္ immunized ၿဖစ္လဲဆိုတာေပၚမူတည္ပါတယ္ ။
ပြန္းပဲ အနာတရၿဖစ္တ႔ဲ အခါ ဖုန္ေတြ သဲေတြန႔ဲ သိပ္ၿခင္းကိုလုံး၀ေရွာင္ရွားၿပီး ေရ ၊ ဒါမွမဟုတ္ ပိုးသတ္ေဆးန႔႔ဲ ေဆးရပါမယ္ ။

တကယ္လို႔ သံသယရွိလာလိုရွိရင္ က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြန႔ဲ အခ်ိန္မွီၿပသရင္ အခ်ိန္မွီကုသမွဳေပးႏိုင္ပါတယ္ ။
ကုသပုံ အၾကမ္းဖ်င္းကေတာ႔ အာရုံေၾကာေတြမွာ ေပါင္းၿပီးသား ( already combined neurotoxin ) ေတြကို ဘာမွလုပ္လို႔ မရပါဘူး ။ free neurotoxin ေတြကိုေတာ႔ Human Tetanus Immune globulin ( TIG ) ေပးလို႕ရပါတယ္ ။ neuro toxin ေတြရဲ႕ source အနာရွိေနေသးရင္ အနာကို သန္႕စင္ေအာင္လုပ္ရပါမယ္ ။ လိုအပ္တ႔ဲ Antibiotic ေတြေပးရပါမယ္ ။ၾကြက္သားေတြ ေတာင္႔တင္းတာကို သက္သာေအာင္လိုအပ္တ႔ဲ ေဆး၀ါးေတြန႔ဲကုသရပါမယ္ ။ ( eg., Diazepam , propofol , dantrolene etc..) တကယ္လို႔ ၾကြက္သားေတြေတာင္႔တင္းမွဳေၾကာင္႔ အသက္ရွဳခက္ခဲလာရင္ စက္န႔ဲ အကူအသက္ရွဳႏိုင္ေအာင္ ( tracheostomy and mechanical ventilation ) ေဆာင္ရြက္ေပးရပါမယ္ ။ ဒီအေၿခအေနဆိုရင္ေတာ႔ အထူးၾကပ္မတ္ခန္းထဲမွာ ကုသေပးရပါမယ္။

ဒီေတာ႔ ေမးခိုင္ေရာဂါဟာ ကာကြယ္လုိ႔ရသလို သတိမထားပဲ ပြန္းတာပဲ႔တာေလးကို အမွတ္တမ႔ဲ ဂရုမၿပဳမိဘူးဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ အသက္အႏၲာရယ္ၿပဳႏိုင္တာမို႔ အားလုံးပဲေပါ႔ေပါ႔ဆဆ မေနသင္႔ဘူးလို႔တိုက္တြန္းလိုက္ရပါတယ္ ။